ايلنا :تاريخ از همان ابتداي، ابتدا هزاران برگ داشته و به عدد توانايي هاي بشري فصل، فصل هايي كه بيش از سه ماه عمر كرده اند و از عدد 4 نيز فرا تر رفته اند.
هر فصلي در تاريخ تجلي بخش دوراني است كه به گفته كارشناسان تاريخ ساز بوده و از آن به نام برگ هاي زرين تاريخ نام مي برند.
يك فصل از صدها فصل تاريخ مادر صنعت به ويژه پربارترين بخش آن يعني خودروسازي رقم خورده و اغراق نيست, اگر بگوييم برگ زرين خودروسازي در سال 84 رقم خورد، سالي كه دروازه هاي ممنوعه بازار خودرو بر روي رقيبان قدر خارجي باز شد و دولت پس از سال ها در ظاهر هم كه شده چشم انحصار طلبش را بر خودروسازي بست.
بازاري كه بيش از يك دهه و با گذر از دوران جنگ و سال هاي حصر اقتصادي به يك باره شاهد ورود خودروهايي شد كه نقش رقيبي قدرتمند را بازي مي كردند و به ناگاه عزم خود را بر رقابت جزم كرده, چندين سياست انديشيده شده سال هاي انحصار را عملي ساخت.
همين عزم جزم مديران خودروسازي كه با ديدن چهره واقعي غول هاي بين المللي به خود آمدند و معناي حقيقي رقابت موضوعي را كه بارها در باب معنايش سخن ها رانده بودند لمس كردند، موجب شد تا سال 84 به برگ زرين خودروسازي در تاريخ بدل شود.
حذف پيكان؛ اولين گام
سال 1346 همان زمان كه سياست مردان چشم آبي انگليس حتي بر پيچ و تاب سبيل شاهان ايراني حكم مي راند، تالبوت كارخانه رو به افول انگليس با نام خدمت به صنعت كلاهي ديگر بر تاج سلطنت پهلوي نشاندند و تحفه اي كه آفت خيابان هاي سنگفرششان بود با هزاران منت به برادران خيامي مديران ايران ناسيونال فروختند.
پيكان كه با نام هيلمن به بازار آمد از همان زمان شد, مرسدس خيابان هاي ايراني و حتي درباريان براي اثبات اين ادعا ركاب بنز آلمان را ترك و بر پيكان سوار شدند.
برادران خيامي, زماني كه خط توليد پيكان را همراه مديران تالبوت افتتاح مي كردند, هيچ زمان در تصورشان نمي گنجيد كه چهار دهه اين ارابه فرسوده بر بازوان صنعت حمل شود و چون دمل چرگين روز به روز بزرگ تر و درمان ناپذيرتر شود.
در عين حال پيكان شد, مونس رانندگان شب گرد ايراني و نان آور خانه هاي بي سقف ...
با گذشته 4 دهه از توليد پيكان بالاخره مديران ايران خودرو با ورود رقيبان قدر خارجي كه بر پيكان سروري مي كردند, به توقف توليدش رضايت دادند, هرچند كه توليد پيكان دارايي مديران ايران خودرو و در پي اش دولتمردان را صد چندان كرده بود .....
بيست و هفتم ارديبهشت اولين خط برگ زرين تاريخ صنعت خودروسازي با مهر پايان پيكان به قلم جهانگيري درآمد, او كه خوشروترين وزير دولت هشتم بود, در آخرين روزهاي وزارتش بر آخرين پيكان نوشت, پيكان ارابه اي بود كه بر دوش صنعت خودرو حمل شد و امروز به موزه مي رود تا نظاره گر اعتلاي صنعت باشد.
بدين ترتيب آخرين پيكان به موزه ايران خودرو رفت, هرچند بسياري در گوش يكديگر نجواگونه مي گفتند, اين آخرين پيكان نبود.
لوكس هاي خارجي در بازار
مهر پايان كه با امضاي وزير وقت بر توليد پيكان خورد و هنوز صداي جيرينگ، جيرينگ سكه از جيب مديران خودروسازي مي آمد ؛ اما دولت كه نگران خزانه اش بود, بايد چاره اي ديگر بر جاي خالي درآمد فروش پيكان مي انديشيد, از اين رو با آزادي واردات خودرو كاهش تعرفه از 170 به 100 درصد مبلغ 100 ميليون دلار بردرآمد عايدي از ناحيه واردات خودرو انديشيد و حتي اجازه ورود خودروهاي فرسوده خارجي را به ايرانيان مقيم خارج داد تا مبادا يك دلار هم از خزانه كم شود.
خودروسازان خارجي و بزرگان بازار بين المللي كه از اشتياق بازار خودروي ما مطلع بودند, تا چشمشان به دروازه هاي باز افتاد به سوي مرزها شتافتند و صفي طويل در دفتر ثبت سفارش وزارت بازرگاني تشكيل شد.
دايملركرايسلر، بي ام.و، تويوتا، فولكس و آلن، هيوندا، فيات، آئودي، از جمله بزرگان خودروسازي دنيا بودند كه سال 84 به بازار تشنه خودرو با مدل هاي جديدي از محصولاتشان وارد شدند.
ورود غول هاي خودروسازي جهان به واردات خودرو ختم نشد و حتي منجر به عقد قرارداد براي توليد شد، به طوري كه كورتز, مديرعامل دايملر كرايسلر طي قراردادي با شركت ايران خودرو ديزل خبر از توليد مرسدس 80 ميليون در ايران را داد.
جلوه اي كه هم اكنون بر خيابان هاي شهر از تردد خودروهاي لوكس خارجي به چشم مي آيد, مديون همان تصميم دولت در آخرين روزهاي اصلاحات است, هر چند كه تنها يك پنجم درآمد پيش بيني شده از محل واردات خودرو تاكنون محقق شده است, به طوري كه دولت نهم تصميم به حذف درآمد ناشي از واردات خودرو در بودجه 85 گرفت.
قدم هاي نو رسيده
هر چند بازار خودرو هنوز داغ دار خودروهايش بود ؛ اما داغ اين مصيبت را با توليد خودروهاي جديد تسلي داد.
ريو خودروي كره اي كياموتورز كه چندي بعد با ممنوعيت واردات كالا از كره بحران زده شد, پژو آريان (SD 207) همان 206 مجهز به صندوق كه طراحي مديران ايران خودرو است, پرايد دوگانه سوز, مگان فرانسوي و در آينده نزديك لوگان قدم هاي نو رسيده بازار خودرو بودند, بعد از مرگ پيكان هر چند كه هيچ كدامشان نتوانستند جاي خالي پيكان را پر كنند ؛ چرا كه متقاضيان پيكان را ياراي پرداخت هزينه اي بيش از 10 ميليون براي خريد خودرو نبود.
توليد ملي با برند آلماني
توليد موتور ملي, سنبل شكوه و پيشرفت خودروسازي يكي ديگر از خطوط زرين صنعت در سال 84 بود. موتوري كه برچسب ملي بودن را بر ديواره اش حك كرده بودند, با همكاري آلماني ها، طراحي در آلمان و ساخت نمونه اوليه در اين كشور پيش چشم ده ها خبرنگار و عكاس داخلي و خارجي، جمعي از مديران خودروسازي كشور، رييس جمهور، رييس سازمان گسترش و نوسازي، وزير صنايع و جمع كثيري از آلماني ها كه همان طراحان موتور ملي ما بودند, پرده برداري شد.
موتوري كه نام ايراني بر شناسنامه اش حك و به اسم برند داخلي پرده برداري شد, طراحانش آلماني بودند ؛ اما در اين ميان صنعت گران ايراني افتخار توليد موتور ملي را چون برگي زرين در تاريخ صنعت خودروسازي حك كردند, چنين طراحي كه براي توليد خودروي ملي صورت گرفت در سال 80 در جلسه اي با حضور دكتر عارف, معاون اول رييس جمهور وقت به تصويب رسيد و آبان ماه سال جاري پس از طي 4 سال از تصويب اولين نمونه موتور به دست وزير صنايع پرده برداري شد.
پرده برداري از اولين نمونه موتور ملي ايران به دست توانمند مهندسان آلماني خطي ديگر بر برگ هاي زرين صنعت خودروسازي افزود.
ارزان سازي شعاري كه هرگز تحقق نمي يابد
مهرورزي و عدالت گستري شعارهايي بودند كه دولت نهم با دبدبه و كبكبه و بادي در گلو كليد دولت را بدان وسيله در قفل چرخاند و با اعتمادسازي آراي عمومي را به سوي خود جلب كرد.
ارزان سازي از جوانبي بود كه دولت نهم بر شعار عدالت گستري فرض كرد و اولين وعده ارزان سازي از سوي وزير صنايع كه پيش از اين در سكان مركز پژوهش هاي مجلس مستقر بود, به گوش رسيد ارزان كردن مهم ترين نياز بشر قرن 21 يعني خودرو....
طهماسبي, در اولين روز ديدار پس از گذشت صد روز از وزارتش بر كرسي رياست وعده ارزان كردن خودرو را داد و روياي مالكيت خودرو را براي مردم دست يافتني كرد.
اما با گذشت ماه ها از صدرات وي بر عرشه وزارت صنايع نه خبري مبني بر توليد خودروي ارزان شنيده شد و نه حتي اقدامي در اين راستا صورت گرفت, گويي هيچ وقت طهماسبي وعده توليد ارزان را به مردم نداده بود.
اين در حالي است كه دولت به تازگي پيشنهاد افزايش 9 درصدي قيمت خودرو را در سال آينده تقديم مجلس كرد، دولتي كه وعده ارزان سازي داده بود و با همين شعار هم آراي عمومي را به سمت خود جلب كرد.
در عين حال همين دولت بعد از حذف پيكان از چرخه توليد تصميم خود را بر توقف توليد P.K جدي كرد ؛ چرا كه P.K تنها خودروي ارزان بازار 84 است و اگر دولت اين خودرو را هم از چرخه حمل و نقل حذف مي كرد, چندين گام بيشتر به شعار ارزان سازي نزديك مي شد!....
مديران خودرو پشت ميز توديع
تغيير دولت و همگام با آن تغيير سياست ها مهم ترين خبر سال 84 بود، بعد از اين كه مسير دولت از حركت به سوي اصلاحات فاصله گرفت بسياري از مديران پيش از استقرار دولت جديد نسبت به تغيير جايگاه خود مطمئن شدند ؛ چرا كه سياست مديريتي شان بر سياست دولت جديد منطبق نبود و اگر هم در ظاهر حاضر به پذيرش چنين تغييري در نحوه مديريت خود بودند, چنين امكاني وجود نداشت ؛ چرا كه بالاخره هر ديسي كه بر سرير قدرت تكيه مي زند, بالطبع افرادي در هيات همراهش هستند كه از نظرش براي سكان داراي مديريت هاي تحت اختيارش پيش از مدير فعلي مناسبند, اين تحولات كه با نام تغييرات مديريتي مطرح هستند, با تغيير دولت موضوع دور از انتظار نبود.
اولين تغيير مديريتي تغيير كابينه دولت و روي كارآمدن وزراي جديد بود و به دنبالش وزراي تازه كه چندان سابقه قابل طرحي در مديريت ندانشتند با تكيه بر كرسي وزارت تغييرات مديريتي را طبق سياست هاي دولت و تدابير خاص خود آغاز كردند, تغييرات مديريتي در آستانه آغاز به كار دولت نهم در صنعت گوشه اي از تحولات اخير بود ؛ اما با وجود اين كه خودروسازي بخش مهمي از صنعت به ويژه اقتصاد را به خود اختصاص مي دهد, تا چندي پيش شاهد تغيير گسترده اي نبود و اين جاي سئوال داشت ؛ چرا كه يكي از بزرگترين منابع درآمدي دولت محسوب مي شد و بالاترين و بيشترين سود از اين ناحيه به خزانه وارد مي شد. به همين سبب عدم تغيير مديران ايران خودرو و سايپا دو قطب بزرگ خودروسازي كشور موضوع بزرگ و سئوال برانگيزي است.
همين امر موجب شد, تا بازار شايعه در اطراف اين صنعت با تغيير رييس سازمان گسترش و نوسازي نسبت به تغييرات مديريتي به ويژه ايران خودرو داغ تر شود ؛ چرا كه40 درصد سهام اين شركت متعلق به سازمان گسترش بوده و دور از انتظار است, اگر مفيدي نخواهد هيچ گونه تغيير مديريتي در ايران خودرو بدهد ؛ اگرچه يا شراكت ايران خودرو و سايپا در انجام بزرگترين پروژه ملي امكان تغيير قلعه باني هم وجود داشت ؛ چرا كه يك منبع آگاه خبر از تغيير وي داده بود.
اين اخبار در بازار شايعات روز به روز داغ تر مي شد ؛ ولي هيچ مقام مسوولي صحتشان را تاييد نكرد و شايد تا زماني كه مديران خودروسازي به پاي ميز توديع خود و مراسم معارفه جايگزين نمي رفتند, حاضر به پذيرش واقعيت از دست رفتن جايگاهشان نشوند ؛ اما بازار شايعات تغييرات خودروسازي زماني داغ تر مي شود كه از گوشه و كنار اين بازار زمزمه هايي از تغييرات مديريتي در هيات مديره رنو-پارس به گوش مي رسد ؛ چرا كه معاون توليد و بهره برداري سازمان گسترش تغيير كرد و بعيد نيست, اين معاونت تصميم به تغيير معاونان خود بگيرد كه يكي از آنها دانش فهيم, همان ريس هيات مديره رنو پارس است. همين جاست كه اگر بخواهيم بر شايعات اخير دخل و تصرفي كنيم, بايد بگوييم اگر دانش فهيم از ليست اعضاي هيات مديره رنو-پارس خط بخورد با توجه به خلعي كه در ورود ال-90 به بازار پيش آمد, بعيد نيست كه ال-90 نيز درگير و دار گرداب تحولات اخير اسير شود.
اما بيش از هر خودروسازي اخبار حكايت از تغييرات گسترده در ايران خودرو بعد از آن سايپا بود, پس از مدتي مديران خودروسازي و اعضاي هيات مديره شركت ها تغيير يافتند ؛ اما مديران ارشد دو خودروساز برتر كشور هنوز بر جاي خود باقي اند, بعيد نيست وزير صنايع تصميمي بر تغييرشان بگيرد.
آب پاكي بر روياي مديران
وقتي كه صحبت از تنوع رنگ به ميان مي آيد, اكثر قريب به اتفاق مردم معتقدند؛ آبي، قرمز، نارنجي، زرد و آلبالويي رنگ هايي هستند كه معني تنوع را در خود متبلور مي كنند. بر همين اساس اگر بخواهيم تنوع را در بازار خودروي 84 بعد از ورود مرسدس بنز ، بي ام و، تويوتا، فولكس واگن، فيات، ماتيز چيني و به زودي مگان فرانسوي بررسي كنيم, متوجه مي شويم كه رنگين كمان بازار خودروي ايران با آمدن رقيبان سرسخت خارجي به رنگ هاي كم نظيري چون بنز، بي ام. و غيره مزين شده و تعبيري ساده تر قوس و قزح بازار خودروي ايراني زير سايه خودروسازي داخلي رنگين تر به نظر مي رسد. رنگي كه طي سال هاي طولاني به عمر يك دهه از سيماي بازار خودرو رفته بود و اين بازار را روز به روز رنگ پريده تر و بيمارگونه تر نشان مي داد.
زردي رخ بازار خودرو و كم توان شدن فعالان اين بازار در ميان غول هاي جهاني تب رنگين شدن سفره خالي خودروسازي را به جان مريداني انداخت كه تا چندي پيش از ترس رقيب خارجي گريزان از واردات بودند, هر چند كه اين مديران با انحصاري كه گراگرد بازار خودرو به وجود آورده بودند, كمتر تمايل به واردات خودرو داشتند ؛ اما با پذيرش عضويت ايران به صورت ناظر در سازمان تجارت جهاني WT ناگزير از پذيرش ميهمان ناخوانده خارجي شدند. به همين منظور دولت هم كه از درآمد خودروسازي هميشه منتفع بوده و هست براي ادامه اين درآمد بي كران خوان نعمت خود را در بودجه سال 84 هم گستراند, به طوري كه 100 ميليارد تومان درآمد از ناحيه عوارض واردات خودرو براي سال 84 فرض كرد.
اين پيش بيني دولتمردان پيش از آغاز سال چندان هم درست از آب درنيامد, به طوري كه با گذشت سه چهارم از سال تنها يك پنجم روياي درآمد واردات تحقق يافت. در اين ميان دولت ماند با كسري 46 هزار ميليارد بودجه، دولت ماند با حساب بدتر از رسيده ذخيره ارزي و دولت ماند با بدهي هاي كلان و وعده هاي تحقق نيافته و قول آوردن پول نفت بر سر سفره هاي مردم كه هيچ كدامشان عملي نشد و در آخر اين مردم بودند كه نه از درآمد واردات خودرو منتفع شدند و نه دل خوش به وعده هاي دولت شدند.
دولت كه نتوانست آرزوي رسيدن به درآمد 100 ميلياردي را در واقعيت تحقق يافته, ببينند. تصميم گرفت؛ بند درآمد ناشي از واردات خودرو را در بودجه سال 85 حذف كند و اين سوراخ كسري را با كنفي ديگر وصله كند.
حذف درآمد واردات خودرو از بودجه سال 85 بعد از سال ها ممنوعيت واردات اين ابهام را به وجود آورد كه امكان واردات خودرو پس از سال ها دوباره از بين مي رود, هر چند اين اتفاق براي واردكنندگان فعلي خودرو اتفاق خوشايندي نبود ؛ اما خودروسازاني كه با هدف توليد به بازار خودرو آمده بودند, از جمله رنو و فولكس واگن منتفع از چنين تصميمي مي شدند, با اين وجود نظر نمايندگان مجلس، كارشناسان و صاحب نظران صنعت خودرو در خصوص چنين تصميمي كه به تازگي از سوي دولت اتخاذ شده, متفاوت است و بسياري از آنها معتقدند حذف بودجه ناشي درآمد و اردات خودرو به معني ممنوعيت واردات نبود و مشكلي براي واردات خودرو به وجود نمي آورد.
حذف درآمد واردات خودرو از بودجه 85 و بازتاب شديد آن در مطبوعات يكي ديگر از وقايع برجسته در صنعت خودرو طي سال جاري بود, هر چند كه چندي بعد نظر نمايندگان مجلس در مواجه با رسانه برگشت, اين بند حياتي به بودجه 85 بازگشت. در عين حال كه گزارش پرونده هسته اي ايران به شوراي امنيت و احتمال تحريم اقتصادي علاوه بر اين كه خودروسازان را تحت تاثير قرار داد, بسياري از گوشه و كنار بخش هاي اقتصادي تحت الشعاع قرار گرفته است.
اين بازار مه آلود خودرو كه به نظر مي رسد امسال روشن تر از سال گذشته باشد, هر روز شاهد اتفاقاتي تازه است وقايعي كه آينده بازار به آنها بستگي دارد.
