بحران بیکاری و طرح های دقیقه نودی

روزنامه خراسان: 3 میلیون و 200 هزار نفر بیکار در کنار 4 میلیون و 800 هزار نفر جوان در حال تحصیل، موضوع بیکاری را به مهمترین بحران فعلی کشور و ابربحران سال های آتی کشور تبدیل کرده است. خوشبختانه اهمیت موضوع فارغ از شعار مورد توجه قرار گرفته است و این توجه، این روزها در مناظرات، تبلیغات و شعارهای انتخاباتی به چشم می خورد.

برخی از نامزدها هنوز وارد طرح و برنامه نشده اند و صرفا بر "اهمیت" موضوع و البته "اهداف" تاکید می کنند. برخی از نامزدها از ایجاد 5 و 6 میلیون شغل در دوره 4 ساله سخن گفته اند؛ یعنی سالانه بیش از یک میلیون شغل. وزیر کار دولت مستقر هم تاکید کرده که باید امسال 950 هزار شغل ایجاده شده و تا سال 1404 باید جمعیت شاغل بیش از 31 میلیون نفر داشته باشیم؛ یعنی سالانه بیش از یک میلیون و 100 هزار نفر. خلاصه آنکه هم نامزدها و هم دولت مستقر فعلا در حد بیان اهداف مانده اند و البته همه اهدافی متعالی و آرمانی در پیش گرفته اند اما همچنان، حتی در مورد دولت مستقر که 4 سال است زمام امور را در دست دارد، خبری از برنامه و جهت گیری مشخص نیست!

انتظار آن بود که نامزدهای محترم در مورد مهمترین اولویت کشور ، یعنی بحران بیکاری، خود را به نقاط تصمیم برسانند؛ بدان معنی که درباره انتخاب و راهبرد برگزیده خود در دوراهی ها سخن بگویند نه اهمیت موضوع و اهداف خود؛ مثلا بگویند که دست به دخالت های عمودی در اقتصاد خواهند زد و با اتخاذ رویکرد توسعه اشتغالزا؛ برخی صنایع مهم کاربر را به طور ویژه موردحمایت قرار خواهند داد؛ از تمرکز بر کنترل واردات قاچاق آن حوزه تا فعال سازی دیپلماسی برای بازاریابی و صادرات محصولات برگزیده. انتظار آن بود که اگر تصمیم به دخالت عمودی در اقتصاد گرفته اند؛ صنایع منتخب خود و سند پشتیبان دلایل آن انتخاب ها را ارائه کنند. البته برخی از نامزدها برخی حوزه های راهبردی و اشتغالزا را مورداشاره قرار داده اند اما هنوز جزئیات طرح خود را اعلام نکرده اند. انتظار آن است که در آخرین مناظره این جزئیات طرح شود.

یا آنکه اگر بنا دارند همچنان با رویکرد تسهیل گری افقی بر ابربحران پیش روی اقتصاد کشور غلبه کنند؛ دلیل انتخاب مجدد این رویکرد و مزیت های خود در اجرای این رویکرد را به بحث عمومی گذاشته و در معرض انتخاب قرار دهند. آیا می خواهند باز هم با اعطای وام های کم بهره اشتغال موقت بیافرینند یا حمایت های بیمه ای از کارفرمایان را در دستورکار قرار دهند؟

اگرچه شاید انتظار نگارنده از نامزدها را کمی آرمانگرایانه بدانید اما باید توجه کنیم که کشور وقت زیادی برای غلبه بر این بحران ندارد. بیم آن هست که تجربیات تلخ گذشته تکرار شود. یادمان هست که دولت اصلاحات طرح اعطای وام خوداشتغالی را در دستور کار قرار داد. طرحی که به گواه مرکز پژوهش های مجلس به انحراف رفت و شکست خورد. همان دولت که برنامه و رویکردی مشخص برای غلبه بر معضل بیکاری نداشت، همان طرح اعطای وام را با نام طرح ضربتی اشتغال در دستور کار قرار داد. آن طرح هم شکست خورد و سازمان مدیریت اعلام کرد که فقط 30 درصد اهداف محقق شده است. دولت نهم هم بنگاه های زودبازده را مطرح کرد؛ یعنی دقیقا همان طرح قبلی را با نامی دیگر اجرایی کرد و طبیعتا درصد بسیاری از وام ها به انحراف رفت و اشتغال پایداری ایجاد نشد. قصه در دولت یازدهم هم تکرار شد. آن وقت هم موقع مناظرات خبری از رویکردها و انتخاب های برگزیده نبود. حرف از "برنامه جدی" و "برنامه جامع" در حوزه اشتغال زده شد.

اما خبری از طرح نشد. حدود یک سال از وقت کشور ، از انتهای سال 93 تا نیمه 94، صرف بحث درباره طرح مشاغل عمومی (طرحی که در مواقع بحران برای ایجاد اشتغال موقت استفاده می شود) شد و تا آستانه ارائه به مجلس هم رفت اما به یکباره مسکوت ماند. دولت یازدهم که انتخاب معینی نداشت و سرعت کافی هم در پیشبرد امور نداشت طرح ها و بسته های متعدد دیگری هم ارائه کرد؛ طرح تکاپو مطرح شد و وزیر کار گفت که اگر دستگاه ها همکاری کنند 500 هزار شغل ایجاد خواهد کرد. طرح حرکت هم برای ایجاد 950 هزار شغل تا پایان سال 96 ابلاغ شد. طرح رشد اشتغال فراگیر برای ایجاد 600 هزار شغل در مرداد 95 از سوی وزارت کار مطرح شد و بسته حمایت از توسعه مشاغل پایدار در مهرماه ابلاغ شد. اما متاسفانه یک بار هم در یک نشست خبری، نتایج این طرح ها و بسته ها به اطلاع مردم نرسید. وقت کشور از دست رفت و با نزدیکی به پایان دولت، آبان ماه سال گذشته مجددا همان طرح شکست خورده در دولت های هشتم و نهم مطرح شد.

رئیس جمهور از برداشت 1.5 میلیاردی از منابع صندوق توسعه ملی سخن گفت تا به صورت وام در اختیار روستاییان و مشاغل خرد قرار گیرد! طرحی که البته با انتقادات بسیار کارشناسان و البته مخالفت صریح شخص رئیس مجلس مواجه شد و خوشبختانه فعلا از اجرای آن جلوگیری شده است.

اگرچه با دخالت مجلس، ضرر دیگری متوجه کشور نشد اما به هرحال موضوع اشتغال متوقف مانده است. حالا در آستانه انتخابات وزارت کار باز هم از طرح دیگری رونمایی کرده است با عنوانی جدید: طرح اشتغال فراگیر ضد فقر، اشتغال توانمندساز. قرار است این طرح 900 هزار شغل ایجاد کند. طرح هایی چون کارورزی و کارانه اشتغال جوانان(کاج) هم دیروز مطرح شد؛ طرح هایی که بیم آن می رود در واکنش به طرح های سایر نامزدها و به مقاصد انتخاباتی سریعا ارائه شده باشد.

سخن آخر آنکه توجه نامزدها به موضوع اشتغال، بیش از گذشته است و خوشبختانه برخی طرح ها هم نسبت به گذشته رو به جلو و دارای جهت گیری های نسبتا مشخص است. اما باید توجه کرد که نامزدهای محترم باید هرچه زودتر خود را به نقاط تصمیم برسانند وگرنه مانند دولت های هشتم تا یازدهم مدت ها وقت کشور را تلف خواهند کرد و در مواجهه با مطالبات مردم به اجرای طرح های دقیقه نودی و البته تکراری و از قبل شکست خورده روی خواهند آورد. با این تفاوت که بیکاری در سال های گذشته یک بحران بود اما در 4 سال آینده، تبدیل به یک ابربحران خواهد شد که کارهای نمایشی نخواهد توانست پوششی بر کم کاری ها و بی عملی ها باشد.