تهیه کننده «به وقت شام»: حق ما را خوردند

 محمد خزاعی تهیه کننده «به وقت شام» در گفت و گو با تسنیم:

حاتمی‌کیا پای یکسری اصولِ واقعی اش ایستاده و شمشیرش در این مواجهه‌ها تیزتر شده، خیلی افراد دوست داشتند حاتمی‌کیا در مسیر دیگری قرار بگیرد.

به نظرم حاتمی کیا دارد تاوانش را پس می­‌دهد، به خاطر همین همه علیه او هستند واِلا فیلم «به وقت شام» با این همه پروداکشن و با این همه وسعت، نهایتاً در سه رشته باید تندیس بگیرد؟ بعد از این سه تندیس، دو تندیس آن مشترک باشد؟ و بعد یک یا دو تندیس آن به اصرار دو نفر از داوران باشد و اِلا قرار بود حذفش کنند؟ بعد در جلسۀ داوری مدام اعتراض باشد که ما نباید به اینها جایزه بدهیم پررو می شوند؟! این نگاه، نگاهِ داوری جشنواره فیلمِ فجر است؟

سینمای ایران در چه مقاطعی از حیث مدیریت موفق بوده؟

در یک دوره‌­هایی آقای ضرغامی در کوتاه­ مدت تلاش­‌هایی کرد، چون سریع رفت، نشد. در دورۀ آقای شمقدری خواستند تلاش­هایی بکنند. دولت وقت حمایت بسیار جدی از سینما می­‌کرد. آن دوره می‌توانست یکی از دوره‌های طلایی سینمای ایران باشد. اگر اختلافاتی در سینمای ایران بوجود نمی آمد از امکانات خیلی خوبی می توانست بهره بگیرد.

سینماگرِ جوانی که امروز برای خودش برو و بیایی دارد و در حقیقت فضایی برای تبلیغات دارد و فیلم­‌های عجیب و غریبی هم تولید می­‌کند، من یادم است زمانی که جوان بود و دانشجوی تئاتر بود، نماز شب او قطع نمی‌­شد، نمی‌­دانید یکدفعه چقدر فضایش تغییر می­‌کند؟! یا بازیگری که بازیگر نبوده و قبلاً دستیار برنامه ­ریز بوده، یکدفعه بازیگر فیلم‌­های خیلی خوب شده، اصلاً فضای خانوادگی و فرهنگی ­اش خیلی متفاوت بود، سینما مسیرش را حسابی تغییر داد. یعنی یک جریانی است که اینها را با خودشان می­‌برد، شما اگر نشناسید و ندانید در این مسیر چگونه باید گام بردارید در این جریان حل می‌­شوید، ماندن پای اصول در سینما خیلی سخت است.

 در دوره آقای شمقدری یک اتفاقی افتاد مثلاً در مورد داوری‌­­ها، آقای مانی حقیقی بود و یک طرف هم آقای وحید جلیلی، من خیلی معتقد به دموکراتیک کردن وضعیت سینما هستم، نمی­گویم مانند گروه­های فشار، حتماً همه هیات داوران نگاهِ انقلابی داشته باشند ولی می‌گویم یک توازنِ قوایی باید باشد، در جشنواره اخیر این توازن قوا کاملاً از دست رفته است.

امسال در جشنواره لیدرهایی بودند که جریان داوری را هدایت می‌کردند و در میان لیدرها بعضی‌ها چنین نگرشی در فیلمسازی از جنس فیلم به وقت شام را دوست نداشتند.

وقتی من در جشنواره فیلم فجر امسال ترکیب داوری را دیدم، همان اول اعلام کردم، علیرغم اینکه همه خانواده سینما محترم هستند، من اعلام کردم نتیجۀ داوری نتیجه‌­ای خواهد بود که به« به وقت شام» توجهی نخواهد شد، ثانیاً اینها یک جایزه کارگردانی خواهند داد، چون باید بدهند و حق فیلم است. اما، مشخص بود که کمترین جوایز را خواهند داد .امسال در جشنواره لیدرهایی بودند که جریان داوری را هدایت می‌­کردند و در میان لیدرها بعضی­‌ها چنین نگرشی در فیلمسازی از جنس فیلم به وقت شام را دوست نداشتند.

خیلی­‌ها پشت پرده فجر را به علیرضا رضاداد نسبت می‌دهند، حتی می‌­گویند رئیس سازمان سینمایی هیچ‌کاره است و علیرضا رضا داد همه کاره و نخ هیات داوران در دستان او بود. شما چقدر به این مسئله قائل هستید؟

در جشنواره فیلم فجر حداقل در این دوره من دیدم آقای رضاداد مشورت­‌های زیادی می‌دهد، این حرف به معنای آنکه آقای رضاداد در داوری­‌ها دارد دخالت می­کند نیست، بعید می­‌دانم، من تا جایی که دیدم و از جلسات داوری کامل خبر داشتم و می­‌دانستم بعد از آن چه اتفاقاتی افتاده است. به نظرم این فضا یک فضای مناقشه انگیزی بود که بیشتر نگاهِ شخصی به حاتمی کیا مطرح بود تا دیدن فیلمش و چشم گشودن به واقعیت. یعنی قضاوت­شان راجع به شخص آقای حاتمی کیا بود، بیشتر داشتند افراد را می­دیدند تا فیلم‌هایشان را داوری کنند.

یعنی این کار را می­‌کردید؟

اگر جشنواره داورهایش را اعلام کند و شما فرم را امضاء کردید دیگر حق اعتراضی ندارید؛ چون پذیرفتید با این چارچوب داوری مورد قضاوت قرار بگیرید. این به معنای این نیست که این کار درست است، به معنای اینکه وقتی سیاست با نظرهای شخصی و بیشتر نگاهِ اشخاص وارد جریان داوری هنری می­‌شود، طبیعتاً اتفاقات عجیب و غریبی در داوری رخ خواهد داد. شما از بعضی فیلم­نامه­‌ها و فیلم­‌هایی که کاندید شد تعجب نکردید؟ هیات داوران فیلم آقای کامبوزیا پرتوی را خیلی دوست دارد و او خیلی شخصیت دوست‌داشتنی­‌ای است، اما باید این فیلم جایزه می‌­گرفت؟ اینکه تمام هیات داوران کامبوزیا پرتوی را دوست دارند یک بحث دیگری است. کاش یک جایزۀ ویژه سالانه به کامبوزیا پرتوی می­‌دادند!

سال­ قبل هم آقای کامبوزیا پرتوی جایزه می­‌گیرد برای فیلمی که اتفاقاً از لحاظ مضمون، تم و پیرنگ شبیه فیلم امسالشان است. به نوعی همه هیات داوران فجر کامبوزیا را دوست دارند.

بحث شخصی ندارم. کاش یک جایزه ویژه به جناب پرتوی می­‌دادند. این رویه ‌ایی که شما در داوری می­‌بینید در ادامه همان مسیر انتخاب هیات داوران است، شما اگر هیات داوران را درست انتخاب کنید و از اندیشه های مختلف انتخاب کنید، بحث داوری درست شکل می‌گیرد. بگذارید دو طرف و دو سلیقه مخالف با هم مقابله کنند و به یک اتفاق و شناخت درست برسند. در داوری باید راجع به اثر بحث کنند نه راجع به اشخاص و بعد هم فیلمساز را قضاوت نکنند. واقعاً به وقت شام از منظر پروداکشن یک پدیده بود، به معنای تولید خیلی سخت این اثر. ما کدام اثر را داشتیم که این همه بازیگر داشته باشد و به سه زبان دنیا بتوانند صحبت کنند؟ یک مقایسه بسیار کوچک همه مسائل را روشن می‌کند.

چه کسانی در هیات انتخاب از فیلم دفاع کردند؟

آقایان خجسته و کمال تبریزی، اصرار داشتند و پای فیلم ایستادند و از فیلم حمایت می‌کردند، اگر حمایت اینها نبودند شاید از خیلی مولفه‌های اصلی دیگر فیلم به سادگی عبور می‌کردند. به نظر من جوایز مهم نسیت و اندیشه های حاکم بر فضای فرهنگی اهمیت دارد.

در جشنواره شما وقتی برای دریافت جایزه و تندیس بالا می روید برای شما دست می­‌زنند و عکس یادگاری می­‌گیرید می‌­بینید هنوز صدای تشویق‌ها می‌آید و وقتی برمی­‌گردید می‌بینید این تشویق ها دیگر برای شما نیست برای نفر بعدی است که دارد بالا می­‌رود یعنی شما تمام شدید، عمر تشویق‌های جشنواره همین‌­قدر است.