صف‌های بلند بنزین؛ نمایش فقر ذهنی ایرانی‌ها

عادل جهان‌آرای‪ طی یادداشتی که در شماره امروز همدلی با عنوان نمایش فقر ذهنی و با نقد صفوف تشکیل شده روز گذشته در جایگاه‌های سوخت نوشت: دیروز تهران و برخی از شهر‌های کشور شاهد صف دیگری از خودرو‌هایی بودند که بعد از شنیدن سهمیه‌بندی بنزین و حتی افزایش احتمالی قیمت آن، خیابان‌های نزدیک به جایگاه‌های بنزین را بند آوردند.

این رفتار جمعی در وهله اول برای خیلی از ایرانی‌ها و خصوصا آن‌هایی که ساعت‌ها در صف بنزین منتظر ماندند تا بتوانند حداکثر ۵۰ لیتر بنزین به اندوخته‌های زندگی خود بیفزایند و برای آخرین بار باک خود را از بنزین ۱۰۰۰ تومانی پر کنند تا ضرر کمتری بکنند، شاید توجیهی داشته باشد. اما اگر بخش پنهان قضیه را واشکافی کنیم درخواهیم یافت که این رفتار بیش از آنکه برای اندوختن سرمایه‌ای هر چند اندک باشد، بیشتر محصول فضای تشویش، بی‌اعتمادی و افسارگسیختی اقتصادی است.

از بهار سال گذشته که قیمت‌ها در مقابل چشمان آقای روحانی و دولت ایشان سیر صعودی گرفت و این پرواز بی‌محابای قیمت‌ها همچنان در مقابل دیدگان مسئولان دولتی و غیر دولتی ادامه دارد و گویا کسی هم قرار نیست جلوی این سیر صعودی را بگیرد، میزان تاب‌آوری مردم در برابر این نوع خبر‌ها به حداقل رسید و به همین دلیل سعی می‌کنند برای جبران مافات، هر کاری را که از دست‌شان بر می‌آید، انجام دهند.

با نگاهی به صف خریداران بنزین، کاملا مشخص بود که نوع خودرو‌هایی که چشم‌انتظار رسیدن به وصال نازل بنزین بودند، از خانواده پراید و پژو و دیگر خودرو‌های ارزان‌قیمت چند ماه گذشته بودند. اگرچه از لطف خودروسازان داخلی این روز‌ها بدترین و نامطمئن‌ترین نوع خودرو‌های وطنی و غیروطنی در حال فاصله گرفتن از قشر ضعیف جامعه هستند و قیمت‌های آن به ارقام نجومی ۸۰، ۱۰۰ یا حتی ۲۰۰ میلیون تومانی رسید، اما دیروز دارندگان همین خودرو‌های چندین میلیون تومانی، چشم به قطره‌های ناقابل ۱۰۰۰ تومانی نازل بنزین دوخته بودند.

این وضعیت از منظر دیگری هم قابل بررسی است، به این صورت که نشان می‌دهد فقر به جای آنکه فقط جیب مردم را نشانه گرفته باشد، ذهن و احساس آنان را درنوردیده، به صورتی که با یک خبر- حتی مجعول- سراسیمه به سوی جایگاه پخش بنزین هجوم آوردند که این موضوع می‌تواند زنگ خطری جدی را از شکاف اجتماعی به صدا در بیاورد.

شکی نیست که قیمت بنزین در شرایط فعلی و حتی قبل از آن معقول نبوده و دولت باید پیشتر این کار را انجام می‌داد، اما نوع مواجهه با موضوع باعث شد مردم خودروهایشان را از منازل خود بیرون بیاورند و در صف طولانی بنزین ثانیه‌شماری کنند. حال با افزایش و سهمیه‌بندی بنزین یقینا شاهد گرانی بیشتر کالا‌ها و تمامی مایحتاج روزمره خواهیم بود و دولت هم بی‌تردید به تماشای این وضعیت خواهد نشست. البته امیدواریم که دولت دوازدهم آن ابزار‌ها و امکاناتی را که در دولت یازدهم داشت و نگذاشت که قیمت‌ها افزایش یابند، این بار کمر همت ببندد و جلوی افزایش گرانی‌ها را بگیرد. امیدواریم.