حق‌شناس: به هنرمندان خیابانی برچسب نزنیم

اعتماد نوشت: حدود یک‌سال قبل همایون شجریان اعلام کرد که حاضر است در مراکز عمومی شهر و با هماهنگی شهرداری برای شهروندان کنسرت بگذارد. این پیشنهاد گرچه در همان دوران با استقبال بسیار زیادی از سوی شهرداری و رسانه‌ها مواجه شد ولی عملا به سرانجام نرسید و همایون کنسرتی اجرا نکرد ولی همین پیشنهاد باعث شد تا چند تن دیگر از خوانندگان پاپ، در ادامه این حرکت کنسرت‌هایی را در پارک‌ها و میادین پرتردد تهران برگزار کنند.

همان زمان موضوعی هم در مورد لزوم توجه و ساماندهی نوازندگان خیابانی مطرح شد و مدیران شهری اعلام کردند که حاضرند در این زمینه پیشگام شوند. با این وجود این موضوع نیز مانند بسیاری دیگر از موضوعات شهر ما، بعد از مدتی به فراموشی سپرده شد تا اینکه دیروز با اظهارنظر تند «عیسی فرهادی» فرماندار تهران دوباره پرونده این موضوع در رسانه‌ها و فضای مجازی باز شد.

او در این خبر در مورد فعالیت موسیقی‌های خیابانی و افرادی که در مبادی ورودی و خروجی مترو‌ها اقدام به اجرای موسیقی زنده می‌کنند، گفته بود: هرگروه موسیقی و کنسرتی که قصد فعالیت در سطح شهر را دارد باید از وزارت ارشاد و دستگاه‌های مربوطه مجوز داشته باشد.

او برخی رفتار‌های سنتی مانند عمو نوروز که به صورت مقطعی فعالیت می‌کنند را از این قاعده مستثنی دانسته و با گدا خواندن نوازندگان خیابانی گفته بود: موسیقی‌های خیابانی به نحوی تبدیل به تکدی‌گری نوین شده است و برای برخی مردم و خانواده‌ها مزاحمت ایجاد می‌کند. این موضوع و به خصوص تشبیه نوازندگان خیابانی به گدایان و لزوم ساماندهی آنها، بهانه‌ای شد برای گفتگو با محمدجواد حق‌شناس، رییس کمیسیون فرهنگی - اجتماعی شورای شهر تهران که در زیر می‌خوانید.

آقای دکتر، فرماندار تهران ضمن غیرقانونی خواندن فعالیت گروه‌های موسیقی خیابانی، با لحنی تند آن‌ها را گدایان مدرن خوانده بود. این اظهارات و این الفاظ با واکنش‌های متفاوت و البته تند و تیزی در فضای مجازی همراه بود. اما از طرفی بخشی از فعالیت این گروه‌های موسیقی به شهر برمی‌گردد. بنابراین به نظر می‌رسد مدیران شهری هم باید در این زمینه اقدامی را انجام دهند. به عنوان رییس کمیسیون فرهنگی - اجتماعی شورای شهر، نظرتان در مورد اظهارات فرماندار تهران چیست؟

من هنوز فرصت نکرده‌ام تا در مورد کیفیت و چند و، چون این اظهارات اطلاعاتی کسب کنم ولی در کل از خواندن چنین اظهاراتی متعجب و البته نگران و ناراحت شدم.

چرا نگران و ناراحت؟

ببینید، اینکه بخواهیم به نوازندگان و اهل هنر که کار و هنرشان را در کوچه و خیابان‌ها و مراکز عمومی عرضه می‌کنند، «مارک» بزنیم، مسلما اتفاق خوب و شایسته و میمونی نیست. از فرماندار محترم، انتظار می‌رود تا اگر سخنی می‌گویند به جوانب مختلف آن توجه داشته باشند.

البته نباید یک‌طرفه هم قضاوت کرد، چون شاید ایشان در شرایطی این سخنان را بیان کرده باشند که دقت کافی را نداشته‌اند یا اینکه سخنان‌شان به درستی منعکس نشده است! ولی در هر صورت این مساله را نمی‌توان انکار کرد و از کنار آن به سادگی گذشت که یکی از اصلی‌ترین شاخص‌ها، قابلیت‌ها و پتانسیل‌های هنر، مردمی بودن آن است و اینکه باید در بطن مردم باشد.

این موضوع هم فقط مختص موسیقی نیست، بلکه تاریخ هنر این مرزو بوم همواره پر است از اجرا‌های پرده‌خوانی، تئاتر، تعزیه، شاهنامه‌خوانی و... که خاستگاه آن‌ها در خیابان‌ها، قهوه‌خانه‌ها و تکیه‌ها بوده است. حتی در قدیم، روضه‌خوان‌ها، روضه‌الشهدا را در میان مردم می‌خواندند. بنابراین به نظرم این‌گونه برخوردها، با اهل هنر و فرهنگ به هیچ عنوان در خور شأن این قشر فرهیخته نیست.

از این‌ها گذشته، اصلا متولی موضوع موسیقی مگر وزارت ارشاد نیست؟

دقیقا. این هم یکی دیگر از ایرادات ما به مساله است. اینکه اظهارنظر در حوزه موسیقی اصولا به حوزه ارشاد برمی‌گردد. انتظار ما و جامعه هنری هم این است که ارشاد نیز به این مساله ورود و دیدگاه و نگاهش را به صورت شفاف بیان کند.

ولی شاید استدلال ایشان این باشد، افرادی که در سطح شهر موسیقی می‌نوازند، جزو هنرمندان شناسنامه‌دار نیستند!

حتی اگر منظور ایشان این هم باشد، باز هم توجیه درست و زیبنده‌ای نیست. چه بسا در بسیاری از کشور‌های دنیا و به خصوص کشور‌هایی مانند فرانسه که به نوعی مهد هنر موسیقی هستند، خیلی وقت‌ها هنرمندان بنام این کشور‌ها می‌روند و در مترو یا کنار خیابان‌ها و پارک‌ها، آثارشان را اجرا می‌کنند.

چرا؟ چون می‌خواهند در کنار اجرا در تالار‌های مجلل و گران‌قیمت، هنرشان را برای اقشار مختلف و کم‌بضاعتی که توان خرید بلیت‌های گران‌قیمت را ندارند هم اجرا و عرضه کنند. در همین تهران خودمان، واقعا چند درصد شهروندان امکان خرید بلیت‌های گران‌قیمت ۲۰۰–۱۵۰ هزار تومانی کنسرت‌ها را دارند؟!

ولی فرماندار تهران این فعالیت‌های هنری را نوعی «گدایی مدرن» می‌دانند!

فقط می‌توانم بگویم از شنیدن این الفاظ در مورد هنرمندان واقعا متاسفم چرا که این هنرمندان که اکثرا به هر دلیلی نمی‌توانند هنرشان را در مراکز رسمی ارایه دهند، ترجیح می‌دهند تا با عرضه آن در بین مردم، هنرشان را ارایه کنند و از این راه مخارج زندگی‌شان را هم تامین کنند. در واقع همانطور که هنرمندان بنام از محل عرضه آثارشان در تالار‌ها و مراکز هنری رسمی، کسب درآمد می‌کنند، هنرمندان خیابانی نیز به نوعی دیگر همین کار را انجام می‌دهند. ولی اینکه بخواهیم رابطه بین شهر و این هنرمندان عزیز را این‌گونه تنظیم و مدیریت کنیم؛ در واقع پاک کردن صورت مساله است!

به یاد دارم که مدیریت شهری در سال گذشته و وقتی‌که موضوع اجرای خیابانی موسیقی توسط هنرمندان بنام و نام‌آشنا مطرح بود، اعلام کرد که آماده است در این زمینه ورود پیدا کند. الان هم موضع شورا همان موضع قبلی است؟

بله. از آنجایی‌که همان‌طور که گفتم، یکی از وجوه موسیقی‌های خیابانی، وجه شهری آن است، شورای شهر هم آماده است با حضور تمامی ذینفعان، مانند وزارت ارشاد، نیروی انتظامی، شهرداری و. این موضوع را بررسی و برای ساماندهی هنر‌های خیابانی هر اقدامی که لازم است را انجام دهد.