تحلیلی بر رونمایی از «خبر خوش» اردوغان

روزنامه اعتماد: شامگاه جمعه، رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه از كشف يك ميدان گازي در درياي سياه خبر داد. اردوغان كه اين ميدان گازي را «بزرگ‌ترين ميدان گازي تركيه» عنوان كرد، قول داد تا سال 2023 موجبات صادرات گاز توسط كشورش را فراهم كند.

براساس گفته‌هاي رييس‌جمهور تركيه اين ميدان گازي 320 ميليارد مترمكعب ظرفيت دارد كه اگر حفاري براي دسترسي به منابع آن مقرون به‌صرفه باشد، به‌زودي آغاز مي‌شود. اعلام خبر كشف منبع گازي در درياي سياه، آن هم در شرايطي كه عمده مصرف گاز تركيه توسط خارجي‌ها تامين مي‌شود، خبر خوبي براي صادرگنندگان گاز به اين كشور نيست.

تركيه بيش از 90درصد گاز مصرفي‌اش را از كشورهاي همسايه يا از طريق ال‌ان‌جي وارد مي‌كند و عمده كشورهاي صادركننده از جمله روسيه و ايران ذخايري در حدود 49 و 35 تريليون مترمكعب دارند كه ميدان كشف شده در ذخايري به اندازه 15 و 10درصد ميدان‌هاي گازي در اين دو كشور است. اردوغان قرار است به‌زودي اقدامات مربوط به حفاري اين ميدان را انجام دهد كه باتوجه به مناقشات پيرامون منابع انرژي در درياي سياه بين تركيه، قبرس و يونان به نظر نمي‌رسد كار بهره‌برداري از اين منابع گازي آن‌گونه كه انتظار دارد مطابق برنامه پيش رود. با وجود اينكه خبر كشف اين ميدان اعلام شد، اما كشتي «فاتح» قرار است تا 23 آگوست در آب‌هاي درياي سياه بماند و كار اكتشاف را تمام كند. اعلام اين خبر آن هم در شرايطي كه هنوز به تاييد سازمان‌هاي معتبر نرسيده و ظرفيت بازيافت آن نيز تخمين زده نشده، شايد نوعي جدال تركيه با برخي كشورهاي اتحاديه اروپا براي بازپس‌گيري روند اكتشاف در درياي مديترانه باشد.

كشف ميدان گازي در درياي سياه

براساس گفته‌هاي تاييد شده، از ماه جولاي سال جاري عمليات كشف اين ميدان گازي در بخش تونا 1 در غرب درياي سياه آغاز شده بود. اين بخش همان جايي است كه مرز آبي ميان سه كشور روماني، تركيه و مجارستان قرار دارد و چندي پيش نيز روماني از كشف يك ميدان گازي خبر داده بود. براساس آنچه اردوغان به رسانه‌ها و مردم اعلام كرده، كشتي «فاتح» كار اكتشاف را آغاز كرده بود و كار با 9 قايق ديگر ادامه پيدا كرد كه درنهايت منجر به كشف ميدان گازي شد. رييس‌جمهور تركيه در ادامه صحبت‌هاي خود افزود: «هيچ توقف و استراحت تا زماني كه تبديل به صادركننده خالص انرژي نشويم، وجود ندارد.» اما شايد تركيه فاصله زيادي تا رسيدن به يك صادركننده داشته باشد. رسيدن به اين گزاره با مقايسه ذخاير گازي روسيه و ايران به عنوان بزرگ‌ترين دارندگان گاز در جهان با ميدان گازي كشف شده در تركيه، آشكار مي‌شود. يورو نيوز پس از پوشش خبركشف ميدان توسط اردوغان بر احتمال بالا گرفتن درگيري ميان تركيه و اتحاديه اروپا صحه گذاشت.

پيش‌تر تركيه با خط لوله انتقال گاز از قبرس به يونان مخالفت كرده بود و همين امر باعث شكل‌گيري جلسات اضطراري شوراي امور خارجه اتحاديه اروپا شده بود. البته تنش ميان دو كشور بر سر اكتشاف گاز سابقه‌اي ديرينه دارد. دي ماه سال گذشته نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل به قصد ممانعت از فعاليت‌هاي اكتشافي تركيه در درياي سياه و مديترانه براي يافتن منابع انرژي، قراردادي براي ساخت لوله‌هاي انتقال گاز از قبرس به يونان امضا كرد. الجزيره معتقد است اين قرارداد براي كنترل گسترش تركيه در درياي مديترانه بود كه با اعلام خبر كشف ميدان گازي، ممكن است معادلات گازي در اتحاديه اروپا را تغييرات اساسي دهد و درگيري ميان تركيه، يونان، قبرس و اتحاديه اروپا را وارد فاز تازه‌اي كند. پس از به آب افتادن كشتي «فاتح» براي بررسي وضعيت درياي سياه براي كشف منابع انرژي، يونان نيز كشتي‌هاي جنگي خود را به آب انداخت. ابتداي سال جاري ميلادي جوزف بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا از كاهش 75درصدي كمك مالي به تركيه به دليل اختلاف بر سر منابع گازي درياي مديترانه خبر داد. او در نامه‌اي به پارلمان اروپا «حفاري غيرمجاز» براي استخراج گاز در درياي مديترانه و نزديك قبرس توسط اين كشور را محكوم كرد. بنابراين كشف اين ميدان جرقه‌اي ديگر بين متفقين ناتو در تركيه و يونان بر سر اكتشاف منابع انرژي در شرق درياي مديترانه خواهد بود.

وابستگي به واردات به اين زودي‌ها از بين مي‌رود؟

براساس آمارهاي اداره اطلاعات انرژي، مصرف گاز در تركيه در سال‌هاي 2018 و 2019 به ترتيب 47.2 و 43.3 ميليارد مترمكعب گزارش شده است. از آنجايي كه بيش از 90درصد گاز مصرفي اين كشور از روسيه، آذربايجان، ايران و امريكا تامين مي‌شود. با وجود اينكه از حدود 19 سال پيش و طي يك قرارداد ربع قرني، ايران روزانه حدود 8.5 ميليارد مترمكعب گاز به تركيه صادر مي‌كند، اما عمده واردات گاز تركيه از روسيه است؛ براساس آمار وزارت انرژي تركيه در سه سال اخير از روسيه بين 15 تا 30 ميليارد مترمكعب در سال گاز خريده كه براي هر هزار مترمكعب بين 250 تا 280 دلار پرداخت كرده است. اين درحالي است كه قيمت هر هزار مترمكعب گاز صادراتي روسيه به اتحاديه اروپا 110 تا 120 دلار است.

براساس آنچه اردوغان مطرح كرد، ميدان گازي كشف شده داراي ذخاير 320 ميليارد مترمكعب است كه با درنظر گرفتن ضريب بازيافت كمتر از رقم اعلام شده، قابل استحصال است و شايد حدود 250 ميليارد مترمكعب آن قابل برداشت باشد. با مقايسه ميزان مصرف گاز تركيه با ميزان ذخيره قابل برداشت در صورت حفاري اين ميدان كفاف 5 سال مصرف گاز در تركيه را مي‌دهد، بنابراين سخن از صادرات گاز آن هم براي كشوري كه بيش از 90درصد گاز مصرفي‌اش را وارد مي‌كند، كمي عجولانه است. اما روي ديگر سكه كشف اين ميدان، افزايش توليد گاز توسط تركيه است. براساس آمار وزارت انرژي تركيه اين كشور سالانه 3.3 ميليارد مترمكعب گاز توليدي دارد كه اين ميدان مي‌تواند تا 15 برابر گاز توليدي تركيه را افزايش دهد. با اين وجود به نظر نمي‌رسد وابستگي به واردات گاز در آينده‌اي نزديك از بين رود، مگر اينكه ميدان‌هاي گازي ديگري كشف شود كه حفاري در آب‌هاي مديترانه خطر افزايش تنش با كشورهاي اروپايي و به‌خصوص قبرس را افزايش مي‌دهد.

كشف ميدان گازي و افزايش ارزش لير

سال گذشته واردات انرژي براي تركيه حدود 41ميليارد دلار هزينه درپي داشته و هر زمان نيز اين كشور اقداماتي براي دستيابي به منابع انرژي در آب‌هاي درياي مديترانه و سياه انجام داده، با مخالفت كشورهاي اتحاديه اروپا روبه‌رو شده است. شايد اين ميدان گازي نتواند در آينده‌اي نزديك و دور تركيه را به يك كشور صادركننده گاز تبديل كند اما مي‌تواند شرايط اقتصادي را به‌خصوص پس از مشكلات اقتصادي اخير همچنين پاندمي كرونا، قدري بهبود ببخشد. به عنوان مثال پس از انتشار «خبر خوش» اردوغان ارزش لير در برابر دلار امريكا تقويت شد و2 درصد بالا رفت.

شاخص بورس استانبول نيز به همين مقدار رشد كرد و ارزش سهام شركت‌هاي پتروشيمي تركيه نيز بيشتر شد. اگر وجود اين ذخاير تاييد شود باتوجه به ضريب بازيافتي كه همه ميدان‌هاي انرژي دارند، اين ميدان مي‌تواند براي «مدتي» وابستگي تركيه به واردات انرژي را كاهش دهد اما بي‌نياز نكند.