بایدن در مسیر احیای رابطه با متحدان

روزنامه شرق: در میان سکوت آشکار برخی رهبران اقتدارگرای متحد دونالد ترامپ، رهبران قدرت‌های اروپایی در تماس با جو بایدن پیروزی او در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را تبریک گفتند و درباره بهبود رابطه با آمریکا پس از پایان دوران ریاست‌جمهوری ترامپ ابراز امیدواری کردند؛ اما سکوت چین و روسیه نوید روزهای دشوار دولت بایدن در تعامل با پکن و مسکو را می‌دهد.

بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا، امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و مایکل مارتین نخست‌وزیر ایرلند، اولین مقام‌های اروپایی بودند که با رئیس‌جمهور منتخب مکالمه کردند. بنا بر اعلام تیم انتقالی دولت، مذاکرات بایدن با این رهبران اروپایی بر موضوعاتی متمرکز بود که در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ بیشترین تنش‌ها میان واشنگتن و اروپا را ایجاد کرده بود؛ احیای رابطه ایالات متحده با اتحادیه اروپا و تعهد واشنگتن به ادامه حضور در ناتو.

این گفت‌وگوها تأیید آشکاری بود بر گمانه‌زنی‌ها درباره بهبود روابط ایالات متحده و اروپا در صورت پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری. در آن سو هم سکوت دولت‌های مستبد نشان از آن دارد که سیاست خارجی ایالات متحده می‌تواند بدترین وضعیت خود پس از جنگ جهانی دوم را پشت سر بگذارد و دوباره به نقش پررنگ خود در مناسبات بین‌المللی بازگردد.

ولادیمیر پوتین، جائر بولسونارو و شی جینپینگ، رؤسای جمهور روسیه، برزیل و چین از‌جمله شاخص‌ترین مقام‌هایی بودند که در قبال پیروزی بایدن در انتخابات سکوت کرده‌اند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز پس از بسیاری از متحدان آمریکا در ناتو پیروزی بایدن را تبریک گفت. در این میان تنها می‌توان به شی جینپینگ اشاره کرد که با وجود رابطه‌ای پرتنش با ترامپ که در یک سال اخیر به دلیل شیوع کرونا تیره‌تر هم شده، هیچ واکنشی به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نشان نداده است.

صحبت‌های بایدن با رهبران اروپایی -‌که برخلاف روال چهار‌ساله دولت ترامپ جزئیاتی نسبتا کامل از آن منتشر شده‌- در مقایسه با تماس‌ها و دیدارهای جنجالی ترامپ در روزهای بعد از انتخابات سال ۲۰۱۶ تفاوت‌های آشکاری دارد.

در روزهای ابتدایی پیروزی ترامپ در انتخابات 2016، شینزو آبه، نخست‌وزیر سابق ژاپن، بلافاصله رهسپار واشنگتن شد تا اولین رهبر خارجی باشد که با رئیس‌جمهور جدید آمریکا دیدار می‌کند. نگرانی آبه این بود که در صورت عملی‌شدن تهدیدهای ترامپ در روزهای قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری مبنی بر خروج از پیمان تجاری با کره‌جنوبی و ژاپن، توکیو در موقعیت ضعف در برابر پکن قرار خواهد گرفت.

علاوه‌ بر این دیدار، تماس تلفنی رئیس‌جمهور تایوان با ترامپ نیز از دیگر عواملی بود که در همان ابتدای ریاست‌جمهوری، خشم چین را نسبت به ساکن جدید کاخ سفید برانگیخت.

«اولین فارکاس»، معاون سابق وزارت خارجه آمریکا در حوزه روسیه، اوکراین و اوراسیا می‌گوید: «ترامپ از همان روزهای ابتدایی نشان داد که نمی‌خواهد طبق پروتکل‌ها و نظم موجود رفتار کند. اکنون می‌توان امیدوار بود که همه چیز دوباره به نظم سابق خود بازگردد».

«جرمی شاپیرو»، یکی از مقام‌های وزارت امور خارجه آمریکا در دولت باراک اوباما که در‌حال‌حاضر در شورای روابط خارجی اروپا مشغول به کار است، در مقایسه روابط خارجی ترامپ و بایدن می‌گوید: «در وضعیت پیشین نمی‌توانستیم به هیچ نکته درخور ‌توجهی در مذاکرات رئیس‌جمهور منتخب با متحدان اروپایی اشاره کنیم. از یک طرف ترامپ سابقه سیاسی و دیپلماتیک نداشت و حاضر به پذیرش اصول و پروتکل‌ها نبود و از طرف دیگر هیچ نکته درخور‌ توجهی از سوی تیم رسانه‌ای او در اختیار رسانه‌ها قرار نمی‌گرفت و کار رسانه‌ها برای دستیابی به جزئیات مذاکرات دشوارتر از دوره‌های قبل بود. پیروزی بایدن این پیام را برای متحدان اروپایی ما دارد که ما بازگشته‌ایم و نظم و روال سابق دوباره احیا خواهد شد. ما قصد داریم با متحدان خود بهتر از رفتار دیکتاتورها تعامل کنیم».

این تماس‌ها در شرایط فعلی که ترامپ هنوز نتیجه انتخابات را نپذیرفته، می‌تواند معنای دیگری هم داشته باشد. رهبران اروپایی خواسته یا ناخواسته، با این تماس‌ها به پیروزی بایدن در انتخابات مشروعیت بخشیدند و ادعای ترامپ مبنی بر بروز تقلب در این انتخابات را رد کردند.

شاپیرو در‌این‌باره می‌گوید: «رهبران تأثیرگذار اروپایی به بایدن تبریک گفته‌اند و در شرایط فعلی شاید بتوان این اقدام را یارگیری در تنش‌های سیاسی داخلی آمریکا دانست. در صورت تغییر نتیجه، این اقدام می‌تواند خطرناک و پرهزینه باشد. البته رهبرانی که با بایدن تماس گرفته‌اند، تصور می‌کنند که پرونده انتخابات با وجود اعتراض‌ها و ادعاهای ترامپ بسته شده است؛ اما هنوز هیچ چیز قطعی نیست».

آنگلا مرکل پس از چهار سال رابطه پر‌تنش با ترامپ که در آن بارها متهم شده بود که آلمان از نظر اقتصادی و نظامی از آمریکا سوءاستفاده می‌کند، به‌وضوح از پیروزی بایدن خوشحال است. پس از پیروزی ترامپ در ریاست‌جمهوری سال 2016، مرکل بیانیه‌ای صادر کرد و به او تذکر داد که ایالات متحده و آلمان «با ارزش‌های دموکراتیک، آزادی و احترام به قانون و شأن انسان‌ها به هم پیوند خورده‌اند»؛ اما امسال مرکل در تماس با بایدن از انتخاب مردم آمریکا استقبال کرد.

بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا نیز در‌حالی‌که از برخی جهات پوپولیستی مانند ترامپ است و رابطه‌ای خوب با او دارد، در یک توییت که پس از گفت‌وگوی خود با رئیس‌جمهور منتخب آمریکا منتشر کرد، گفت که مشتاقانه منتظر همکاری با رئیس‌جمهور آینده آمریکا در زمینه تغییرات اقلیمی، دموکراسی و مقابله مؤثر با همه‌گیری ویروس کرونا است.

به نظر می‌رسد تقویت دموکراسی و حقوق بشر که از موضوعات مورد مذاکره بایدن و جانسون بود، هسته اصلی سیاست خارجی رئیس‌جمهور جدید آمریکا را تشکیل می‌دهد. این موضوع در شعارهای انتخاباتی بایدن نیز مطرح شده بود و انتظار می‌رود

بایدن هم مانند باراک اوباما خود را متعهد به دفاع و بازگرداندن ارزش‌های دموکراتیک در سراسر جهان از‌جمله در مناطق بحرانی و در کشورهایی با دولت‌های مستبد بداند و همین موضوع هم می‌تواند از عوامل سکوت رهبرانی مانند ولادیمیر پوتین و شی جینپینگ در قبال پیروزی بایدن باشد.

«اولین فارکاس» می‌گوید: «هرگونه تبریک از طرف پوتین برای پیروزی بایدن می‌تواند برای ترامپ بسیار دردناک باشد. ترامپ رئیس‌جمهوری بود که در چهار سال حضورش در قدرت تلاش زیادی کرد تا حداقل از نقطه نظر شخصی رابطه ایالات متحده و روسیه را بهبود ببخشد. در نهایت واقعیت را خواهد پذیرفت؛ اما ظاهرا پذیرش واقعیت شکست برای ترامپ بسیار دشوارتر است».