ایران، فرصت ویژه ترکمنستان را واگذار کرد

روزنامه توسعه ایرانی: آلودگی شدید هوا، امسال افکار عمومی را به سمت مدیریت غیراقتصادی صنعت گاز ایران سوق داد. بعد از قطع شبانه برق خیابان‌ها و معابر تهران سخنگوی شرکت برق اعلام کرد که این اتفاق به دلیل قطع گاز نیروگاه‌های برق رخ داده است.

بلافاصله بعد از این موضوع آلودگی شدید هوا توجه تهرانی‌ها را به خود جلب کرد و پس از آن قطع گاز صنایع از کارخانه‌های سیمان گرفته تا پتروشیمی‌ها یکی‌یکی خبرساز شد. صنایع به رسانه‌ها گفتند که به دلیل قطع گاز ناچار شده‌ند از سوخت آلاینده مازوت استفاده کنند. این در حالی است که ایران بزرگترین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد؛ اما اداره غیراقتصادی صنعت گاز که حالا با آلودگی هوا عمومی شده است، پیش از این با خبر اعتراض گاه و بیگاه کارگران عسلویه نسبت به معوق شدن حقوق‌شان عمق گرفتاری در این صنعت را می‌رساند.

هدررفت خیره‌کننده گاز در ایران

سال‌هاست هر زمستان بیژن زنگنه، وزیر نفت خبر می‌دهد که سال آینده مشکل قطع و کمبود گاز برطرف می‌شود، اما وعده همان و قطع گاز همان.

ایران برای رفع کمبود گاز نیاز به توسعه فازهای تکمیل نشده پارس جنوبی دارد، اما گرفتاری تحریم و نبود تکنولوژی به صرفه از یک سمت و رویگردانی سرمایه‌گذاران خارجی از سمت دیگر موجب شده است که تولید گاز مطابق با برنامه‌ریزی‌ها و چشم‌اندازها پیش نرود.

این معضل را در کنار هدررفت بالای انرژی در ایران بگذارید که به دلیل تجهیزات قدیمی و فرسوده رخ می‌دهد. گزارش‌های دریافتی از مدیریت دیسپاچینگ شرکت ملی گاز ایران، نشان می‌دهد که میزان هدررفت گاز در شبکه سراسری حدود23،6 میلیارد مترمکعب در سال ۹۸ گزارش شده که معادل ۹ درصد مصرف گاز کشور است. این میزان ارزشی معادل 6.6 میلیارد دلار دارد که رقم بسیار کلانی به حساب می‌آید.

بجز این ایرانی‌ها یکی از رکودداران مصرف بالای گاز هستند و جالب است که سیاستگذاران این صنعت با وجود مصرف بی‌رویه انرژی در ایران نه تنها یارانه‌های کلانی به آنها پرداخت می‌کنند که همین چند وقت پیش بیژن زنگنه، وزیر نفت خبر داد که از دی ماه 99 گاز یک سوم ایرانی‌ها مجانی می‌شود!

محمدرضا خطاطی، مدیربخش صنعت شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت در همین زمینه دیروز به صدا و سیما گفته که ایران، رتبه اول پرداخت یارانه انرژی را در جهان دارد. او گفته است که بر اساس آخرین گزارش‌های مراجع بین‌المللی، کشور ما در فهرست پرداخت‌کنندگان یارانه انرژی، با اختلاف زیاد نسبت به دومین کشور، در صدر قرار دارد. خطاطی تاکید کرده است که بر اساس آخرین آمار ارائه شده در ترازنامه منابع هیدروکربوری کشور در سال ۹۶، ایران سالانه ۵۱ و ۲ دهم میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کند که ۳۴ درصد این یارانه، در حوزه نیروگاهی پرداخت می‌شود.

واردات گاز برای ایران به صرفه‌تر است

از گرفتاری‌های تولید گاز در ایران که عبور کنیم؛ دیپلماسی نامناسب موجب شده است که واردات گاز ایران هم با مشکل مواجه شود. بهمن صالحی، دبیرکل انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایران به مهر گفته است که هزینه گاز تولید شده از مبدا عسلویه و رساندن آن به شمال کشور با هزینه گاز وارداتی از ترکمنستان قابل مقایسه نیست و نفع اقتصادی در واردات از ترکمنستان است.

او همچنین توضیح داده است: افت فشار مخزن گازی پارس جنوبی و پرباری مصرف گاز نیز از جمله مواردی است که در ایجاد چنین چالشی که این روزها با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، مؤثر بوده است. اما آنچه در مقوله واردات گاز ارزان از ترکمنستان اهمیت دارد، مقوله دیپلماسی انرژی است. ایران با واردات گاز از ترکمنستان در حقیقت دیپلماسی انرژی خود را تقویت می‌کند.

صالحی تاکید کرده است: ایران می‌توانست به جای افغانستان، مسیر امنی برای انتقال گاز ترکمنستان باشد در حالی که با غفلت از این فرصت موجب شدیم تا این کشور از طریق خط لوله تاپی گاز خود را بیرون از مرزهای ایران به هندوستان صادر کند. به این ترتیب می‌توانستیم علاوه بر ایجاد تنوع مبادی تأمینی گاز، شریک استراتژیک ترکمنستان باشیم و یک نفع اقتصادی دو طرفه را شکل دهیم.

بر اساس آخرین آمار ارائه شده در ترازنامه منابع هیدروکربوری کشور در سال ۹۶، ایران سالانه ۵۱ و ۲ دهم میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کند که ۳۴ درصد این یارانه، در حوزه نیروگاهی پرداخت می‌شود

باخت ایران از ترکمنستان

جالب است که بدانید ایران فرصت طلایی تجارت گاز را هم به سادگی از دست داد. ایران تا سال 95 کمبود گاز خود را از محل واردات از ترکمنستان تامین می‌کرد که البته با این کشور دچار اختلاف جدی شد و ترکمنستان صادرات گاز خود را به ایران قطع کرد.

ترکمنستان چهارمین دارنده ذخایر گازی دنیاست، اما به دلیل نداشتن دسترسی بزرگ به کشورهای مصرف‌کننده گاز، مجبور است گاز خود را ارزان‌تر از سایر تولیدکنندگان عرضه یا ترانزیت کند. کشوری که 70 درصد از درآمدهای خود را به صادرات گاز می‌بیند ولی در چند سال گذشته به دلیل کاهش قیمت گاز و همچنین از دست دادن دو مشتری اصلی گاز خود، در وضعیت بغرنجی به سر می‌برد.

بزرگترین منتفعان این وضعیت اما عشق آباد، روسیه و چین هستند هرچند که ایران هم می‌توانست با جدی‌تر کردن مذاکرات خود با دولت ترکمنستان، مانند چین و روسیه امتیازات خوبی را از این کشور دریافت کند ولی در یک اشتباه بزرگ، این کشور را به سوی داوری بین‌المللی سوق داد و موجب شد همه چیز به ضرر ایران تمام شود.

سقف قرارداد گازی ایران و ترکمنستان سالانه 10 میلیارد مترمکعب بود که به دلیل اختلاف طرفین در سال 95، ترکمنستان صادرات گاز به ایران را متوقف کرد تا اختلاف دو طرف پس از مذاکرات نامنظم، به داوری برده شود. ترکمنستان بجز ایران، به کشورهای چین و روسیه نیز گاز صادر می‌کرد که با کنار رفتن تهران و مسکو از خرید گاز ترکمنستان در دو دوره متفاوت، چین یگانه خریدار گاز همسایه شمالی ایران شد و چینی‌ها پس از هند و پاکستان وارد مذاکرات جدی با ترکمنستان شدند. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که پاکستان سالیان طولانی با ایران خط لوله گاز داشت اما باز هم به دلیل همین دیپلماسی نامناسب اقتصادی، هرگز حاضر به استفاده از آن نشد و حالا بدون عبور خط لوله گاز از ایران و عبور آن از افغانستان مشتری گاز ترکمنستان شده است.

حالا به بیان ساده‌‌تر، ایران نه تنها خود را از گاز ارزان ترکمنستان محروم کرده است بلکه بازار پاکستان را نیز به طور کامل در اختیار عشق‌آباد قرار داده است.