اسب ترکمن؛ برگ برنده ترکمن‌صحرا

روزنامه همشهری: اگر تهران شهر چنارهاست و دامغان با پسته‌هایش معروف است، اگر شیراز را با تخت‌جمشیدش می‌شناسیم و شهرهای شمالی را با دریا، نام «ترکمن‌صحرا» هم با «اسب ترکمن» گره خورده است؛ اسبی زیبا با بدنی کشیده که امتحانش را در تمام رشته‌های ورزشی سوارکاری پس داده و این روزها بحث ثبت جهانی‌اش به گوش می‌رسد. اما این اسب تمام‌عیار که نماد ترکمن صحرا و یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری استان گلستان به‌حساب می‌آید، آنقدر که مورد انتظار است با تار و پود زندگی اهالی این خطه عجین نیست.

محلی‌ها می‌گویند در سرتاسر محدوده ترکمن صحرا نهایتا 20نفر هستند که در حوزه پرورش اسب ترکمن فعالیت دارند! اگرچه به‌گفته مسئولان گلستان، تعداد اسب‌های ترکمن و باشگاه‌داران و پرورش‌دهندگان اسب این خطه نسبت به سال‌های قبل بیشتر شده، اما به‌نظر می‌رسد با حمایت‌های بیشتر می‌توان از ظرفیت بی‌نظیر اسب ترکمن برای بهره‌مندی تعداد زیادی از خانوارهای ساکن در دیار ترکمن صحرا بهره‌برد. شاید ثبت جهانی اسب ترکمن فرصتی باشد که اهالی ترکمن صحرا سال‌هاست به‌دنبال آن هستند.

اسب‌های ترکمن در منطقه ترکمن‌صحرا

ترکمن‌صحرا منطقه‌ای وسیع در شمال شرقی کشور است که مردمش نژاد ترکمن دارند. این محدوده که عمده آن در استان گلستان و بخشی از آن در استان خراسان شمالی قرار دارد، زادگاه اسب‌های ترکمن است؛ اسب‌هایی که در 3گروه «یموت»، «آخال‌تکه» و «چناران» دسته‌بندی می‌شوند. اسب یموت مخصوص بیابان‌نوردی است و استقامت بسیاری دارد و آخال‌تکه اسب ظریف و مسابقه‌ای است. اسب چناران هم در واقع تلفیقی از اسب‌های ترکمن به‌حساب می‌آید.

مشکلات اسب‌دارهای ترکمن

با وجود اینکه اسب ترکمن به نوعی شناسنامه ترکمن صحرا به‌حساب می‌آید و می‌تواند نقش مهمی در درآمدزایی و اشتغال مردم این خطه داشته باشد، اما اهالی ترکمن صحرا از فرصت سرمایه‌گذاری در این حوزه بی‌بهره‌اند. اسحاق حمایتی، یکی از ساکنان ترکمن‌صحرا که فعال حوزه گردشگری هم است با بیان این مطلب که در سرتاسر این محدوده تعداد انگشت‌شماری در حوزه پرورش اسب فعالیت دارند به همشهری می‌گوید: اگرچه اوضاع پرورش اسب و وجود باشگاه‌های سوارکاری به نسبت 10سال پیش خیلی بهتر شده، اما متأسفانه هم‌اکنون اسب ترکمن یک وسیله اشرافی و تجملاتی است و سهم ما مردمان ترکمن صحرا از اسب ترکمن، تماشای آنها در پیست‌های مسابقه و باشگاه‌هاست.

از حمایتی درباره دلایل رونق نداشتن پرورش اسب به‌عنوان شغل آبا و اجدادی اهالی ترکمن صحرا می‌پرسیم که پاسخ می‌دهد: اسب‌دارها مشکلات بسیاری دارند که یکی از آنها آمدن اسب‌های وارداتی است. ارائه نشدن تسهیلات لازم به پرورش‌دهندگان اسب، کمبود دامپزشکی‌های مجهز در استان، نبود داروهای مورد نیاز اسب‌ها و از همه مهم‌تر رونق نداشتن گردشگری در این خطه به‌ویژه از نظر آمدن گردشگران خارجی، همه و همه دست به‌دست هم داده‌اند تا فقط افراد انگشت‌شماری بتوانند در حوزه پرورش اسب دوام بیاورند.

هزینه هر اسب، ماهانه 3میلیون تومان

برای اینکه بیشتر در جریان مشکلات اسب‌داران ترکمن و در نتیجه از رونق افتادن پرورش اسب ترکمن در زادگاهشان قرار بگیریم، سراغی از نعیم عاشوری، یکی از پرورش‌دهندگان اسب ترکمن گرفتیم. او مشکل مالی را اصلی‌ترین دلیل کم بودن پرورش‌دهندگان اسب می‌داند و می‌گوید: هر اسب دست‌کم ماهانه 3میلیون تومان هزینه دارد. این در حالی است که برای پرورش اسب نیاز به فضای زیادی داریم. به‌عنوان مثال یک مادیان تقریبا یک فضای 16متری مسقف لازم دارد. فضایی مثل مرتع هم برای گشت و‌گذار اسب‌ها مورد نیاز است. در نهایت این موارد نیاز به سرمایه هنگفتی دارد که هرکسی قادر به تامین آن نیست.

عاشوری ثبت جهانی اسب ترکمن را یکی از راه‌های رونق صنعت پرورش اسب در ترکمن صحرا می‌داند و ادامه می‌دهد: اگر اسب ترکمن ثبت جهانی شود، آنوقت توجه بیشتری به سمت این صنعت جلب می‌شود و همین موجب رونق آن خواهد شد. واقعیت این است که از یک طرف هزینه زیاد پرورش اسب و از طرف دیگر کمبود تقاضا موجب دلسردی بسیاری از پرورش‌دهندگان اسب شده. درحالی‌که اسب ترکمن در دنیا بسیار پرطرفدار است؛ چون ورزشی‌ترین اسب دنیاست. یعنی برخلاف دیگر نژادها که فقط در یک حوزه ورزشی فعالیت می‌کنند، اسب ترکمن در کورس، پرش، استقامت و حتی مسابقات مربوط به زیبایی اسب‌ها می‌تواند حضور چشمگیری داشته باشد. بنابراین تقاضای جهانی برای اسب ترکمن وجود دارد و به‌احتمال زیاد با ثبت جهانی، امکان صادرات اسب به شکل مطلوب‌تری فراهم خواهد شد.

احیای اسب ترکمن

اهالی و پرورش‌دهندگان اسب ترکمن اگر چه از بی‌بهره بودن درصد بسیاری از ساکنان ترکمن صحرا از صنعت پرورش اسب صحبت می‌کنند، اما متفق‌القول هستند که اوضاع اسب ترکمن به نسبت 2، 3دهه قبل بسیار بهتر شده و در واقع صنعت پرورش اسب در این خطه احیا شده است؛ نکته‌ای که می‌توان آن را از زبان مسئولان ذیربط هم شنید. معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی گلستان در این‌باره می‌گوید: حدود 20سال پیش که برای نخستین بار جشنواره اسب اصیل ترکمن را در استان برگزار کردیم، کل اسب‌های شناسایی شده در استان به 40-30راس هم نرسید. درحالی‌که امروز حدود 7هزار راس اسب ترکمن در سراسر استان داریم.

این در حالی است که حدود 1500نفر پرورش‌دهنده اسب هم در استان شناسایی کرده‌ایم که حدود 20نفر از آنها جزو پرورش‌دهندگان بزرگ ما هستند. به‌گفته رحمت سمیعی، برگزاری جشنواره‌های مختلف، ارائه مجوز به پرورش‌دهندگان برای ساخت واحدهای بزرگ پرورشی، ارائه تسهیلات بانکی، شناسنامه‌دارکردن اسب‌ها و... از مواردی است که در سال‌های گذشته برای احیای اسب ترکمن در گلستان انجام شده است.

8هزار اسب در ترکمن‌صحرا

همانطور که گفته شد ناحیه ترکمن صحرا در محدوده 2استان گلستان و خراسان شمالی قرار دارد. بنابر آمار مدیریت دامپروری سازمان جهادکشاورزی خراسان‌شمالی در این استان 3هزار اسب وجود دارد که نژاد هزار راس از آنها ترکمن است. با این حساب با جمع آمار 2استان می‌توان گفت هم‌اکنون 8هزار اسب ترکمن در شمال شرق کشور وجود دارد که ظرفیت بسیار خوبی به‌حساب می‌آید.

فرصت سرمایه‌گذاری استان گلستان

و در نهایت اینکه اسب ترکمن از گذشته تا امروز یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری استان گلستان محسوب می‌شد. این را ابراهیم کریمی، معاون اقتصادی استانداری گلستان می‌گوید: اسب موضوعی است که به فرصتی برای اشتغال، تولید و سرمایه‌گذاری در استان به‌ویژه در منطقه ترکمن‌نشین گلستان تبدیل شده است.

این امید وجود دارد که با ثبت جهانی اسب ترکمن، زمینه صادرات هر چه بیشتر و بهتر این نژاد اسب به دنیا فراهم شود و با حمایت بیشتر از پرورش‌دهندگان اسب، افراد بیشتری از اهالی ترکمن صحرا بتوانند از این فرصت سرمایه‌گذاری و اشتغال بهره‌مند شوند.