حرف‌های فریدزاده درباره کمیته اسکار

رئیس سازمان سینمایی با تشریح آخرین وضعیت فعالیت کمیته انتخاب فیلم برای معرفی به اسکار، از بررسی چند شهر و مکان مختلف برای برگزاری جشنواره جهانی فیلم فجر خبر داد.

رائد فریدزاده که کمتر از یک سال است بر مسند ریاست سازمان سینمایی نشسته، همزمان با هفته دولت به همراه مسعود نجفی – مدیر کل روابط عمومی سازمان سینمایی– به خبرگزاری ایسنا آمد و در این دیدار کوتاه پاسخگوی چند سوال درباره برخی مسائل روز سینما همچون انتخاب فیلم برای اسکار و جشنواره جهانی فیلم فجر شد.

نقش خانه سینما و دولت در معرفی فیلم به اسکار چیست؟

او درباره بروز برخی حاشیه‌ها پیرامون انتخاب نماینده سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار و نقش خانه سینما و سازمان سینمایی در این پروسه ابتدا به جایگاه بنیاد سینمایی فارابی در این روند اشاره و اظهار کرد: در هر کشوری معمولاً یک نهاد ملی سینمایی، متولی معرفی فیلم از طرف آن کشور به آکادمی است و کارکرد آن هم بیشتر نظارت بر حُسن اجرای قوانین اسکار است. این مسیر بر اساس قواعدی بین‌المللی دنبال می‌شود و در این فرایند افرادی به عنوان اعضای کمیته معرفی می‌ شوند که سابقه کاری آن‌ها از طرف آکادمی بررسی می‌شود تا برایشان محرز شود که حتماً در زمره فعالان صنعت سینما هستند. برای تأیید اعضای کمیته، مواردی که معمولاً از سوی آکادمی با شک و شبهه بررسی شده، اساتید دانشگاه در حوزه سینما هستند که جنبه آکادمیک فعالیت آن‌ها پررنگ‌تر است در حالی که در کمیته انتخاب فیلم برای اسکار، فعالیت در صنعت سینما شرطی ضروری است. همچنین طبق قواعد آکادمی، هر فرد بیشتر از پنج سال متوالی نمی‌تواند عضو کمیته انتخاب باشد و دوره گذشته که خود من دیگر امکان عضویت نداشتم، آقای زین‌العابدین (مدیرعامل وقت بنیاد سینمایی فارابی) به عنوان دبیر کمیته فعالیت کردند.

وی با اشاره به قاعده اکران تجاری فیلم به مدت حداقل هفت روز در کشور مبدأ به عنوان یکی از ملاک‌های بررسی گفت: در ادوار گذشته سامانه سمفا (سامانه مدیریت و فروش اکران) به عنوان مرجع تأیید اکران تجاری به آکادمی معرفی شد و امسال با همکاری دوستان، این سامانه دو زبانه شده تا امکان رصد راحت‌تر شود. تمام این‌ها کارهایی است که در یک فرایند اداری صورت می‌گیرد و از سال های دور تا به امروز با مشارکت خانه سینما انجام شده است.

حرف‌های فریدزاده درباره کمیته اسکار و احتمال جابجایی مکان جشنواره جهانی فجر

فریدزاده با تاکید براینکه نمایندگان صنوف سینمایی بهترین افراد برای بررسی فیلم‌ها هستند تا تصمیم‌گیری شود که چه فیلمی می‌تواند نماینده سینمای ایران در اسکار باشد، ادامه داد: البته میزان حساسیت در این زمینه در کشور ما بیش از دیگر کشورهاست چون به طور عمومی چند مؤلفه مثل داشتن پخش‌کننده جهانی، اکران بین‌المللی، سرشناس بودن سازنده فیلم و میزان تبلیغات و نقدهای اثرگذار اهمیت ویژه‌ای دارند. این عوامل، انتخاب فیلم را در بسیاری از کشورهای دنیا به شکل حرفه‌ای پیش‌ می‌برند و به طور طبیعی کسانی که تجربه حضور در عرصه‌های بین‌المللی را دارند و آن فضا را می شناسند، بهتر می‌توانند در این زمینه کمک کنند.  

پیشنهاد تدوین یک دستورالعمل برای انتخاب فیلم/ متولی معرفی فیلم به اسکار خانه سینما می‌شود؟

رئیس سازمان سینمایی همچنین افزود: در جلسه مشترکی که با فارابی و خانه سینما داشتیم، پیشنهاد دادم که شاید بهتر است برای دوره‌های بعد، فرایندی که در این سال‌ها طی شده مدون و براساس آن یک دستورالعمل مشترکی تهیه شود تا اعضای کمیته از لحاظ حقوقی بتوانند در این فرایند حضور داشته باشند و به عنوان مثال نماینده کانون کارگردانان، صنف تهیه‌کنندگان یا فیلمنامه‌نویسان و دیگر صنوف مرتبط در کمیته حضور داشته باشد که در آن صورت اعضاء با ساختار معینی می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند.

وی درباره اینکه آیا تهیه دستورالعمل‌ در سال‌های آینده به سمتی می‌رود که مسئولیت معرفی فیلم به خانه سینما واگذار شود؟ توضیح داد: آنچه از طرف فارابی انجام می‌شود طی کردن مراحل اداری و نظارت بر اجرای قواعد و مقررات است و همچنین نهادی است که مورد تأیید آکادمی است و طی سالیان متمادی فعالیت داشته؛ اگر قرار باشد این مسئولیت به خانه سینما منتقل شود باید یک روال اداری در ارتباط با آکادمی صورت گیرد اما فکر نمی‌کنم اینکه ایمیل نهایی را برای معرفی فیلم چه کسی می‌زند، اهمیت چندانی داشته باشد چون انتخاب فیلم با مشارکت صنوف سینمایی انجام می‌شود و مهم همین است که این فرایند چگونه با مشارکت صنف و نهادهای سینمایی اتفاق بیفتد تا درست‌ترین گزینه به عنوان نماینده معرفی شود.

فریدزاده درباره اینکه با توجه به سابقه برخوردهای سیاسی سال‌های اخیر با سینمای ایران در رویدادهای بین‌المللی، آیا معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار از طرف یک نهاد دولتی مسئله‌ساز نخواهد بود؟ گفت: نهاد مورد تأیید آکادمی و جایی که مسئولیت معرفی فیلم را بر عهده دارد بنیاد سینمایی فارابی است، برای آکادمی هم مهم این است که روند انتخاب را با مشارکت اعضای صنف و فعالان صنعت سینما پیش برده شود. البته باید تلاش کنیم تا این فضای تحریمی با گفت‌وگو باز شود که این هم به خانواده بزرگ سینما برمی‌گردد. با این حال درباره برخوردهای سیاسی با تولیدات داخلی سینمای ایران، واقعیت این است که جشنواره‌های خارجی اگرچه به طور رسمی نوع نگاه و بازخورد خود را نسبت به فیلم‌های ایرانی اعلام نکرده‌اند اما در عمل نتایج و برخوردها را می‌توان به وضوح مشاهده کرد.  

هنوز جلسه کمیته انتخاب فیلم برای اسکار برگزار نشده است

او در پاسخ به اینکه خبرهای غیررسمی از شروع فعالیت کمیته انتخاب فیلم در ایران می‌گویند، در حال حاضر این کمیته در چه شرایطی است؟ گفت: تا جایی که من اطلاع دارم هنوز جلسه تشکیل نشده است. قطعا از طریق همکاران در این خصوص اطلاع رسانی خواهد شد. خانه سینما افرادی را معرفی کرده و اسامی اعضاء پیشنهادی به آکادمی اعلام شده که پس از تأیید، فعالیت کمیته شروع خواهد شد تا پیش از زمان مقرر (اول اکتبر، نهم مهرماه) نماینده سینمای ایران معرفی شود.

حرف‌های فریدزاده درباره کمیته اسکار و احتمال جابجایی مکان جشنواره جهانی فجر

فریدزاده درباره اینکه در روزهای گذشته خبرهایی درباره وجود اختلاف‌نظر میان مدیران دولتی سینما و نمایندگان صنوف سینمایی برای روند انتخاب فیلم شنیده شده و حتی این شائبه به وجود آمده که سازمان سینمایی تمایل به انتخاب یک فیلم خاص دارد، بیان کرد: واقعیت امر این است که سال‌های گذشته از درون همین کمیته و همین ساختار فیلم‌هایی همچون «زیر درختان زیتون»، «بچه های آسمان»، «فروشنده» و «جدایی نادر از سیمین»  به اسکار معرفی شدند و فقط در دو مقطع است که مشکل به وجود آمد؛ یکی در زمانی که فیلم از طرف صنف معرفی شد و به دلیل نبود فرایند حرفه‌ای برای فیلم مشکلاتی به وجود آمد و دیگر هم در دورانی بود که سازمان سینمایی بدون طی کردن پروسه‌های مورد تأیید داوران آکادمی، فیلمی را به انتخاب خودش معرفی کرد که آن فیلم بدون طی این فرایند آکادمی رد شد. در این سال‌هایی که من حضور داشتم (در جایگاه معاون بین‌الملل فارابی) گاهی پیش آمده که نظرم نسبت به یک فیلم دیگر از لحاظ حرفه‌ای مثبت بوده ولی اعضاء کمیته نظر دیگری داشتند و من علی‌رغم اینکه می‌دانستم به طور حرفه‌ای فیلم دیگر شایستگی بیشتری داشته اما در نهایت رأی اعضای کمیته گزینه نهایی معرفی شده است.

وی افزود:‌ این را هم نباید فراموش کنیم که ما در مورد افرادی صحبت می‌کنیم که در نهایت باید پای برگه انتخاب فیلم را امضا کنند و نمی‌توان آن‌ها را مجبور به انجام کاری کرد که مخالف نظرشان باشد. بنیاد سینمایی فارابی در طی این سال‌ها توانسته جایگاه سینمای ایران را در اسکار حفظ کند و این کار کمی نیست. اگر این بنیاد بی‌طرفانه برخورد نمی‌کرد و به دنبال تحمیل رأی خود بود، مطمئن باشید که این فرایند سال‌ها قبل متوقف می شد. این اعتماد و این جایگاه در یک فرایند بین‌المللی و در یک آمد و شد حفظ شده که با زحمات و ممارست سالیان مدیران قبلی و همکاران سینمایی محقق شده و همچون یک میراث ملی برای سینمای ماست اما متاسفانه گاهی با کج فهمی‌ها این میراث را به خطر می‌اندازیم.

فریدزاده در بخش دیگری از این گفت‌وگو توضیحاتی را هم درباره جشنواره جهانی فجر ارائه کرد که فعلاً بجز نام دبیر (روح‌الله حسینی) و تاریخ برگزاری آن (اوایل آذر ۱۴۰۴) اطلاعات مهم دیگری از آن منتشر نشده است.

دلایل تغییر زمان جشنواره جهانی فجر

او در این زمینه بیان کرد: جشنواره جهانی فجر جزو جشنواره‌های رقابتی برتر و مورد تأیید فیاپف (فدراسیون بین‌المللی انجمن تهیه‌کنندگان فیلم) است که باید تلاش کنیم این دستاورد و جایگاه را که در دوره‌های قبل به دست آمده، حفظ کنیم. حضور در این عرصه بین‌المللی قواعدی دارد که باید ضوابط آن اجرا شود و به همین دلیل برای ادامه برگزاری جشنواره جهانی (مجزا از بخش ملی جشنواره فجر) با وجود همه اتفاق‌های رخ داده، بخش بین‌الملل در این سال‌ها فعال بوده است. اما درباره زمان باید مذاکراتی انجام می‌شد چون تاریخی که قبلاً جشنواره جهانی در آن برگزار می‌شد (اوایل خرداد) دقیقا چند روز پس از جشنواره فیلم کن بود و با توجه به خستگی حاضران در این رویداد و نزدیکی به جشنواره فیلم شانگهای، تقریباً با یک زمان مُرده مواجه می‌شدیم بنابراین مذاکراتی برای تغییر این تاریخ صورت گرفت و قرار بر این شد که جشنواره جهانی فجر آخرین جشنواره‌ سال میلادی در تقویم سینمایی باشد؛ یعنی سال میلادی جشنواره‌ها از این پس با جشنواره فیلم برلین شروع می‌شود و با جشنواره جهانی فجر به پایان می‌رسد. البته پیش از جشنواره جهانی فجر با فاصله خیلی کم، جشنواره فیلم دوحه و یک روز بعد هم جشنواره دریای سرخ برگزار می‌شود ولی آن‌ها در فیاپف ثبت نیستند و ضروری بود تاریخی توافق شود تا نسبت به جشنواره‌های تأیید شده در فیاپف زمان‌بندی و فاصله مناسبی داشته باشد.

حرف‌های فریدزاده درباره کمیته اسکار و احتمال جابجایی مکان جشنواره جهانی فجر

وی ادامه داد: اقدامات مرتبط با جشنوارۀ امسال از مدت‌ها قبل با آماده‌سازی برای تشکیل دبیرخانه آغاز شده بود ولی اطلاع‌رسانی و انجام برخی امور به دلیل جنگ تحمیلی ۱۲ روزه به تعویق افتاد. بنابر شرایط موجود، امسال بازه زمانی دریافت آثار را گسترده تر شده و آثاری که پیش‌تر ثبت نام‌شده بودند در این دوره نیز ارزیابی می‌شوند.  

جشنواره جهانی فجر به خارج از تهران می‌رود؟

رئیس سازمان سینمایی درباره محل برگزاری جشنواره نیز گفت: در تهران یکی دو مکان پیشنهاد شده و در حال بررسی هستیم اما در کنار آن، امکان برگزاری جشنواره در شهری غیر از تهران را نیز در دست بررسی داریم که البته جابجایی شهر باید با هماهنگی باشد.

تلاش کردیم زیست سینما به شرایط طبیعی برگردد

رائد فریدزاده در پایان این گفت‌وگو در پاسخ به اینکه در این مدت زمان حدود یک سال که ریاست سازمان سینمایی را برعهده داشته، کدام کار انجام شدۀ خود را متمایز می‌داند، گفت: البته من یک شخص هستم در حالی که در مورد یک سازمان منسجم صحبت می‌کنیم و این لطف خدا بوده که همه همکارانم در سازمان سینمایی با نیت و اعتقاد مشخص و به صورت حرفه ای برای حوزه فرهنگ و هنر این سرزمین بخصوص سینما و سربلندی آن تلاش می‌کنند هرچند برخی از آن‌ها مورد هجمه‌های غیرحرفه‌ای و ناعادلانه قرار می‌گیرند. با این حال اگر بخواهم فقط به یک مورد در این مدت کمتر از یک سال اشاره کنم، باید این را بگویم که تلاش ما بر این بوده تا در حوزه‌های تولید، توزیع و حمایت شفافیت مشخص و معینی داشته باشیم و تلاش کنیم زیست سینما را کمی به حالت طبیعی خود بازگردانیم. فکر می‌کنم همکارانم در این حوزه موفق بودند البته به این معنا نیست که در وضعیت مطلوبی هستیم اما گام‌های اولیه برداشته شده تا زیست بوم سینما شفاف بتواند به شکل طبیعی فعالیت کند.