| |
آنچه کارگران باید از گروه شغلی خود بدانند
یکی از مواردی که در قانون کار به آن توجه شده رعایت عدالت در شغل و عدم تبعیض در پرداخت حقوق و مزایای کارگران است.به همین منظور در قانون طرح طبقه‌بندی مشاغل دیده شده که یکی از موضوعات بسیار مهم آن، نحوه تعیین گروه شغلی کارگران است.
به گزارش ایسنا، قانون کار از جمله قوانین حاکم بر کشور است که به حمایت از کارگران و تنظیم روابط آنها با کارفرمایان می‌پردازد. درقانون کار یکی از راه‌هایی که برای برقراری عدالت شغلی کارگر پیش‌بینی شده طبقه‌بندی مشاغل است که بر اساس آن حقوق و دریافتی کارگران به شکل عادلانه پرداخت می‌شود.
یکی از موضوعات مهم در طبقه‌بندی مشاغل بحث گروه شغلی و نحوه تعیین آن است. منظور از نظام ارزیابی و طبقه‌بندی مشاغل، نظام تدوین شده توسط وزارت کار است که کارگاه‌ها مکلف به ارزیابی مشاغل خود طبق آن هستند. طرح طبقه‌بندی مشاغل، به منظور استقرار مناسبات صحیح کارگاه با بازارکار در زمینه مزد و مشخص بودن شرح وظایف و دامنه مسئولیت مشاغل مختلف در کارگاه، صورت می‌گیرد.
همه کارفرمایانی که کارگاه‌های آنها دارای بیش از ۵۰ نفر کارکن و کارگر باشد، موظفند که ارزیابی شغلی را تهیه کرده و پس از تایید وزارت کار به مرحله اجرا درآورند.طبق آیین‌نامه اجرایی طرح طبقه‌بندی مشاغل،کلیه کارفرمایانی که کارگاه‌های آنها دارای بیش از ۵۰ نفر کارکن و کارگر باشد،موظفند که ارزیابی شغلی را تهیه کرده و پس از تایید وزارت کار به مرحله اجرا درآورند.در این طرح میزان سابقه کار و تحصیلات در نحوه محاسبه مزد گروه شغلی موثر است.
در قوانین و مقررات طرح طبقه‌بندی مشاغل، مشاغل کارگاه بین عدد ۱ تا ۲۰ درجه‌بندی می‌شوند و درجات اعطا شده به مشاغل را گروه شغلی تعریف کرده‌اند.در این راستا کارفرمایان مشمول قانون کار، موظفند با همکاری کمیته طبقه‌بندی مشاغل کارگاه و یا موسسات ذیصلاح، طرح طبقه‌بندی شغل را تهیه کرده و پس از تایید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مرحله اجرا درآورند.
به موجب طرح طبقه‌بندی مشاغل، وظایف، مسئولیت‌ها و حوزه اختیارات هر فرد در جایگاه شغلی او مشخص شده و کارفرما نمی‌تواند از یک فرد، انتظار کار در چند جایگاه شغلی و دریافت دستمزد یک جایگاه شغلی را داشته باشد.این طرح سبب یکسان سازی حقوق در شرایط کار برابر می‌شود.
در طبقه‌بندی مشاغل، مدرک تحصیلی و تخصص مورد نیاز برای تصدی یک شغل مدنظر قرار می‌گیرد اما گاه دیده می‌شود که در یک کارگاه یا مجموعه فردی با سابقه کار طولانی از کارگری که کار مشابه او را انجام می‌دهد با وجود سابقه کار کمتر تنها به دلیل داشتن مدرک تحصیلی بالاتر حقوق بیشتری از او دریافت می‌دارد یا دیده می‌شود کارگری که سالها در یک کارگاه مشغول فعالیت بوده با کارگری که به تازگی وارد شده و اصطلاحا تازه‌کار است تفاوت دریافتی بسیار ناچیزی دارند که این موارد نشانگر تبعیض، نبود طرح طبقه‌بندی مشاغل در کارگاه و عدم اجرای عدالت در پرداخت مزدی است.
طرح طبقه‌بندی مشاغل موجب یکسان‌سازی حقوق در شرایط کار برابر می‌شود.به موجب این طرح، کارفرما نمی‌تواند از یک فرد انتظار کار در چند جایگاه شغلی و دریافت دستمزد یک جایگاه شغلی را داشته باشد.
فتح‌الله بیات ـ فعال حوزه کار در گفت‌وگو با ایسنا، در این باره می‌گوید: متاسفانه هم اکنون در بعضی از کارگاه‌ها طرح طبقه‌بندی مشاغل به درستی انجام نمی‌شود و بعضا بین نیروهای کار تحصیلکرده و غیرتحصیلکرده با نیروهای کار قرارداد دائم و موقت تبعیض و تفاوت‌هایی دیده می‌شود.
وی ادامه داد: ممکن است فردی مدرک تحصیلی نامرتبط با شغلی که به او محول شده داشته باشد ولی دریافتی او با نیروی کار با سابقه‌ای که دارای مدرک تحصیلی مرتبط است یکی باشد یا کارگری دارای سابقه و تخصص بالایی است ولی حقوقش از کارگری که سابقه کمتر و مدرک تحصیلی بالاتری دارد کمتر باشد که این امر حاکی از آن است که طرح طبقه‌بندی در کارگاه به درستی اجرا نشده و حقوق نیروهای کار متناسب با وضعیت آنها رعایت نشده است.
این مقام مسئول کارگری در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین عامل ارتقای شغلی چیست؟ می‌گوید: معتقدم که تجربه و تخصص مهم‌ترین عامل ارتقای شغل است و در بسیاری از کشورها داشتن تخصص و مهارت و سابقه، ملاک بالا رفتن حقوق است. کارفرما دنبال نیرویی است که بنگاه را از نظر کیفی و کمّی با کمترین هزینه ارتقا بدهد و به بهره‌وری برساند؛ از این رو باید الگوهای کشورهای دیگر را در بحث افزایش مزد و اجرای طرح طبقه‌بندی مطالعه و از نتایج آن در کشور استفاده کنیم.
نحوه محاسبه و تعیین گروه شغلی کارگران در کارگاه‌ها
گروه شغلی کارگران در زمان تدوین و طراحی طبقه‌بندی مشاغل محاسبه و تعیین می‌شود که به این منظور ابتدا کل مشاغل کارگاه ارزیابی شده و به هر شغل امتیاز خاصی داده می‌شود. روش‌های ارزیابی مشاغل متنوع و متفاوت بوده و هر شخص ذیصلاح می‌تواند از روشی که مورد تایید وزارت کار است برای ارزیابی مشاغل و به تبع آن تعیین گروه شغلی کارگران استفاده کند.
در حال حاضر روش های متداول ارزشیابی مشاغل شامل،روش درجه‌بندی،روش طبقه‌بندی یا گروه‌بندی،روش مقایسه عوامل و روش امتیازی است.
به طور معمول یکی از روش‌های سنتی و رایج برای ارزیابی مشاغل، روش امتیازی است که عواملی همچون مهارت‌های لازم برای انجام شغل، تجربه و تحصیل، مسئولیت‌های شغلی نظیر مسئولیت‌های مالی، خلاقیت و تلاش فکری، شرایط محیط کار و خطرات و بیماری‌های شغلی در تعیین امتیاز هر شغل مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. پس از مشخص شدن امتیار هر شغل از روی جدول تطبیق امتیاز به گروه شغلی، گروه‌های شغلی منتصب به هر شغل تعیین می‌شود. هر چه امتیاز شغل بیشتر باشد آن شغل،گروه شغلی بالاتری خواهد داشت.
بعضا این پرسش مطرح می‌شود که آیا تعیین گروه شغلی از طرف کارفرما اختیاری است؟در پاسخ باید گفت که گروه شغلی کارگران بر اساس طرح طبقه‌بندی انجام می‌شود و نحوه محاسبه و تعیین گروه شغلی در اختیار کارفرما نبوده و کارفرما باید از طرح کارگاه تبعیت کند.
به گزارش ایسنا،طبق ماده ۴۸ قانون کار به منظور جلوگیری از بهره‌کشی از کار دیگری نظام ارزیابی و طبقه‌بندی مشاغل تعریف شده است و وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی موظف است نظام ارزیابی و طبقه‌بندی شغل را با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگری در کشور تهیه کند. در مواد ۴۸ و ۴۹ قانون کار اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل که منجر به محاسبه و تعیین گروه شغلی کارگران می‌شود الزامی است.
