| |
مهر: مدیرعامل سازمان انتقال خون خبر خرید و فروش خون را که چندی پیش از سوی برخی رسانه ها مطرح شده بود دروغ سال دانست و گفت: ارسال خون در هیچ جای دنیا اتفاق نمی افتد مگر درشرایط بحرانی در حالیکه بروز چنین مشکلی برای ایران به عنوان مهد اهدای خون غیر قابل باور است.
خبر فروش خون در برخی رسانه ها، میزان ذخیره خونی در کشور و موضوعات تازه ای که مرتبط با سازمان انتقال خون ایران است منجر به گفتگو با مدیرعامل این سازمان شد. آنچه در ادامه می خوانید پاسخهای دکتر حسن ابوالقاسمی به خبرنگار مهر است.
* بهتر است ابتدا در مورد خبر خرید و فروش خون که در یک نشریه منتشره شده بود و دربرخی سایتها هم آمد، صحبت کنید.
- دکتر حسن ابوالقاسمی: فکر می کنم این خبر به عنوان دروغ سال چیز خوبی است. چون وقتی تیتر خبر را خواندم احساس کردم از سر ناآگاهی و اینکه خبرنگار مربوطه اطلاعاتی در این حوزه نداشته است، تهیه شده اما وقتی متن گزارش را مطالعه کردم دیدم که حتما غرض در کار بوده است. اساسا ارسال خون از یک کشور به کشور دیگر در هیچ جای دنیا اتفاق نمی افتد مگر اینکه شرایط بحرانی در یک کشور رخ دهد که سایر کشورها بخواهند کمک کنند. چون مدت زمان نگهداری خون محدود است و حمل و نقل آن نیز بسیار سخت است بنابراین انتقال خون از یک کشور به کشور دیگر درست نیست. چطور می شود کشوری که مهد اهدای داوطلبانه خون است با مشکل کمبود خون مواجه شود. ما در بحران لبنان اعلام کردیم که می توانیم بیش از 10 هزار واحد خون به این کشور ارسال کنیم. در هر بحرانی که در دنیا اتفاق می افتد ایران از همه زودتر اعلام می کند که می تواند خون ارسال کند.
در حال حاضر بیش از 50 درصد داروهای مشتق از فرآورده های خونی از پلاسمای ایرانی تهیه می شود
ابوالقاسمی
آن چیزی که در دنیا مرسوم است، بحث فرآورده های خونی و پلاسمای مشتق از خون است. تعداد کمپانیهایی که در دنیا این داروها را تولید می کنند محدود است و حداکثر هفت تا 10 کمپانی هستند که داروهای مشتق از پلاسما را تولید می کنند و به فروش می رسانند که به ایران هم صادر می شود. اتفاقا در سه چهار سال اخیر برای کم کردن این فرآورده های دارویی تلاش کرده ایم و در حال حاضر بیش از 50 درصد داروهای مشتق از فرآورده های خونی از پلاسمای ایرانی تهیه می شود و از همین رو، تنها کشور در خاورمیانه هستیم که پلاسما را با استانداردهای اروپا منطبق کردیم و این یک دستاورد بزرگ برای کشور محسوب می شود.
* پس معتقدید خرید و فروش خون منتفی است؟
- خرید و فروش خون بین کشورها تقریبا منتفی است مگر همان موضوع پلاسما و تهیه دارو از فرآورده های خونی که وجود دارد. البته باید بگویم که هنوز در داخل برخی کشورها برای تهیه خون مردم پول پرداخت می کنند که اغلب کشورهای عقب مانده و فقیر هستند. بعضا در کشورهای غنی مثل کشورهای حوزه خلیج فارس هم این پدیده وجود دارد که در صدد هستند این موضوع را حل کنند.
اصولا اهدای خون پولی یک روش مزموم است و در ایران بیش از 60 سال بر روی آن کار شد و تمام دستاوردهای کشور در زمینه خون و فرآورده های خونی بعد از انقلاب اسلامی و به دنبال هشت سال دفاع مقدس حاصل شد. از همین رو، تشویق مادی برای اهدای خون در کشور پذیرفتنی نیست. اما بحث پلاسما و اهدای آن موضوع دیگری است. امروزه پلاسما یک موضوع تجاری است یعنی بحث تجاری پلاسما اهمیت زیادی دارد چون داروهای مشتق از پلاسما، داروهای گران قیمتی هستند. این موضوع تا حدود زیادی از انحصار دولتها خارج شده و کمپانیهای خصوصی مباردت به این کار می کنند. گرچه متخصصین خون و بعضی از مقامات سازمان بهداشت جهانی معتقدند برای اهدای پلاسما هم نباید پرداختی انجام شود ولی هیچگونه دستورالعمل دال بر اینکه این موضوع منع دارد، اعلام نشده است. زیرا برخی معقتدند پولی که بابت پلاسما پرداخت می شود به عنوان پاداش مادی برای جبران وقت فرد است و این موضوع هم اکنون در دنیا رایج است. با این حال در این زمینه اتفاق نظر بین دانشمندان طب انتقال خون وجود ندارد.
* در حال حاضر پلاسما گیری در کشور به چه صورت انجام می شود و آیا سازمان انتقال خون بابت دریافت پلاسما پول می دهد؟
- در گذشته پلاسما گیری در سازمان انتقال خون وجود داشت و پاداش هم پرداخت می کردیم اما در حال حاضر پلاسما گیری به صورت خصوصی نداریم. هم اکنون پلاسمایی که به خارج صادر می شود به دو شکل است. یک نوع پلاسمایی است که سازمان انتقال خون تهیه می کند و برای تولید داروها به خارج می فرستد که حدود 100 هزار لیتر در سال است اما نوع دوم پلاسمایی است که با روش فریزپلاسما بدون اینکه از فرد خون بگیرند، انجام می شود که این کار توسط یک شرکت غیردولتی در حال انجام است و چیزی در حدود 20 هزار لیتر پلاسما در سال صادر می کند که یک پنجم پلاسمایی است که سازمان انتقال خون تهیه و آماده ارسال می کند.
* با توجه به اینکه این روزها موضوع زلزله تهران و بحرانهایی که می تواند در پی داشته باشد، بحث روز است در صورتی که این حادثه رخ دهد وضعیت تامین خون چگونه است؟
- موضوعی که نباید از آن غافل شویم این است که در هر کدام از بحرانها باید نگاه متفاوتی داشت و زلزله با سایر بحرانهای اجتماعی متفاوت است. معمولا در زلزله بسته به میزان تخریب آن، تعداد زیادی هستند که ممکن است کشته و مجروح شوند. در بین مجروحان درصد کمی نیاز به خون دارند و اقدامات دیگر پزشکی در اولویت است. در عین حال سوابق زلزله ها نشان می دهد سرویسهای ارائه دهنده خون بایستی به دو موضوع توجه کنند. موضوع اول، هجوم وسیع مردم برای اهدای خون است که باید پاسخ بدهند و این اتفاق در زلزله های رودبار و بم افتاد و سابقه دارد. البته در جاهای دیگر دنیا هم این سابقه هست مثلا در حادثه 11 سپتامبر واقعا آمریکاییها با سیل عظیمی از مردم که می خواستند کاری برای قربانیان انجام دهند، مواجه شدند.
سوابق زلزله ها نشان می دهد سروریسهای ارائه دهنده خون بایستی به دو موضوع توجه کنند
مدیرعامل انتقال خون
بنابراین، این موضوع در برنامه های سازمان انتقال خون مورد بررسی قرار گرفته تا بدانیم چگونه در چنین شرایطی به درخواستهای مردم باید پاسخ دهیم و چگونه آنها را آرام کنیم و نباید در آن لحظات کاری بکنیم که مقدار زیادی خون گرفته شود و سپس دور ریخته شود و به مصرف نرسد. از طرف دیگر، خونها باید سازماندهی شوند چون جمعیت خوبی هستند که به عنوان اهدا کننده در آینده می توانند خون بدهند.
*وضعیت ذخیره خونی کشور چگونه است؟
- نکته ای که نباید فراموش کنیم این است که شرایط بحران، شرایطی نیست که همان موقع بخواهیم مسائل خودمان را حل کنیم و باید ذخیره خوبی داشته باشیم تا آمادگی برای مقابله با بحران وجود داشته باشد. این مهمترین مسئله ای است که در سازمان انتقال خون ایران مورد بررسی قرار می گیرد. جلسات هفتگی دائما برگزار و میزان اهدای خون در سراسر کشور مانیتور و مراقبت می شود.
ما در سازمان انتقال خون برای ذخیره خونی شاخصی تعریف کرده ایم که هیچ وقت این ذخیره در کشور کمتر از پنج روز نباشد یعنی حداقل برای پنج روز خون کافی داشته باشیم که البته معمولا این ذخیره می بایست برای هفت تا هشت روز باشد. اما نکته مهمی که نباید فراموش کنیم، بحث هماهنگی در شرایط زلزله است. چون سازمان انتقال خون جزء کوچکی از تیم بزرگ مدیریت بحران است و هرچقدر به این مانورها دعوت شویم مطمئنا آمادگی بالاتری برای مواجهه با بحرانها خواهیم داشت. بایستی در بحرانها خودمان آسیب کمتری ببینیم تا کمک بهتر و بیشتری به افراد آسیب دیده ارائه دهیم. برای این کار، فضاهای فیزیکی و نیروی انسانی سازمان انتقال خون باید آسیب کمتری ببینند که از همین رو، طرح مقاوم سازی پایگاههای انتقال خون به پدافند غیرعامل کشور را ارائه داده ایم و دو سه سال نیز مطالعاتی در همین زمینه صورت گرفته و پروژه هایی اجرا شده است که امیدواریم نتیجه اش این باشد که ما پایگاههای مستحکم با کمترین آسیب پذیری را در تهران داشته باشیم که بتوانند همدیگر را حمایت کنند.
* پایگاههای انتقال خون به لحاظ استحکام در چه وضعیتی هستند؟
- ما پایگاه اصلی انتقال خون در تهران (وصال) را مستحکم کردیم و امسال آماده بهره برداری می شود. عملیات ساختمانی پایگاه دوم تهران هم پس از دریافت مجوز از شهرداری شروع می شود. در آینده پایگاههای سوم و چهارم بایستی کامل شوند اما تا زمانی که این پایگاهها آماده نشده اند فعلا از مراکز موجود جمع آوری خون به عنوان محلهای امن که آسیب پذیری کمتری دارند استفاده می کنیم ولی در برنامه ریزی دراز مدت به پایگاههای ثابت با کمترین آسیب پذیری نیاز داریم.
