پاسخ مراجع درباره مهریه بیش از توان مرد
ازدواج یک امر پسندیده است که مطابق طبیعت، فطرت، شرع و حفظ بقای نسل بشری، نشاط بخش و نشانه خدا است و تشکیل خانواده و ازدواج از مهمترین سنت‌های رسول اکرم حضرت محمد مصطفی (ص) و دین اسلام است و ایشان در اهمیت این امر الهی و آسمانی می‌فرمایند: هر که برای خدا ازدواج کند و برای خدا کسی را به ازدواج دیگری درآورد، سزاوار ولایت و دوستی خداست.
برنا:
اسلام برای این امر مهم و الهی قوانینی را برای مرد و زن تعیین کرده است که رعایت این قوانین موجب تدوام و بقای خانواده و روابط زوجین می‌شود. یکی از این قوانین تعیین مهریه برای زن است. مهریه از حقوق مسلم هر زنی در ازدواج و هدیه صادقانه مرد به همسرش است. اما جوانان باید بدانند که اسلام همیشه بر ازدواج ساده و آسان تأکید نموده است و ازدواج ساده و آسان از مبانی ازدواج در اسلام به شمار می‌آید.
جوانان نباید توقع داشتن همه چیز را در اوایل زندگی داشته باشند. مهریه سنگین در احادیث نکوهش شده است و در حدیثی پیامبر (ص) می فرمایند: "یکی از نشانه‌های برکت زن، سبک بودن هزینه زندگی او است و از نشانه‌های بد قدمی زن، آن است که هزینه زندگی او یا هزینه ازدواجش، سنگین باشد".
اما متأسفانه مهریه در جامعه امروزی جنبه چشم و هم‌چشمی و فخر پیدا کرده است و برخی، از مهریه بالا با عنوان ضامنی برای بقای خانه و خانواده نام می‌برند؛ اما با نگاهی به گذشته و آمارهای طلاق و اختلافاتی که بین زن و شوهر‌ها ایجاد شده است، می‌توان به این حقیقت پی‌برد که مهریه سنگین نمی‌تواند اعتمادآور و ضامنی برای بقاء و تداوم خانواده و خوشبختی زوجین در زندگی باشد و گاهی نیز مهریه بالا و عدم توان پرداخت این مهریه از سوی مردان موجب اختلاف و گاه جدایی بین زوجین است.
به همین دلیل پیامبر (ص) در این‌باره می‌فرمایند: بهترین مهریه‌ها، سبک‌ترین آنهاست. (1) و با فضیلت‌ترین زنان امت من، مهررویان کم‌مهرند. (2).
همچنین یکی از برکات انقلاب اسلامی ایران برای مردم ترویج ازدواج ساده بوده است؛ در این راستا رهبر فرزانه انقلاب اسلامی می‌فرمایند: "مسأله ازدواج، يك مسأله كاملاً فردى و شخصى است. خانواده‌ها بايد فكر كنند؛ دستگاه‌هاى دولتى و عام، بايد توصيه‌هاى عمومى بكنند. من خودم توصيه‌ام اين است كه ازدواج را آسان بگيرند؛ مهريه‌ها زياد نشود؛ جهيزيه‌ها سنگين نشود؛ در مراسم مهماني‌ها، خيلى ريخت و پاش نشود و اسراف‌آميز نباشد. بايد در این زمینه كار شود. چه‌قدر خوب است كه از لحاظ فرهنگى و هنرى تبليغ شود، تا مردم اينها را فراگيرند. اگر اين را فراگرفتند، من فكر مى‌كنم كه ازدواج آسان خواهد شد.
على‌اىّ‌حال، بايستى قدرى ازدواج را آسان بگيرند و دنبال تشريفات نباشند، تا راحت بتوانند جوانان را به مرحله‌ى ازدواج نزديك كنند. بايد در خانواده‌ها و در خودِ جوانان و در خودِ دختران و پسران، همّت به وجود آيد. امتناع از ازدواج نبايد باشد. البته اگر دولت بتواند تسهيلاتى هم فراهم كند، خيلى خوب است. من هميشه دنبال اين بوده‌ام و به مسوولان هم هميشه براى مسكن و وام و ساير نيازهاى زندگى جوانان سفارش كرده‌ام. ما اينها را مفروض مى‌گيريم؛ اما مى‌خواهم بگويم كه مسووليت اين كار در درجه اول، مسووليت خانوادگى و شخصى است " (3).
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی همچنین در بخش دیگری از سخنانش فرمودند: "وقتى فاطمه زهرا سلام اللَّه عليها، با على‌بن‌ابيطالب عليه‌الصّلاةوالسّلام، ازدواج مى‌كند، آن مهريه و آن جهيزيه اوست؛ كه همه شايد مى‌دانيد كه با چه سادگى و وضع فقيرانه‌اى، دختر اول شخص دنياى اسلام، ازدواج خود را برگزار مى‌كند" (4).
اما متأسفانه گاهی مشاهده می‌شود برخی از خانواده‌ها به این نکته اساسی و بنیادی در ازدواج توجه نمی‌کنند و مهریه‌های بسیار سنگینی را برای ازدواج تعیین می‌کنند.
حکم فقهی این مسأله را خبرنگار خبرگزاری برنا از مراجع اعزام تقلید سؤال نمود که می توانید سؤال و جواب را در ادامه بخوانید.
سؤال: تعیین مهریه‌ای که مرد و همسرش می‌دانند هیچ گاه مرد توان پرداخت این مقدار مهریه را ندارد، مانند تعیین هزار، دو هزار و یا سه هزار سکه بهار آزادی جایز است؟
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای(مدظله العالی): در اسلام حدّى براى مهريه به نحو لزوم معيّن نشده، ولى هر چه كمتر باشد، بهتر است و مستحب است كه مقدار مهريه از مهر‌السنه كه پانصد درهم است، زيادتر نباشد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی: مهریّه هاى فوق العاده سنگین که نشان از سفاهت زوج مى‌دهد، یا قرینۀ بر عدم قصد جدّى نسبت به آن است، باطل است و تبدیل به مهرالمثل مى‌شود، ولى اصل عقد در هر حال صحیح است.
حضرت آیت الله سیستانی: جايز است.
همچنین یک تن از مجتهدین و استادان حوزه علیمه این چنین پاسخ داده‌اند:
آیت الله علوی گرگانی: تعیین مهریه‌ای که مرد طی مدت طولانی هم نتواند آن را پرداخت کند، صحیح نیست و تبدیل به مهر المثل می‌شود و تشخیص آن بر عهده عرف است.
پی‌نوشت:
1- مطلع مهر، راهکارهای جامع و کاربردی برای انتخاب همسر، امیر حسین بانکی‌پور فرد
2- مطلع مهر، راهکارهای جامع و کاربردی برای انتخاب همسر، امیر حسین بانکی‌پور فرد
3- گفت و شنود در ديدار جمعى از جوانان به مناسبت هفته‌ى جوان، 07/02/1377
4- بيانات در ديدار گروهى از زنان، به مناسبت فرخنده ميلاد حضرت زهرا(س) و "روز زن" 25/09/1371
