4 زمینه نوآوری در صنعت توریسم کشور

پتانسیل‌ها

پژوهشگران در تحقیق مذکور با اشاره به اینکه در نقاط مختلف ایران، روستاهایی با ویژگی‌هاي آب و هوایی متفاوت وجود دارد، از این روستاها به عنوان پتانسیل‌‌هاي آماده‌اي یاد می‌کنند که یک ایده خلاقانه کوچک می‌تواند آنها را به جاذبه‌هاي معروف گردشگري تبدیل کند. استفاده از روستاهاي خوش آب و هواي کوهستانی به‌منظور شکل‌دهی مقاصد صحت و سلامت، بهره‌گیري از روستاهاي شمالی برای رونق بخشیدن به گردشگري کشاورزي و روستاهاي کویري جهت فعالیت‌هاي فرهنگی و تحرکات اکوتوریستی، این امکان را فراهم می‌آورد که بسیاري از روستاها را در مناطق مختلف ایران، با توجه به پتانسیل‌ها و ویژگی‌هاي منحصربه‌فرد خود، به جاذبه‌هاي گردشگري تبدیل و وارد چرخه گردشگري شوند. از طریق توسعه گردشگري در مناطق روستایی، بسیاري از مشکلات مانند بیکاري و کمبود درآمد کمرنگ‌تر و روندهاي منفی مانند تغییر کاربري زمین‌هاي کشاورزي و مهاجرت از روستا به شهر کند خواهد شد.

یکی دیگر از حوزه‌هایی که ایران می‌تواند در آن عملکرد قوي داشته باشد، شکل‌دهی اقامتگاه‌هاي سنتی است. براساس این پژوهش، در کشور ما بسیارند بناهاي قدیمی که امکان تبدیل به این مکان‌ها را دارند و امروزه بدون استفاده رها شده‌اند. تجربه نشان می‌دهد گردشگران خارجی، اقامت در هتل‌هاي سنتی را به هتل‌هاي مدرن ترجیح می‌دهند و اقامت در این اماکن را به عنوان یک تجربه منحصربه‌فرد تلقی می‌کنند. همچنین جاي اقامتگاه‌هاي سازمان‌یافته ارزان‌قیمت خالی است. این معضل، اقامتگاه‌هاي سازمان‌نیافته را شکل داده که به خودي خود نه تنها سودي براي مقصد به همراه ندارند، بلکه در بسیاري از موارد آثار مخربی را نیز به همراه خواهند داشت. از این رو، در بخش اقامت، تقاضای بسیاری وجود دارد که فرصت مناسبی را براي کارآفرینان و نوآوران بخش گردشگري فراهم آورده است.

این تحقیق همچنین تاکید می‌کند جشنواره‌ها نیز زمینه مهم دیگری برای بهره‌گیری از خلاقیت در گردشگری هستند. ایران به‌عنوان یک کشور کهن، داراي آداب و رسوم و جشن‌ها و مراسم خاصی است که از هر یک از آنها می‌توان یک جشنواره منحصربه‌فرد ساخت. نوروز به عنوان عید بزرگ ایرانیان، پتانسیل تبدیل شدن به یک جشنواره فرهنگی سنتی را دارد؛ جشنواره‌اي که می‌تواند از چهارشنبه‌سوري آغاز شود و تا شب عید ادامه یابد و با اجراي موسیقی سنتی، شاهنامه‌خوانی و احیاي بسیاري از سنت‌هاي کهن دیگر همراه باشد. شب یلدا هم از دیگر مناسبت‌هاي سنتی ایران است که قابلیت تبدیل شدن به یک جشنواره را دارد. جشنواره تئاترهاي خیابانی، غذاهاي بومی و محلی، جشنواره بازي‌هاي سنتی، جشنواره گیاهان دارویی و جشنواره ماهیگیري در فصل صید در شهرهاي ساحلی شمال و جنوب و... از جمله فرصت‌هایی است که می‌تواند نتایج بسیار مثبتی را به همراه داشته باشد. ظهور این روندها نیازمند تفکر خلاق، حمایت مادي و معنوي از ایده‌هاي خلاقانه و اجراي صحیح آنها است که در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

خلاقیت خارجی‌!

کشورهای خارجی در به‌کارگیری خلاقیت و نوآوری برای توسعه گردشگری تجارب متعددی را رقم زده‌اند؛ در موارد گوناگون آنها با استفاده از یک ایده خلاقانه از یک پدیده یا یک مکان که به خودي خود کشش جذب گردشگر نداشته، یک جاذبه خاص ساخته‌اند، یا در ارائه خدمات خلاقیت به خرج داده‌اند، یا توانسته‌اند با برگزاری رویدادهای متنوع، به نوآوری در جذب توریست دست بزنند. در پژوهش کمیسیون گردشگری اتاق ایران نمونه‌هایی از این خلاقیت‌ها عنوان شده است. براین اساس، مثلا موزه تنوع زیستی پاناما نمونه‌ای از به‌کارگیری خلاقیت است. این موزه علاوه‌بر اینکه در یک مکان منحصربه‌فرد ساخته شده، داراي معماري زیبا و منحصربه‌فردي نیز هست؛ به‌طوری که نماي بیرونی این موزه با پانل‌هاي رنگارنگ پوشیده شده و در داخل این موزه صفحه‌هاي نمایش در سقف، کف و اطراف قرار گرفته‌اند و با پخش فیلم‌هایی از جنگل‌هاي پاناما و حیات وحش آن، حس بودن در جنگل را به بازدیدکنندگان القا می‌کند.

پارك تفریحی کالکار در آلمان نیز نمونه دیگری است. این پارك در داخل یک برج خنک‌کننده از یک نیروگاه هسته‌اي شکل گرفته است. در سال 1973 ساخت این رآکتور هسته‌اي شروع شد و 12 سال به طول انجامید. پس از اتمام ساخت فعالیت جزئی آن آغاز شد اما هیچ ماده هسته‌اي دریافت نکرد. در سال 1986 در پی حادثه چرنوبیل، این نیروگاه کار خود را تعطیل کرد و از آن سال بلااستفاده رها شد. تا اینکه در سال 2001 به عنوان یک پارك تفریحی با امکاناتی نظیر شهربازي، مسیرهاي پیاده‌روي، صخره‌نوردي و... دوباره بازگشایی شد و شروع به فعالیت کرد.

تونل زیر زمینی ویتنام هم مسیري تنگ است که در زمان جنگ ویتنام و آمریکا از سوي مبارزان آزادي‌خواه ویتنام، مورد استفاده قرار می‌گرفته و نقش بسزایی در شکست آمریکا داشته است. این تونل امروزه به‌عنوان مدرکی دال بر شرایط سخت جنگ، مورد بازدید گردشگران از سراسر دنیا قرار می‌گیرد و نمونه بسیار خوبی است که استفاده خلاقانه از یک تونل جنگی را به عنوان یک جاذبه گردشگري به نمایش می‌گذارد. در عین حال، خلاقیت در ساخت مراکز اقامتی می‌تواند مسافران را به اقامت در این مراکز ترغیب کند. هتل سنتی بورگ نمونه‌ای از این موضوع است. این هتل یک قلعه بازسازي شده جنگلی است که در قرن 12 ساخته شده و امروزه به صورت یک هتل لوکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. گردشگرانی که این هتل را براي اقامت انتخاب می‌کنند می‌توانند از فضاي جنگلی اطراف هتل با پاي پیاده یا با اسب بهره‌مند شده و از صومعه‌ها و کلیساهاي اطراف آن بازدید کنند.

هتل مزرعه‌اي در هلند نیز نمونه دیگری از استفاده از خلاقیت و نوآوری است. در این هتل اتاق‌ها با نی ساخته شده‌اند و در اتاق‌ها از کاه و پوست گاو براي تزئین استفاده شده است. هتل معدن در سوئد نیز در یک معدن قدیمی در 506 فوتی زیرزمین شکل گرفته و داراي فضاهایی از قبیل محل غذاخوري، موزه، تئاتر و تمامی فضاهاي مورد نیاز یک هتل است. خلاقیت عجیب دیگر برای اقامت گردشگران، هتل زندان لیتوانی است. این هتل مکانی براي گردشگران فراهم می‌آورد که شبی را در اتاق‌هاي زندان بگذرانند و احساس زندانیان را تجربه کنند.

خلاقیت در ارائه خدمات گردشگری نیز در تجارب خارجی، جایگاه ویژه‌ای دارد. مثلا تفریحگاه پریتیکین در فلوریداي آمریکا، اولین مرکز ارائه‌دهنده شیوه زندگی سالم در آمریکا بود که پس از گذشت چهار دهه همچنان به‌کار خود ادامه می‌دهد. این تفریحگاه به افرادي که از بیماري‌هاي دیابت یا فشار خون رنج می‌برند، یا به دنبال کاهش وزن هستند یا حتی به افرادي که فقط به دنبال گذران تعطیلات خود به شیوه‌اي سالم و آرام و به دور از شلوغی هستند، خدماتی را ارائه می‌دهد. تفریحگاه پوئترا رانچو در مکزیکو سیتی نیز مرکز سلامتی است که به ارائه خدماتی از قبیل یوگا، ماساژ، آب درمانی، کلاس هاي تناسب اندام و... می‌پردازد. در این مرکز سلامت، تورهاي طبیعت‌گردي همراه با عکاسی، کلاس‌هاي هنري و آشپزي نیز برگزار می‌شود. همچنین این مرکز داراي مزارع کوچکی براي پرورش غذاهاي ارگانیک است.