هفت‌ خان دریافت کارت ملی هوشمند

کارت ملی هوشمند عنوان کارت شناسایی‌ای بود که از سال ۹۰ با توجه به ورود به فرایند دولت الکترونیک و جامعه اطلاعاتی به دستور دولت از سوی ثبت احوال کشور صادر و قرار شد تا سال ۹۷ همه کارت های ملی هوشمند شوند.

در اولین مرحله این کارت تنها برای مسئولان وزارت کشور و استانداری‌ها و کسانی که مسئول برگزاری انتخابات بودند، صادر می شد تا نشان دهد به جز مقاصد اجتماعی و ارتباطی اهداف سیاسی نیز در صدور این کارت های دیجیتالی دخیل بوده است. فارغ از این مساله در مورد لزوم یا عدم لزوم دریافت کارت ملی هوشمند مانند اطلاع رسانی بسیاری از بخش های کشور که به طور مستقیم با زندگی مردم در ارتباط است با عدم شفافیت اطلاع رسانی مواجه هستیم.

 اعتبار کارت های ملی قدیمی تا انتهای سال ۹۵ تمدید شده و از سال ۹۲ دائما به مردم اعلام می شود اجباری در دریافت کارت ملی هوشمند وجود ندارد، اما هنوز هر روز بخش زیادی از هموطنان بدون اینکه مشمول شرایط دریافت این کارت باشند برای طی کردن مراحل اداری آن در چهارراه لشگر تهران و سایر ادارات پست شهرهای دیگر صف می کشند.
 
اولین بار که بحث کارت هوشمند ملی و لزوم دریافت آن برای همه مطرح شد، بخش زیادی از مردم برای ثبت نام دریافت این کارت شناسایی دست به کار شدند. کارت هوشمند ملی قرار بود ابتدا تنها برای افرادی که به سن ۱۵سالگی رسیدند و همچنین افرادی که کارت ملی آنها مفقود شده یا اصلاح مشخصات هویتی داشتند، صادر شود و حتی زمانی که تعداد زیادی از افراد برای دریافت آن پشت در اداره پست صف می‌کشیدند و ماه ها معطل می شدند اعلام شد همه لازم نیست این کارت را دریافت کنند و همان کارت های قدیمی تا انتهای سال ۹۵ اعتبار دارد. با وجود این، بخش زیادی از مردم از زن و مرد و کودک گرفته تا سالمند و حتی افراد زمینگیر ساعت ها در صف معطل شدند تا کارتی را دریافت کنند که تصور می کردند باید حتما هرچه زودتر آن را دریافت کنند. در حالی که هنوز هم با وجود اینکه در سال ۹۵ هستیم عنوان می شود کارت های ملی قدیمی اعتبار دارد و نیازی به دریافت کارت ملی جدید نیست.

کارت هوشمند به چه درد می‌خورد؟

در حالی که همین کارت‌های کاغذی کار روزمره هموطنان را راه می‌انداخت چه نیازی به کارت ملی هوشمند بود؟ حمید پارسایی معاون فناوری اطلاعات و آمار جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور در پاسخ به این سوال سال گذشته اعلام کرد: با توجه به اینکه در حال حاضر استفاده از تلفن همراه برای کارهای بانکی متداول شده است، اما می‌توان کارت هوشمند ملی را روی تلفن همراه قرار داده و به کمک یک نرم‌افزار کارهای بانکی را انجام داد. هویت فرد هم از طریق تراشه موجود در کارت هوشمند ملی احراز می‌شود.

او با بیان اینکه کارت هوشمند ملی به تصدیق هویت در فضای مجازی کمک می‌کند، گفته بود: مخاطبان شبکه‌های اطلاعاتی دستگاه‌ها توسط این کارت شناسایی می‌شوند و سپس به فرد خدمات ارائه می‌دهند. در واقع امضای الکترونیک، کد پستی، اثر انگشت و اطلاعات هویتی در تراشه کارت هوشمند ملی وجود دارد و فرد می‌تواند در فضای مجازی و اینترنت خود را معرفی کند و از اپلیکیشن‌های مختلف در فضای اینترنت استفاده کند. کارت شناسایی ملی موجب احراز هویت در فضای واقعی می‌شد، اما کارت ملی هوشمند این کار را در فضای مجازی نیز انجام می‌دهد. به گفته معاون فناوری و اطلاعات سازمان ثبت احوال کاربر تعریف شده می‌تواند از طریق کارت هوشمند ملی به پایگاه ثبت احوال و پایگاه‌های دیگری مانند سلامت و ناجا در طول شبانه روز متصل شود.

تا کنون نام کاربری و رمز عبور قابل انتقال به فرد دیگر بود ولی با استفاده از کارت هوشمند ملی تنها فرد دارنده کارت می‌تواند از نام کاربری و رمز عبور استفاده کند. علاوه بر امکانات مجازی و ارتباطی این کارت های هوشمند برای تکمیل بسیاری از طرح های ملی از جمله طرح سلامت در وزارت بهداشت و درمان نیز به پوشش این کارت ها نیازمندیم. سال ۹۲ ناظمی اردکانی رئیس سازمان ثبت احوال کشور، گفت: وزارت بهداشت و درمان نیز از این کار به کلید ورود داده‌های سلامت یاد می‌کند و می‌توان پرونده سلامت هر ایرانی را در این کارت خواند.

کارت ملی هوشمند اجباری نیست

تا اسفند سال ۹۴ مسئولان ثبت احوال کشور دائما اعلام می کردند هیچ اجباری در دریافت کارت های ملی هوشمند وجود ندارد. برای نمونه اسفند ۹۴، مدیرکل ثبت احوال استان فارس گفت: افرادی که دارای کارت ملی هستند، هیچ اجباری برای دریافت کارت الکترونیک ندارند. انصاری خاطرنشان کرد: کارت‌های ملی همه مردم تا پایان سال ۹۵ تمدید شده‌ است. او افزود: متاسفانه شایعه‌ای ایجاد شده که مردم باید حتما کارت الکترونیک دریافت کنند، این موضوع برای افرادی که دارای کارت ملی هستند، الزامی ندارد. انصاری تصریح کرد: تنها افراد زیر ۱۸ سال و افرادی که تا به حال کارت ملی برایشان صادر نشده است، باید حتما برای دریافت یارانه کارت ملی داشته باشند و کارت ملی آنان به صورت الکترونیک صادر خواهد شد.

 زهرا ۳۴ ساله یکی از افرادی که از سال گذشته برای دریافت کارت ملی هوشمند ثبت نام کرده در مورد روند دریافت این کارت به «آرمان» می گوید: یک روز کامل را مشغول انجام مراحل اخذ کارت ملی هوشمند بودم. در مرحله اول باید برای نام نویسی جهت اخذ این کارت از سایت ثبت نام کنید. او می‌افزاید: پس از نام‌نویسی باید نوبت بگیرید و سه ماه طول می کشد تا به شما نوبت بدهند، زیرا خیلی شلوغ است و نوبت خالی پیدا نمی‌شود. نوبت‌گیری از طریق همین سایت انجام می‌شود. توجه داشته باشید که اگر در سایت نوبت بگیرید و به آن محل رجوع نکنید جریمه خواهید شد. هنگام رجوع برای اخذ کارت ملی، ارائه کد پیگیری سایت، کدملی و کد پستی الزامی است. زهرا می‌گوید: مثلا محلی که من انتخاب کردم چهارراه لشگر بود که ساعت هفت و ۳۰ دقیقه آغاز به کار ‌می‌کند ولی من ساعت شش به آنجا رفتم و دقیقا ۲۸۰ نفر جلوتر از من نوبت گرفته بودند. ‌آنجا از شما عکس‌برداری می‌کنند. در مرحله بعدی اثر همه انگشتان شما را خواهند گرفت و ۲۸ هزار و ۲۰۰ تومان بابت عکاسی و اثر انگشت از شما می‌گیرند.

پس از انجام این مراحل به ما گفتند که تحویل هر کارت دو تا سه ماه طول می‌کشد. پس از طی این مدت دوباره باید جهت دریافت کارت به آن محل رجوع کنید و من با وجود طی کردن این مراحل و گذشتن سه ماه از آن تاریخ هنوز موفق به دریافت کارت ملی نشده ام. این شهروند تهرانی عنوان می‌کند: حضور شخص برای دریافت کارت الزامی است. حتی به همسر و فرزند هم کارت تحویل داده نمی‌شود، زیرا هنگام اخذ کارت اثر انگشت شما گرفته می‌شود و یک رمز برای کارت شما انتخاب می‌شود. بنابراین تعداد زیادی سالمند و افراد از کار افتاده که حتی نمی توانستند روی کمر بایستند در صف بودند در حالی که حتی جایی برای نشستن این افراد هم وجود نداشت.

در حالی زهرا از هزینه حدود ۱۵ هزار تومانی که از آنها بابت دریافت کارت ملی اخذ کرده اند و یک روز تمام معطلی برای آن می گوید که تیر ۹۴، مهری، معاون وزیر ارتباطات درباره هزینه‌های کارت ملی هوشمند برای متقاضیان گفت: هزینه هر کارت حدودا ۱۰ هزار تومان و با ارزش افزوده ۱۰۹۰۰ تومان می‌شود که باید از متقاضیان اخذ شود. ضمن اینکه چنین هزینه‌ای بابت عکس، اثر انگشت و کل فرایند کاری ۴۵ دقیقه‌ای است. با این تفاسیر هنوز هم حتی زمزمه‌ای مبنی بر لزوم دریافت کارت ملی هوشمند توسط همه افراد شنیده نمی‌شود و کماکان بر این تاکید می شود که کارت‌های ملی قدیمی تا انتهای امسال اعتبار دارد.

با این تفاسیر اگر قرار است تا انتهای سال ۹۵ از کارت های قدیمی استفاده شود و اگر قرار است کارت هوشمند ملی با فرایند دیگری به درب منازل افراد فرستاده شود چرا اطلاع رسانی درستی انجام نمی شود؟ هنوز هم وقتی به آخرین اطلاعیه به روز رسانی شده سازمان ثبت احوال کشور که در تاریخ ۱۲ ظهر یکشنبه ۳۰ خرداد ۹۵ رجوع می کنیم با این خبر مواجه می شویم: پیرو اطلاعیه های قبلی موکدا به اطلاع کلیه افرادی که به هر دلیل تاکنون موفق به دریافت هیچ یک از کارت‌های شناسایی ملی و یا کارت هوشمند ملی از سازمان ثبت احوال کشور نشده اند، می رساند، سریعا با مراجعه به آدرس اینترنتی www.ncr.irبرای ثبت نام و دریافت کارت مذکور اقدام نمایند.

 بدیهی است آثار تبعی عدم اقدام برای اخذ کارت هوشمند ملی به عهده مشمولان فوق‌الذکر یا نماینده قانونی آنها خواهد بود. آنچه در همه این اطلاعیه ها و سایر اطلاعیه های این سازمان به عنوان تنها مرجع رسمی از اطلاع‌رسانی در این حوزه به چشم می خورد استفاده از لفظ «یا» برای کارت شناسایی ملی یا کارت هوشمند ملی است و این نشان می دهد هوشمند بودن کارت‌های ملی هنوز یک الزام نیست، در حالی که نداشتن مدارک هویتی و شماره ملی پیگرد قانونی دارد.