«قبرخواری»؛ ترفند تازه کلاهبرداران

جام جم: در دنیای پرهیاهوی اینترنت، بین تمام آگهی‌های ریز و درشت سایت‌های معروف یا تازه‌کاری که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد می‌فروشند، این روزها آگهی‌هایی را هم می‌توان دید که با کمی هول و ولا همراهند؛ آگهی‌هایی با یک مضمون مشترک؛ فروش قبر! آخرین منزل زمینی مسافران ابدی، فضایی به طول دومتر و عرض 70 سانتی‌متر که با عدد و رقم‌های عجیب و دور از ذهن، برای فروش عرضه می‌شود.

قیمت قبرها در این آگهی‌ها با توجه به موقعیت جغرافیایی شان در قطعات مختلف بهشت زهرا(س)، از 40 میلیون تومان در کمترین حالت شروع می‌شود و به بالای صد میلیون تومان هم می‌رسد؛ آگهی‌هایی با ادعای قابلیت قطعی انتقال سند! تصویری که این آگهی‌ها پیش چشم مخاطب می‌سازند، اما تصویر واضحی نیست. حتما نباید خبره کار اموات باشید تا بدانید در این آگهی‌ها هزار حرف و حدیث وجود دارد؛ حرف و حدیث‌هایی که در بیشتر موارد به تجربه‌هایی ناخوشایند منتهی می‌شود. ورود به دنیای پشت پرده این آگهی‌ها کار سختی نیست، شماره فروشنده‌ها را از صفحات همان سایت‌هایی که به عنوان راهنمای خرید امن، به خریداران توصیه می‌کنند خریدشان را به صورت حضوری انجام دهند و پیش از آن هیچ مبلغی واریز نکنند، برمی دارم و یکی یکی با آنها تماس می‌گیرم.

شماره اول ....0935 صدای آن سوی خط متعلق به مرد جوانی است که قبری دو طبقه در قطعه 66 را به مبلغ 110 میلیون تومان می‌فروشد.

می‌پرسم: قبر برای خودتان است؟

می‌گوید: سندش به اسم پدرم است هر وقت پای معامله رسیدیم خودش هم می‌آید و سند را به اسم شما می‌زند.

ـ 110 میلیون زیاد نیست؟

ـ نه اصلا. قطعه 66 دسترسی خوبی به مترو دارد، قبر ما هم موقعیت خوبی دارد. ما هم چون برای فروش عجله داریم به این قیمت می‌فروشیم وگرنه قمیت از این بالاتر است!

می‌گویم: من چند ماه است برای پدربزرگم دنبال قبرم، اما قیمت شما خیلی بالا است. این طوری معامله‌مان نمی‌شود.

می‌گوید: حالا شما پای معامله بیایید تخفیف هم دارد.

از او درباره پروسه کار که می‌پرسم می‌گوید: برای معامله به یک محضر مراجعه می‌کنیم و یک قرارداد محضری خرید و فروش می‌نویسیم، شما چک رمزدار به همین مبلغ به اسم پدرم می‌گیری، این چک را هم وقتی در بهشت زهرا نقل و انتقال سند را انجام دادیم به ما می‌دهی.

می‌پرسم: من شنیده‌ام نمی‌شود قبرها را بجز اقوام درجه یک به اسم کس دیگری سند زد.

انگار از سوال‌ها کلافه شده که می‌گوید: نه خانم. پدرم قبرش را به شما که یکی از اقوام دورش هستی هدیه می‌دهد! همین و خلاص!

شماره دوم را مردی با لهجه‌ای خاص جواب می‌دهد؛ پیش شماره تلفن همراهش هم متعلق به یکی از استان‌های شمال غربی کشور است. می‌پرسم: برای فروش قبر آگهی کرده بودید. هنوز موجود است؟

می‌گوید: بله. قبر خودم است. خیلی سال پیش خریدم. الان دیگر تهران زندگی نمی‌کنم. می‌خواهم وقتی مردم همین جا در شهر خودمان دفن شوم.

می‌گویم: یعنی برای معامله می‌آیید تهران؟

می‌گوید: بله هر وقت شما بخواهید، اما شما قبلش برو از جاهای دیگر هم قیمت بگیر. قیمت من خیلی خوب و بجاست.

قیمتی که مرد از آن حرف می‌زند 65 میلیون تومان برای قبری دو طبقه در قطعه 73 بهشت زهراست.

قیمت به صورت توافقی

تماس بعدی‌ام را زن مسنی جواب می‌دهد که می‌گوید خودش صاحب قبر است. قبری در قطعه 101 بهشت زهرا؛ از قطعه‌های قدیمی، سرسبز و خوش آب و هوا! درمتن آگهی مقابل کلمه قیمت: عبارت به صورت توافقی نوشته شده است.

می‌پرسم: چه قیمتی مدنظرتان است؟

می‌گوید: چون می‌خواهم از ایران بروم و برای فروش عجله دارم، 40 میلیون تومان برای یک طبقه. البته چون خیلی خیلی عجله دارم، اگر در جریان باشید قیمت قبرهای قطعه 101 از این حرف‌ها بیشتر است.

گفت‌وگویمان که کمی طولانی‌تر می‌شود اطلاعات دیگری هم به دستم می‌رسد: این که این زن میانسال هم برای فروش قبر به کسی غیر از اقوام درجه یک، می‌خواهد از راه هدیه استفاده کند.

می‌پرسم: مطمئنید که این کار شدنی است؟ اگر فکر می‌کنید قطعی نیست به پدربزرگم نگوییم که برایش قبر پیدا کرده‌ایم.

می‌گوید: من که خودم همین یک قبر را دارم و تا حالا این کار را انجام نداده‌ام، اما پرسیده‌ام همه این طوری راهنمایی‌ام کرده‌اند.

می‌گویم: می‌شود موقعیت قبر را از نزدیک ببینیم. پدربزرگم خیلی سخت‌پسند است.

موافقت می‌کند، قطعه، ردیف و شماره قبر را می‌گوید و من یادداشت می‌کنم. با هم قرار صبح فردا را می‌گذاریم، ساعت 10 صبح.

معامله‌ای که انجام نمی‌شود

آمده‌ام قبر بخرم! ساعت از 10 گذشته؛ آفتاب، تند و تیز از بین شاخ و برگ بلند درخت‌ها راهش را پیدا می‌کند و خودش را پهن می‌کند روی زمین. چند دقیقه‌ای است بین قبرهایی که به ردیف کنار هم دراز کشیده‌اند، راه می‌روم. سروکله زنی میانسال با پسری جوان از دور پیدا می‌شود.

زن با مانتو و روسری روشن و عینک آفتابی درشت جلو می‌آید؛ می‌پرسد: شما برای خرید تماس گرفته بودید؟ می‌گویم: بله. عینکش را بالا می‌زند، گوشه چشم نازک می‌کند و می‌پرسد: تنها آمدید؟ می‌گویم: پدربزرگم به سختی راه می‌رود. اگر معامله قطعی شد خبرش می‌کنم. من از طرفش برای خرید وکیلم.

ایستاده‌ایم بالای سر قبر؛ همان کالای مورد معامله... می‌پرسم: سند را همراهتان آورده‌اید؟! به اسم خودتان است؟ پدربزرگم حتما باید از این قضیه مطمئن شود چون با دلال جماعت معامله نمی‌کند.

سر تکان می‌دهد که یعنی بله! پسر جوانی که همراهش است می‌گوید: قبر برای خود مادرم است، نگران نباشید.

می‌گویم: 40 میلیون مبلغ کمی نیست، به ما هم حق بدهید که نگران از دست رفتن پولمان باشیم. مطمئنید انتقال سند انجام می‌شود؟!

این بار زن خودش جواب می‌دهد: پرسیده‌ام می‌شود. ملک شخصی‌ام است می‌خواهم بفروشم. به کسی چه ربطی دارد؟!

می گویم: ما هم واقعا خریداریم، اما از این طرف و آن طرف خیلی ما را ترسانده‌اند.

پسرش دوباره وارد بحث می‌شود: نگرانی ندارد، شما دوسوم پول را همزمان با نوشتن قرارداد در محضر به ما می‌دهی، مابقی را هم همزمان با انتقال سند قبر در بهشت زهرا.

برای اطمینان بیشتر از صحت انجام معامله از آنها می‌خواهم که من را تا واحد پذیرش بهشت زهرا همراهی کنند. پیشنهادی که البته مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. آنها گرمای هوا را بهانه می‌کنند و خودشان را به خنکای کولر مگان نقره‌ای رنگی می‌رسانند که همان نزدیکی پارک شده است. آخرین مکالمه ما قرار در دفترخانه‌ای در بلوار عدل پونک است؛ ساعت 9 صبح پنجشنبه.

قیمت قبر؛ طبقه‌ای 2 تا 10 میلیون تومان

قرار روز پنجشنبه من با فروشندگان قبر به سرانجام نمی‌رسد، مخصوصا وقتی از قطعه 101 راهی دفتر مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) و شهردار حرم مطهر امام خمینی (ره) می‌شوم؛ دفتری سرسبز، پراز گل و گیاه که اکبر توکلی‌نژاد از 25 مهر 89 بر صندلی ریاستش نشسته است. مدیری که با جدیت تمام موضوع خرید و فروش قبر در بهشت زهرا را تکذیب می‌کند.

توکلی‌نژاد می‌گوید: سال گذشته 52 هزار نفر در تهران فوت کردند؛ از این تعداد 26 هزار نفر به صورت کاملا رایگان در قطعات جدید بهشت زهرا دفن شدند و طبق مصوبه شورای شهر فقط هزینه دو طبقه خالی دیگر از خانواده آنها گرفته شد. در همین مدت، خانواده 26 هزار نفر دیگر هم برای دفن متوفی‌شان در قطعات قدیمی‌تر هزینه پرداخته‌اند که سقف و کف همه پرداخت‌ها هم مشخص است.

مدیرعامل سازمان بهشت زهرا ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته آگهی‌های‌های خرید و فروش قبر در اسرع وقت در بهترین نقطه با نازل‌ترین قیمت، روی در و دیوار بهشت زهرا هم دیده می‌شد، اما در دوره جدید این اتفاق امکان‌پذیر نیست.

توکلی‌نژاد تاکید می‌کند: به عنوان مدیرعامل سازمان بهشت زهرا می‌گویم اگر در بهشت زهرا قبری فروخته شود امضای آخر را من پای قرارداد می‌زنم و اگر بخواهم قبری را از کسی پس بگیرم بازهم من باید امضا بزنم.

شهردار حرم مطهرامام خمینی(ره) درباره کذب بودن آگهی‌های خرید و فروش قبرهای صد میلیونی به شهروندان هشدار می‌دهد و می‌گوید: رقم‌هایی که در این آگهی‌ها عنوان می‌شود دور از واقعیت است. نرخ خرید قبر در بهشت زهرا براساس نظام‌نامه شورای اسلامی شهر تهران از 2 تا 10 میلیون تومان برای هر طبقه بسته به قطعات مختلف است و اگر کسی به پذیرش بهشت زهرا مراجعه کند و خواستار قبری در قطعه مورد نظرش باشد در صورت وجود قبر خالی، براحتی روند خرید صورت می‌گیرد و احتیاجی به پرداخت‌های آنچنانی نیست.

مدیرعامل سازمان بهشت زهرا در پاسخ به این سوال که برای تسهیل کار شهروندانی که مالک قبر در بهشت زهرا هستند، اما دیگر در تهران زندگی نمی‌کنند چه چاره‌ای اندیشیده شده می‌گوید: اگر کسی در سالیان گذشته قبری را در بهشت زهرا خریداری کرده، برای مثال در سال 42، 40 تومان برای خرید قبر هزینه کرده، اما حالا قصد فروش آن را دارد، طبق نظام‌نامه شورای اسلامی شهر تهران قیمت جدید قبر محاسبه می‌شود و بعد از واریز این وجه به حساب بهشت زهرا، سند ابطال و به نام بهشت زهرا می‌شود.

به گفته وی، روند انتقال سند قبرها به نام متقاضیان جدید هم به این صورت است که متقاضی جدید باید هزینه قبر را طبق تعرفه به حساب بهشت زهرا واریز کند، یعنی مبلغی بین 2 تا 10 میلیون برای هر طبقه و تنها بعد از واریز این وجه است که سند به نام او صادر می‌شود. توکلی‌نژاد انتقال به غیرمحارم را هم خلاف قانون عنوان می‌کند و می‌گوید: شهروندان باید خودشان آگاه باشند. کدام عقل سلیمی می‌گوید وقتی بهشت زهرا خودش همان قبر را با قیمت بسیار پایین تر می‌فروشد شما صد میلیون برای خرید آن هزینه کنید!

مالکیت قبر فقط یک امتیاز است

با وجود حرف و حدیث‌های زیادی که درباره آگهی‌های فروش قبر در فضای مجازی وجود دارد، باز هم هستند سودجویانی که ادعای فروش قبر دارند، فرصت‌طلبانی که شهروندان ناآگاه را وسوسه می‌کنند تا از این طریق خودشان هم به نان و نوایی برسند. این معامله، اما به گفته آرش دولتشاهی، کارشناس حقوقی خلاف قانون است.

دولتشاهی تاکید می‌کند: بهشت زهرای تهران یک گورستان عمومی است که در مالکیت شهرداری قرار دارد. از این نظر به کسی که مالکیت قبری را داراست و سند به نامش صادر شده فقط اذن در انتفاع داده می‌شود؛ یعنی اجازه در استفاده. در حقیقت بهشت زهرا به مالک قبر امتیاز استفاده از قبر را داده است، براساس این امتیاز خود فرد یا اقوام درجه یک او در صورت فوت می‌توانند از قبر استفاده کنند. در نتیجه از نظر حقوقی، در این معامله، این امتیاز است که خریداری شده و نوع مالکیت با تملک شخصی فرد بر زمین یا ملکی که در جای دیگری جز بهشت زهرا خریده تفاوت دارد. حتی کاربری زمین مشخص است، فقط برای دفن جسد مورد استفاده قرار می‌گیرد. حالا اگر یک نفر پولی را پرداخت کند تا امتیازی را از مرجعی دیگر غیر از سازمان بهشت زهرا بگیرد، طبق قانون ممنوع است.

مصوبه شورای شهر تهران برای نرخ خدمات در بهشت‌ زهرا

اردیبهشت سال گذشته اعضای شورای اسلامی شهر تهران اصلاحیه لایحه ساماندهی بهای خدمات قابل عرضه در سازمان بهشت زهرا(س) را که 13 آذر 93 از سوی شهرداری به شورای شهر ارائه شده بود، به تصویب رساندند. در بند «ب» ماده واحده این لایحه آمده است سازمان بهشت زهرا(س) مکلف است، جهت دفن اموات بی‌بضاعت و بی‌صاحب در چارچوب وظایف قانونی شهرداری‌ها، نسبت به ایجاد قطعات عمومی رایگان اقدام کند. همچنین در صورتی که وابستگان متوفی به در اختیار گرفتن طبقات بالای این قبور تمایل داشته باشند، هزینه هر طبقه به ازای واگذاری هر قبر معادل 7 میلیون و 500 هزار ریال تعیین شده است. بر همین اساس هزینه واگذاری هر قبر (قبور باقیمانده و جدید) آرامستان بهشت زهرا(س) تا ظرفیت 50 درصد معادل پنج میلیون ریال، در ظرفیت پذیرش 57 درصد معادل هفت میلیون و 500هزار ریال و در ظرفیت 70 تا 100درصد معادل 20 میلیون ریال تعیین می‌شود. در راستای راه‌اندازی و آماده‌سازی قطعات جاری و جدید آرامستان بهشت زهرا(س) این سازمان می‌تواند، تا سقف 20 درصد ظرفیت هر قطعه جدید و جاری را در صورت صلاحدید به‌صورت رایگان دفن کنند.

در بند «د» این لایحه آمده است که هزینه واگذاری هر قبر در قطعات فاز دوم آرامستان بهشت زهرا(س) (قطعات200 تا 258) تا سقف 70 درصد معادل 15 میلیون ریال، از سقف 70 تا 80 درصد ظرفیت معادل 40 میلیون ریال و از سقف 80 تا 90 درصد ظرفیت معادل 60 میلیون ریال و در ظرفیت 90 تا 100 درصد معادل 75 میلیون ریال است.

طبق این لایحه هزینه واگذاری هر قبر در تمام قطعات فاز اول آرامستان بهشت زهرا(س) (قطعات یکم تا صد و دوازده) بدین گونه است که قطعات 32، 35، 84، 86، 100، 170میلیون ریال و سایر قطعات فاز اول 200 میلیون ریال تعیین می‌شود. همچنین سازمان بهشت زهرا (س) مجاز است برای دفن در قبوری که بالای 30 سال شمسی قدمت داشته، ضمن حفظ موازین و حرمت شرعی اموات دفن شده، در صورت امکان با توجه به درخواست‌های مکرر شهروندان و با لحاظ فتاوی صادره از سوی مراجع عظام تقلید، نسبت به ایجاد و احداث دو طبقه قبر دیگر برای واگذاری به بستگان درجه یک و دوم متوفی، اقدام کند. تعرفه این گونه قبور برای هر قبر ایجاد شده 35 میلیون ریال تعیین شده است.