16 آذر دانشگاه ها چگونه خواهد بود؟

اعتماد نوشت:  آفتاب داغ تابستان و سرزندگي درختان هرگز نتوانسته فصل سياست را از آن خود كند. براي اهالي پر فراز و نشيب سياست تير و مرداد كه از راه مي‌رسد يعني فصل مرده سياست اما هر چه به پاييز نزديك مي‌شويم و آفتاب رمق خود را از دست مي‌دهد و درختان رو به عرياني مي‌روند گويي فصل داغ سياست تازه از راه مي‌رسد، شايد از همين روست كه بسياري از احزاب و تشكل‌ها، مجمع‌ها و كنگره‌هاي خود را به پاييز حواله مي‌دهند، به روزهايي كه كلاس‌هاي دانشگاه‌ها برقرار است و تاريكي زودهنگام هم زندگي را از جامعه نمي‌گيرد.

 

آذر كه به نيمه مي‌رسد ديگر آفتاب توان خود را از دست داده و سرما بر جان شهرها نشسته است اما دانشگاه‌هاي كشور زنده‌تر از هميشه هستند حتي اگر سايه محدوديت‌ها بر سرشان سنگيني كند. سال‌هاي پيش از اين‌كه خيلي هم دور نبودند و قبل از غوغاي شبكه‌هاي اجتماعي چند روز مانده به 16 آذر پوسترها بر در و ديوار دانشكده‌ها پويايي جريان دانشجويي را به رخ مي‌كشيد، سخنراني‌ها و تريبون‌هاي آزاد دانشجويي همه جا برپا بود و تشكل‌هاي مختلف با وجود تمام اختلاف سليقه‌ها تريبون‌هاي‌شان را برپا مي‌كردند و چپ و راست مهمان دانشگاه‌ها بودند تا غريو هيجان و شور پس از هر جمله‌اي فضا را بشكند و به سخنران اين پيام را بدهد كه دانشجو بيش از هر چيز تشنه صراحت كلام مردان و زنان سياست است.

 

آن 8 سال معروف كه از راه رسيد اوضاع تغيير كرد، فشار بر روي تشكل‌هاي منتقد بيشتر شد اما از پاي درنيامدند. اما 8 سال معروف كه به نيمه‌اش رسيد و روزهاي تلخ را رقم زد، در خط مقدمش دانشگاه بود و تشكل‌هايش كه زير فشارهاي حوادث آن سال كمر خم كرد و به خاك نشست.  برخوردها و بالا بردن هزينه فعاليت‌هاي سياسي براي دانشجويان فعال و صدور احكام زندان براي فعالين اين حوزه نشان از زمستاني سخت براي دانشگاه بود، زمستاني كه يخ‌هايش در خرداد 92 شكست و حضور فعال دانشجويان در انتخابات سال 92 نشان داد پروژه سياست‌زدايي از دانشگاه‌ها را هم بايد به ناكامي‌هاي قدرت مردان آن روزها اضافه كرد.

 

در سه سال و نيم گذشته دانشگاه سعي كرد از زير بار فشار 8 ساله قد علم كند و بار ديگر برخيزد. بسياري از دانشجويان در دانشگاه‌هاي مختلف تلاش كردند تا تنها تشكل سياسي منتقد را كه در آن سال‌ها با برخوردهاي قهري بسته شده بود، احيا كنند تا بار ديگر دانشجويان تحت نام انجمن‌هاي اسلامي فعاليت‌هاي خود را از سر گيرند اما گويي كار سخت‌تر از اين حرف‌ها بود و فرصت براي دانشجويان اندك. احياي انجمن‌ها كه به بن بست خورد مسير ديگري پيش روي دانشگاه گشوده شد. هر دانشگاهي در هر جا به دنبال ثبت تشكل ديگري برآمد تا بدين‌ترتيب انجمن فرهنگ و سياست در بسياري از دانشگاه‌ها متولد شود. براي بسياري از فعالان قديم دانشجويي بي‌شك آن روزها روزهاي تلخي بود. براي بسياري از آنها انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان ميراثي بود كه از بازرگان و چمران به جاي مانده بود، ميراثي كه نقش موثري در تاريخ معاصر ايران بازي كرد اما حالا بايد به عزاي آن مي‌نشستند.

 

در اين ميان اما نسل جديد دانشجويان فارغ از نوستالژي‌ها و با ديدگاه‌ها و آرمان‌هاي خودشان به دنبال برپا كردن تشكلي بودند تا فعاليت‌هاي سياسي خود را در دهه نود به رخ بكشند و نشان دهند هر نسلي هم كه بيايد دانشگاه نمي‌تواند هويت سياسي خود را پنهان كند. 16 آذر هر سال يك سنگ محك است براي اينكه نشان دهد دانشگاه در چه وضعيتي به سر مي‌برد. نگاهي به برنامه‌هاي امسال روز دانشجو در دانشگاه‌هاي مختلف نشان مي‌دهد كه دانشگاه اين سال‌ها صورت خود را با سيلي سرخ نگه مي‌دارد. نگاهي به ليست سخنرانان به خوبي نشان از اين دارد كه دانشجويان به گزينه‌هاي دست چندم خود رضايت داده‌اند اما نمي‌گذارند اين چراغ خاموش شود.

 

در ميان برنامه‌ها كه جست‌وجو كنيم چند نكته قابل توجه وجود دارد. اگر تا پيش از اين علي مطهري مورد اقبال دانشجويان بود اكنون ديگر نام محمود صادقي هم در كنار او ديده مي‌شود. به نظر مي‌رسد صراحت بيان همان چيزي است كه دانشجويان تشنه آن هستند. نكته ديگر اما دعوت از چهره‌هاي جوان است. براي نخستين‌بار يك دانشجو و يك خبرنگار براي برنامه‌هاي روز دانشجو دعوت شده‌اند. محمد كامفيروزي كه نامش در ديدار ماه رمضان رهبر انقلاب و دانشجويان برسر زبان‌ها افتاد، دانشجويي كه در اين ديدار از برخورد با منتقدان انتقاد كرده بود. مهمان ديگر اما ياشار سلطاني است كه نامش در ماجراي املاك نجومي بسيار شنيده شد، سردبير سايت معماري نيوز كه مدتي را هم در زندان گذراند.

 

شايد بتوان گفت نسل جديد دانشجويان نگاهي هم به همنسلان خود دارند، نسلي كه در كنار پيشرفت تكنولوژي بسياري از معادلات را پيچيده كرده، اكنون نخبگان نسل خود را نيز به جامعه ارايه مي‌كند. 16 آذر امسال اما نخستين ديگري هم داشت، نخستيني كه واكنش‌هاي بسياري را در شبكه‌هاي اجتماعي برانگيخت. پوستر برنامه دو دانشگاه دست به دست در فضاي مجازي مي‌چرخيد و صداي اعتراض‌ها را بلند كرد. دانشگاه الزهراي تهران و دانشگاه اروميه در برنامه‌هاي امسال روز دانشجو بسياري را شگفت زده كردند، دانشگاه‌هايي كه براي روز دانشجو جنگ شادي و كارهايي همچون تقليد صدا و استنداپ كمدي را براي روز دانشجو تدارك ديده‌اند. اين در حالي است كه دانشگاه اروميه اعلام كرد به دليل اختلاف گرايش‌هاي ميان تشكل‌ها امسال خود متولي برنامه روز دانشجو شده و برنامه جنگ شادي را براي دانشجويان تدارك ديده است.

 

واكنش‌ها به اين مسائل نشان از يك نكته داشت، اينكه نمي‌توان هويت سياسي روز 16 آذر را از آن گرفت. براي بسياري 16 آذر روز نطق‌ها و سخنراني‌هاي آتشين چهره‌هاي سياسي در دانشگاه‌هاست و فرصتي براي اينكه بسياري از حرف‌ها بر زبان جاري شود، به ويژه كه 16 آذر امسال فاصله زيادي با انتخابات ندارد.