| |
چای؛ هنوز خستگی می‌زداید
روزنامه شرق: کاشف‌السلطنه، شاهزاده قاجار و کنسول ایران در هندوستان که حدود یک قرن پیش وقتی مقداری بذر و دو هزار اصله نهال چای را به ایران آورد، شاید هرگز فراگیرشدن این گیاه سحرآمیز را پیش‌بینی نمی‌کرد. اما اکنون سال‌های زیادی است که چای این مونس تنهایی و هم‌نشین مجالس انس مردم ما، از چین خستگی‌ها کاسته و حلقه پیوند دل‌هایی شده که از نوشیدن در شادی‌ها، شادتر شده و در عزاها از آن تسلی می‌گیرند.
واردات چای بدون‌تردید یکی از پرسودترین تجارت‌ها ( حدود ٦٠٠، ٧٠٠ میلیون دلار در سال) و درحقیقت یکی از اصلی‌ترین عوامل بازدارنده توسعه و پایداری تولید این محصول در داخل کشور به‌شمار می‌آید. درآمد خالص یک هکتار باغ چای در سال جاری با احتساب میانگین پنج تن برداشت، کمتر از پنج میلیون تومان برآورد شده است. کشت و صنعت چای در خلال دهه‌های گذشته به‌دلیل افت‌وخیز‌های پرشماری که بود، در نابودی کامل قرار گرفت؛ اما در دولت یازدهم و البته در کانون و محور توجه وزارت جهاد کشاورزی روزنه‌هایی از امید پدید آمد. خرید تضمینی برگ سبز چای و پرداخت یارانه ٦٢ درصدی برای خریداری برگ سبز چای از باغداران و اقدامات زراعی نه‌چندان کاملی که انجام گرفته، در افزایش حدود ٣٠ درصدی تولید برگ سبز چای تاکنون نمایان شده است.
اما به‌نظر می‌رسد تا دستیابی به ظرفیت‌های نهفته موجود راه دراز، پیچیده و ضرورت طرح جامعی پیشِ‌روی مدیریت بخش کشاورزی قرار دارد؛ ظرفیت‌هایی که اگر فعال شود، هرگز و از این پس زوزه هیچ بولدوزری را بر فراز باغات چای برای تخریب و گسترش و بتونیزه‌شدن این اقلیم جفادیده نخواهیم دید. در گام نخست این برنامه باید به ساماندهی و بازسازی تشکلی چندجانبه که به صنعت چای از مرحله نوسازی باغ تا بازار سامان دهد، اهتمام ورزید. پرداخت یارانه در مرحله تحویل برگ سبز چای به کارخانجات درحال‌حاضر دارای نقاط آسیب‌پذیری است. این شیوه پرداخت می‌تواند بر رسوب آلودگی‌ها در مناسبات وزارت متولی، کارخانجات چای‌سازی و چای‌کاران بینجامد و هم در تداوم خود به مؤلفه‌ای ضدتولیدی تبدیل شود. بازنگری در ساختار موجود با مشارکت‌دادن و سهام‌دارکردن چای‌کاران در تولید کارخانه‌های چای‌سازی، تبدیل یارانه موجود به پشتوانه‌ای برای خرید تضمینی محصول نهایی، استفاده از تعرفه‌های واردات چای برای تأمین چنین پشتوانه‌ای، کاهش حداکثری تصدی‌گری دولتی و دیگر سازوکارهای حمایتی در بخش بازرگانی تولید داخلی، بدون‌شک زمینه‌ساز رونق آینده این محصول کلیدی است. با وجود آسیب‌های رخ‌داده بر سطوح باغات چای، هنوز امکان دیگر‌بار گسترش این سطوح تا ٤٥ هزار هکتار و افزایش میانگین عملکرد تا بیش از ١٠ تن در هکتار در صورت اجرای طرح جامع به زراعی وجود دارد. اما باید در ابتدا و بیش از هر زمان دیگر باور کنیم تحقق چنین چشم‌اندازی فقط زمانی میسر است که سایه نفوذ نامرئی جریان پرسود واردات چای را بر فضای این برنامه توسعه کم‌رنگ كنيم. بدون‌شک در فردای چنین توسعه‌ای بار دیگر طراوت باغات زیبای چای، بر عرصه طبیعت این خطه نوید رونقی پایدار را به ما می‌دهد.
