صادرات، کلید حل مشکلات بازار فولاد

روزنامه دنیای اقتصاد: باوجود اینکه بازار آهن در روزهای آغازین سال نو بعد از تعطیلات با استارت خوبی آغاز شد و بازار با بهبود مبادلات همراه بود، اما عمر افزایش قیمت‌ها طولانی نبوده و نرخ‌ها به سرعت عقبگرد را تجربه کردند.

فعالان بازار و تولید‌کنندگان رکود مبادلاتی را عامل اصلی کاهش قیمت‌ها می‌دانند و معتقدند صادرات در وضعیت فعلی اهرم نجات بازار بوده و اگر در شرایط صادرات به لحاظ ارتباط بانکی بین‌المللی گشایشی ایجاد شود بازار داخل نیز با رونق همراه خواهد شد و اگر خللی در این روند ایجاد شود شاهد سقوط آزاد قیمت‌ها و ورشکستگی بسیاری از واحد‌های فولادی خواهیم بود.

در تمامی گزارش‌های «دنیای اقتصاد» در سال جاری به اهمیت صادرات محصولات فولادی برای نجات بازار اشاره شده است که این بار با پیگیری این راهبرد در فضای رسانه، در تلاش هستیم تا اهمیت این موضوع را از بسترهای مختلفی مورد بررسی قرار داده و رویکردهای اجرایی و نگاه‌های مختلف را به این واقعیت مهم مورد بحث قرار دهیم. نیاز به نگاه فرابخشی، همه جانبه و حمایت تصمیم‌سازان اقتصادی از صادرات فولاد به‌عنوان یگانه راه بهبود این بازار از اهمیت بسزایی برخوردار است که در صورت نفوذ این رویکرد اجرایی به طرز فکر فعالان برجسته بازار و مسوولان دولتی، اقتصادی و حتی سیاسی و مورد بحث قرار گرفتن صادرات فولاد در مناسبات دیپلماتیک مخصوصا با کشورهای همسایه و بازارهای منطقه‌ای و جهانی می‌تواند به بهبود سریع این بازار و جذب بخش بزرگی از عرضه‌ها همچنین افزایش حجم تولید در واحدهای فولادی کوچک، متوسط و بزرگ منجر شود. این در حالی است که حضور بورس کالا در بازارهای صادراتی و حتی حضور فیزیکی این بورس در کشورهای منطقه با عرضه در مرزهای صادراتی و حتی در بازارهای داخلی کشورهای هدف می‌تواند به‌عنوان میانبر بزرگی در مسیر رشد صادرات مخصوصا عرضه مستقیم محصولات نهایی فولادی در بازارهای هدف به شمار رود؛ هرچند که این مسیر صادراتی از بستر بورس کالا در سال گذشته بارها در روزنامه «دنیای اقتصاد» مطرح و به آن پرداخته شد، ولی این موضوع به پذیرش این پتانسیل اجرایی از سوی بخش‌های مختلف صنعت فولاد، تصمیم‌سازان اقتصادی و حتی بخش دیپلماتیک کشور نیاز داریم.

با توجه به توانمندی‌های گسترده بورس کالا و تجربه معاملاتی این نهاد مالی، افزایش قریب‌الوقوع حجم تولید فولاد خام به رقمی نزدیک به 50 میلیون تن در سال‌های پیش رو، عدم جذب این حجم از تولیدات فولادی در بازارهای داخلی و نگرانی از برتری بیشتر حجم عرضه بر تقاضا، یگانه راه خروج از وضعیت فعلی در بازار فولاد صادرات این کالا خواهد بود که شاید بورس کالا بتواند مسیری خلاقانه در جهت حمایت از بخش صادرات به شمار رود؛ رخدادی که تاکنون در جهان به این صورت تجربه نشده، ولی در کشورهایی همچون عراق و سایر کشورهای مشابه و منطقه‌ای، چنین پتانسیلی وجود دارد. استفاده از قرابت‌های سیاسی در کنار انتظار برای قیمت تمام شده پایین‌تر و نرخ‌های موجود در بازار داخلی در کنار امیدواری به افزایش مجدد بهای ارز در ماه‌های پس از انتخابات شاید بزرگ‌ترین اهرم‌های حمایتی در مسیر رشد حجم صادرات به شمار رود؛ اگرچه سایر بازارهای منطقه‌ای و جهانی را نیز نمی‌توان در امر صادرات نادیده گرفت.

صادرات برای بخش خصوصی مقرون به صرفه نیست

احمد خوروش، مدیر عامل شرکت فولاد کویر‌کاشان درخصوص رشد اخیر قیمت فولاد در بازار و عقبگرد آن در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: با جلسات هم‌اندیشی که در انجمن تولید‌کنندگان فولاد ایران تشکیل شد و اتحاد و همدلی تولیدکنندگان، تولید و توزیع در ایام تعطیلات نوروز محدود این موضوع باعث افزایش قیمت فولاد در روزهای پس از تعطیلات شد، اما به دلیل افزایش عرضه از سوی تولید‌کنندگان و رکود و نبود مصرف شاهد بازگشت نرخ‌ها بودیم.

وی تصریح کرد: بازار ایران به دلیل رکود با بازار‌های جهانی هماهنگی ندارد و با وجود آنکه سایر بازارها با رشد قیمت مواجه بودند و سطح فعلی نرخ‌ها در بازارهای جهانی از ایران بالاتر است به دلیل اشباع بازار داخلی و رکود، بازار نشانه‌ای از بهبود ندارد. خوروش اظهار کرد: به‌رغم تمام تلاش دولت شاهد رکود بازار در تمامی سطوح هستیم و این موضوع تنها منحصر به بازار مسکن و ساختمان و فولاد نیست و در شرایط فعلی تنها صادرات می‌تواند راهگشای بازار باشد. وی در پاسخ به این پرسش که چرا بخش ‌خصوصی در امر صادرات نسبت به واحدهای دولتی موفق نیست، گفت: واحدهای بزرگ به دلیل امکانات بیشتر از جمله داشتن دفاتر بین‌المللی و همچنین پایین بودن قیمت تمام‌شده به دلیل بالا بودن تناژ تولید این امکان را دارند که با قیمت‌های پایین‌تر محصول خود را عرضه کنند که این موضوع باعث می‌شود بخش خصوصی قدرت رقابت را در بازار‌های جهانی از دست بدهد.

وی ادامه داد: با این حال این امیدواری وجود دارد با توجه به برجام در امر صادرات تسهیل ایجاد شود و اگر این امر میسر نشود، واحدهای تولیدی در بازار داخلی با توجه به مازاد عرضه‌ای که نسبت به تقاضا وجود دارد محکوم به فنا هستند. وی درمورد واحد کویر کاشان و برنامه‌های توسعه‌ای در دست اقدام گفت: از جمله برنامه‌هایی که از سوی این واحد انجام شده گسترش سبد تولید و متنوع‌سازی آن بوده و با توجه به همکاری خوب وزارت صنعت، معدن و تجارت امکان تولید گریدهای مختلف را پیدا کرده و به سمت تولید محصولات صنعتی پیش رفتیم. مدیر عامل شرکت فولاد کویر کاشان ادامه داد: گرچه تنوع تولید نیز هنوز باعث سود‌آوری ما نشده، اما با توجه به تاکید مقام معظم رهبری درخصوص اقتصاد مقاومتی در آن مسیر حرکت کرده و مانع ارزبری شدیم و انشاءالله در آینده نزدیک با افزایش میزان تولید به سودآوری نیز خواهیم رسید.

فعلا مشکلی در فروش فولاد نداریم

در همین حال مجتبی حاجی شفیعی مدیر عامل شرکت فولاد ویان درخصوص رشد اخیر قیمت فولاد گفت: رشد اخیر قیمت‌ها مربوط به تولید‌کنندگانی بود که در تولید از آهن قراضه استفاده می‌کنند و به دلیل کمبود و رشد قیمت قراضه آنها هم مجبور به رشد شدند که در ادامه به دلیل کمبود تقاضا آن هم با کاهش مواجه شد. وی همچنین شرایط آتی بازار آهن را مثبت ارزیابی کرده و گفت: به رغم اینکه انتخابات را پیش رو داریم و این تصور وجود دارد که بازار با رکود همراه باشد، اما به دلیل اینکه در فصل ساخت و ساز قرار داریم به نظر نمی‌رسد در نیمه نخست امسال در زمینه فروش با مشکلی مواجه باشیم.

مدیر‌عامل شرکت فولاد ویان در مورد برآورد آتی قیمت شمش فولاد گفت: اگر قیمت گندله افزایش پیدا کند امکان رشد نرخ آهن اسفنجی و در ادامه قیمت شمش نیز وجود دارد. حاجی شفیعی تصریح کرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده با توجه به اینکه در زنجیره فولاد میزان عرضه نسبت به تقاضا بیشتر شده از ابتدای امسال در قیمت‌گذاری ورود نخواهد کرد اما با توجه به اینکه تولید گندله همچنان در انحصار چند شرکت است امکان رشد قیمت این محصول وجود دارد. وی درخصوص طرح‌های توسعه‌ای شرکت فولاد ویان گفت: این شرکت تولید تیرآهن را در دستور کار خود قرار داده و در همین راستا مقدمات ابتدایی کار از جمله تهیه زمین انجام شده است.

 نوسان قیمت منطقی است

علیرضا خیاط مدیر عامل آهن و فولاد ارفع نیز با اشاره به وضعیت بازار فولاد گفت: بازار در ابتدای سال با رشد اندکی مواجه شد، اما این رشد یا به این دلیل بود که موجودی انبار‌ها کاهش یافته بود یا به دلیل این بود که برخی دور‌نمای مثبتی از شرایط بازار متصور نبودند و از این رو خرید را ترجیح دادند. وی تصریح کرد: گرچه این میزان رشد قیمت فولاد در ابتدای سال نیز منطقی و معقول بود و قیمت‌ها از 15 بهمن ماه سال 1395 که موج تقاضای فولاد وارد بازار شد تاکنون در محدوده 1240 تا 1290تومان برای هرکیلو بوده که این نوسان غیر عادی نیست. مدیر عامل آهن و فولاد ارفع در مورد چشم‌انداز آتی بازار فولاد گفت: به نظر می‌رسد شرایط در ماه‌های پیش رو همچنان با رکود همراه باشد، اما در روند قیمت‌ها تغییری حاصل نخواهد شد.

وی همچنین صادرات را نقطه عطف فعالیت شرکت‌های فولاد ‌عنوان کرد و گفت: هر شرکتی بنا‌بر موقعیت و استراتژی خود درخصوص صادرات برنامه ریزی می‌کند، اما در شرایطی که بازار با رکود همراه است بهترین گزینه صادرات است.وی تصریح کرد: از بدو تاسیس شرکت تاکنون به دلیل موقعیت مکانی شرکت که در مرکز ایران قرار دارد در امر صادرات اقدامی نکردیم اما با توجه به رکود در این امر ورود کرده و امسال صادرات خواهیم داشت و با توجه به مذاکرات اولیه، صادرات محصولات فولادی بازار و قیمت‌های بهتری نسبت به بازار داخلی دارند.

کشش بازارهای صادراتی

از لحاظ صادرات بازارهای هدف را باید به دو بخش مختلف تقسیم کرد؛ بازارهایی که خود تولید فولاد داشته و بازارهایی که تنها واردکننده هستند. در بازارهایی همچون عراق و افغانستان و حتی سوریه، یمن، کویت و بسیاری از کشورهای آفریقایی تولید فولاد چندانی صورت نمی‌گیرد بنابراین این بازارها تنها به قیمت و کیفیت تولیدات توجه کرده و با فرض قیمت تمام‌شده پایین‌تر و البته بازاریابی حرفه‌ای، قطعا کسب و گسترش سهم بازار با سهولت بیشتری محقق می‌شود؛ اگرچه روابط سیاسی و دیپلماتیک نیز اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد. با فرض احتمال افزایش قیمت دلار و عدم رشد بهای گاز طبیعی یا مواد اولیه تولیدات، می‌توان به عرضه گسترده محصولات فولادی داخلی به این قبیل کشورها امیدوار بود، هرچند کشورهای رقیب به خصوص ترکیه و در آینده برخی کشورهای عربی منطقه به رقابت منفی جدی دست خواهند زد.

در این خصوص توجه به حضور فیزیکی و حتی عرضه از انبار در کنار پیشنهاد قیمت‌های رقابتی می‌تواند به یک بازی برد – برد برای ایران و دولت‌ها در کشورهای هدف منجر شود که نیاز به توجه جدی به این بازارها را باید یک هدف استراتژیک برای دستیابی در کوتاه‌مدت به شمار آورد. این در حالی است که در فازهای بعدی انتقال بخشی از فرآیند تولید یعنی انتقال واحدهای نوردی می‌تواند به گام دوم برای حضور دائمی در این بازارها منجر شود اگرچه اما و اگرهای خاص خود را خواهد داشت. پایین‌تر بودن هزینه حمل‌و‌نقل، قراردادهای تجارت ترجیحی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های سیاسی و دیپلماتیک را باید بسترهای اصلی برای نیل به این اهداف برشمرد. در این خصوص توجه به زمان اهمیت بسیاری دارد، زیرا هرگونه تاخیر یا حتی اقدام در زمانی که هنوز وقت خودنمایی در بازارهای هدف فرانرسیده باشد، ممکن است به زیان‌های جبران‌ناپذیری منجر شود.

بخش دوم یعنی کشورهایی که خود تولید فولاد داشته و در حال گسترش ظرفیت‌های تولیدی هستند را باید با دقت بالایی مورد بررسی قرار داد. توجه به واقعیت‌های آن بازار و نقاط خالی تولید درخصوص مصنوعات مختلف تولیدی یا تولید فولادهایی با کیفیت بالاتر، فولادهای آلیاژی یا مقاطع و مصنوعات گوناگون تولیدی اهمیت پیدا می‌کند که از یکسو بررسی دقیق و آنالیز بازار مورد نیاز خواهد بود و پس از آن باید به حضور در بازار و اعلام قیمت رقابتی اقدام کرد. در صورت کم‌توجهی به واقعیت‌های بازار و تنها ورود به بازار با اهرم قیمت‌ها بدون توجه به توانمندی‌های داخلی کشور هدف، ممکن است نگرانی‌هایی به‌وجود بیاید. با توجه به موارد فوق بهتر است در گام اول به کشورهای منطقه و بازارهایی که از لحاظ مختلف با ایران در یک جهت قرار دارند توجه شود که همین بازارها با فرض تفاوت در تقاضا در دوره‌های زمانی مختلف می‌توانند موفقیت‌های بزرگی را برای صنعت و بازار فولاد داخلی رقم بزنند.