دوچرخه در ۱۸۱۷ در شهر کوچکی در جنوب شرقی آلمان به دنیا آمده است و با این‌که راندن آن امروز از معمولی‌ترین کارهایی است که بچه‌ها یاد می‌گیرند، در روزهای اول این‌قدرها هم سهل الوصول نبوده است. اولین دوچرخه‌ای که بارون «کارل ون دایس» ساخت تقریبا ۳۰ کیلوگرم وزن داشت و این در حالی است که چیزهای لازم برای یک دوچرخه واقعی امروزی، یعنی پدال و زین و ترمز، هنوز به آن اضافه نشده بود.
با این حال دوچرخه در زمان اختراعش، اولین ماشین دوچرخی بود که با نیروی انسان حرکت می‌کرد و راهش را به شهرهای قرن نوزدهم باز کرده بود، سازنده‌اش تمام تلاشش را کرده بود که به وسیله این موجود دوچرخ، وسیله جایگزینی برای اسب که وسیله حمل و نقل گران و آلوده‌کننده‌ای بود، بسازد، چرا؟ در ۱۸۱۵ یک فوران آتشفشانی باعث شد تمام آسمان اروپای مرکزی برای مدتی از خاکستر و دودی سمی پر شود و خورشید برای مدتی از دید مردم پنهان باشد، در نتیجه درست در چله تابستان، هوا برفی شد، خاکستر آتشفشانی که با برف روی زمین نشسته بود، همه جا را آلوده‌تر کرد و علوفه برای اسب‌ها کم شد. دایس به فکر افتاد که چیزی برای جانشینی اسب‌هایی که گرسنگی می‌کشند بسازند، ساخت دوچرخه البته زمان‌برتر از آن بود که به آن تابستان برسد اما بالاخره نتیجه داد.
دوچرخه‌های اولیه برای مسافت‌های طولانی چندان به درد بخور نبودند و از نظر تجاری هم موفقیت آن‌چنانی برای سازننده به حساب نمی‌آمدند؛ اما اختراع دایس این شانس را داشت در تمام دنیا الهام‌بخش مخترعان دیگری شود تا در ۶۰ سال بعد گام به گام آن را تکمیل کنند، پدال و ترمز و چیزهای دیگر به آن اضافه و آن را به ماشینی تبدیل کنند که امروز می‌بینید.
در سال‌های اولیه اختراع، دوچرخه در شهرهای بزرگی مثل لندن، رم و حتی کلکته هند ممنوع بود اما پیش از اختراع موتورسیکلت که آن را هم مدیون آلمانی‌ها هستیم، توانست جای خود را در تمام دنیا باز کند و برای سال‌ها بهترین وسیله حمل و نقل شهری در اروپا باشد.
در حالی که آلودگی هوا و گرمای زمین زندگی روزمره همه ما مردم زمین را تهدید می‌کند و سال‌های زیادی از عمرمان در ترافیک شهرهای بزرگ از دست می‌رود، دوچرخه این روزها در بسیاری از شهرهای دنیا جایگاه قرن ۱۹ خودش را پس می‌گیرد؛ یک وسیله حمل و نقل ارزان که نه تنها از تخریب بیشتر سیاره زمین جلوگیری، بلکه به سلامتی مردم دنیا هم کمک می کند.
بر اساس تحقیقی (هایپر لینک : https://www.wired.com/۲۰۱۵/۰۶/copenhagenize-worlds-most-bike-friendly-cities/#slide-۱) که به سفارش شرکتی در کپنهاگ در مورد دوچرخه‌دوست‌ترین شهرهای دنیا انجام شده است، ۱۲۲ شهر با جمعیت بیش از ۶۰۰ هزار نفر بررسی شده‌اند تا معلوم شود کدام شهرها در حال حاضر برای دوچرخه‌سوارها بهترین هستند. در اروپا محل تولد دوچرخه، کپنهاگ و آمستردام، در رتبه‌های اول و دوم قرار دارند، در آمریکای جنوبی بوینس‌آیرس در آرژانتین و ریودوژانیرو در برزیل در بالاترین رده هستند، در آسیا، قاره کهن و رکورددار آلوده‌ترین و پرترافیک‌ترین شهرهای دنیا، اوضاع این‌قدرها خوب نیست، توکیو، و ناگویا در ژاپن، بهترین شهرها برای دوچرخه‌سواری هستند، در آمریکای شمالی، رکورددار دوچرخه‌دوستی مونترال کاناداست و بعد از آن مینیاپولیس در آمریکا. با این حال در ۲۰ شهر زیر در طبقه‌بندی بهترین شهرهای دنیا برای دوچرخه‌سواری تنها سه شهر غیر اروپایی دیده می‌شود!
هیچ کدام از شهر های ایران، نه تنها در ۲۰ شهر اول طبقه بندی بهترین شهرهای دنیا برای دوچرخه‌سوارها نیستند، بلکه در فهرست ۵۰ تایی و حتی ۷۵ تایی هم نیستند!
پایتخت دوچرخه‌سواری در ایران اما اصفهان است؛ جایی که بعضی خیابان‌های اصلی‌اش در ساعاتی از روز به روی تمام وسایل نقلیه به غیر از دوچرخه‌ها بسته می‌شود و مردم می‌گویند حتی سیاست‌مداران محلی و نماینده‌های شورای شهر هم دراین شهر با دوچرخه رفت و آمد می‌کنند.
جلوی دکان‌های بازارها در بیشتر شهرهای ایران هنوز می‌شود دوچرخه‌های قدیمی را دید و در بعضی شهرهای هنوز لحاف‌دوزها سوار دوچرخه می‌شوند و در محله‌های قدیمی رفت و آمد می‌کنند؛ با این حال دوچرخه در ایران هنوز تا حدود زیادی مردانه است، در بعضی از شهرهای ایران از جمله در تهران و مشهد شهرداری دوچرخه‌هایی برای استفاده عموم در معابر گذاشته است که معمولا به زنان امانت داده نمی‌شود، در بعضی شهرها هم سابقه برخورد با دوچرخه‌سواران وجود دارد؛ اما هنوز کمپین‌هایی هستند که امیدوارند می‌توانند با دوچرخه به جنگ آلودگی هوا و ترافیک و بیماری‌های ناشی از کم‌تحرکی زندگی کارمندی بروند.
بیش از یک سال است که چالش سه‌شنبه‌های بدون خودرو توسط عده‌ای از فعالان محیط زیست در شهر اراک، یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران آغاز شده و با حمایت سازمان محیط زیست به باقی شهرها هم سرایت کرده است، هدف این چالش این است که با کاهش روزهای ماشین‌سواری مردم، از حجم آلودگی هوا کم و مردم را تشویق کند که بیشتر به سلامتی خودشان اهمیت بدهند. وقتی شما که این گزارش را می‌خوانید هم به جمع دوچرخه‌سواران روز سه‌شنبه بپوندید و از شورای شهرتان بخواهید مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری و علائم راهنمایی لازم برای استفاده دوچرخه‌سواران از خیابان‌های شهر، در نظر بگیرد، چالش سه‌شنبه‌های بدون خودرو به نتیجه رسیده است تا شاید بالاخره یکی از شهرهای ایران هم به فهرست شهرهای دوچرخه دوست دنیا اضافه شود.
ایسنا - فاطمه کریمخان
