ایران 1430 چه جمعیتی دارد؟

خبرگزاری ایسنا: طبق تخمین‌های سازمان ملل و مرکز آمار ایران درباره جمعیت کشور، در صورت تحقق فرضیه‌های مختلف باروری، ایران تا ۳۰ سال آینده جمعیتی بین ۹۰ تا ۱۰۴ میلیون نفر خواهد داشت.

 پیش بینی‌های سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ در مورد جمعیت ایران برای دوره ۱۳۹۰ تا ۱۴۳۰ هجری شمسی، مطابق ۲۰۱۱ تا ۲۰۵۰ میلادی بیانگر این است که هر چند رشد جمعیت ایران روند کاهشی آرامی را طی می‌کند ولی در مجموع تا نیمه قرن ۲۱ تعداد جمعیت روندی افزایشی خواهد داشت. در صورت تحقق سناریوی متوسط سازمان ملل، یعنی رسیدن به میزان باروری کل حدود ۱.۶۲ طی دوره ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ و ثبات نسبی آن تا دوره ۲۰۴۵ تا ۲۰۵۰ و همچنین با فرض افزایش امید به زندگی به حدود ۷۹ سال تا سال ۲۰۵۰، جمعیت ایران به حدود ۹۲ میلیون نفر در سال ۲۰۵۰ می‌رسد.  باید اشاره کرد که این فرضیات ارائه شده حد متوسط سازمان ملل، تا اندازه‌ای محتاطانه است و احتمال کاهش یا افزایش میزان باروری کل نیز وجود دارد که در این صورت جمعیت ایران با رشد متفاوتی تغییر خواهد کرد. تداوم رشد جمعیت ایران تا حدود ۴۰ الی ۵۰ سال آینده ناشی از تاثیر ساختار سنی (گشتاور جمعیتی) است.

به عبارتی دیگر تا زمانی که متولدین دهه ۱۳۶۰ در سنین ازدواج و فرزندآوری باشند، بر تعداد موالید کشور تاثیر می‌گذارند. مرکز آمار ایران در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه، با در نظر گرفتن سه فرضیه باروری شامل نرخ باروری سال ۹۰ برابر با ۱.۸ فرزند؛ سطح جانشینی برابر با ۲.۱ فرزند و بالاتر از سطح جانشینی  برابر با ۲.۵ فرزند، جمعیت ایران را تا سال ۱۴۳۰ پیش بینی کرده است. بر مبنای فرضیه تداوم باروری ۱.۸ فرزند یا سطح جانشینی ۲.۱ فرزند، جمعیت ایران در سال ۱۴۳۰ حدود ۹۴ تا ۹۸ میلیون خواهد بود. در صورت قرار گرفتن باروری به بالاتر از سطح جانشینی برابر با ۲.۵ فرزند، تعداد جمعیت در سال ۱۴۳۰ به رقم ۱۰۴ میلیون نفر می‌رسد.

مطابق گزارش سند تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران، روند پاینده مولفه‌های جمعیتی علاوه بر شرایط اقتصادی و اجتماعی متاثر از ساختار سنی و سیاست‌های جمعیتی خواهد بود. سرعت دستیابی به فرضیاتی که در این پیش بینی در نظر گرفته شده است و تداوم باروری در همان سطح به این شرایط بستگی دارد و می‌تواند بر تعداد نهایی جمعیت در سال مورد نظر اثرگذار باشد. با این حال با توجه به ساختار سنی جوان جمعیت و ویژگی‌های فرهنگی ایران در مورد ازدواج و فرزندآوری و همچنین برنامه‌هایی که همواره برای بهبود سلامت در کشور انجام می‌شود و منجر به افزایش امید به زندگی می‌شود، روند رشد جمعیت حداقل در دو دهه آینده هر چند کند، اما مثبت خواهد بود. به عبارت دیگر تداوم رشد جمعیت ایران تا حدود ۳۰ سال آینده ناشی از تاثیر ساختار سنی است.

جمعیت ایران طی قرن گذشته همواره رشد بالایی داشته است.  دهه ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵ جمعیت ایران با رشد ۳.۱ دهم درصد افزایش یافت، اما به دلیل اعمال برنامه‌های تنظیم خانواده از نیمه دوم ۱۳۴۰ میزان رشد جمعیت کاهش یافته و طی دهه ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ به ۲.۷ درصد رسید. دوباره طی سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ با وقوع انقلاب اسلامی و شرایط خاص دوران انقلاب و جنگ تحمیلی ایران و عراق این میزان به بالاترین سطح خود در طول تاریخ تحولات جمعیت ایران، یعنی حدود ۳.۹ درصد برابر با ۳.۲ درصد رشد طبیعی و حدود ۰.۷ درصد ناشی از مهاجرت افزایش یافت.

این میزان بالای رشد جمعیت زنگ خطری برای افزایش بیش از حد جمعیت بود؛ به همین دلیل مسئولان و سیاستگذاران از سال‌های پایانی دهه ۱۳۶۰ سیاست‌ها و برنامه‌های تنظیم خانواده را احیا و اجرا کردند. علاوه بر آن سیاست‌های توسعه‌ای از جمله گسترش شبکه بهداشت روستایی، توسعه مناطق محروم و افزایش تحصیلات مناطق روستایی به ویژه زنان در اولویت برنامه های دولت قرار گرفت. همزمانی و همگونی برنامه‌های توسعه و بهداشت برنامه‌های تنظیم خانواده به کاهش مرگ و میر نوزادان منجر شد و تقاضا برای فرزند زیاد را کاهش داد. از این رو برنامه‌های تنظیم خانواده با استقبال مردم روبرو شد؛ در نتیجه میزان رشد سالانه جمعیت طی دهه ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ به حدود ۱.۹ درصد رسید. سپس این آمار طی دهه ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ به حدود ۱.۶ درصد و در دوره پنج ساله ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ به حدود ۱.۲۹ درصد رسید. طی دوره ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ نیز تعداد جمعیت با رشد ۱.۲۴ درصد افزایش یافت.

دستیابی به داشتن حدود دو فرزند از ویژگی رفتار خانواده‌های ایرانی در دو دهه اخیر بوده است، اما باید توجه کرد که تثبیت و تداوم باروری حدود سطح جانشینی، مستلزم وقوع ازدواج در بین جوانان و نسل متولدین پس از انقلاب است. در صورتی که ازدواج جوانان تسهیل نشود باروری به سطح پایین‌تری کاهش می‌یابد. به همین دلیل اجرای برنامه‌هایی که ازدواج جوانان و به تبع آن فرزندآوری زوجین را تسهیل کند از اولویت‌های سیاست‌های جمعیتی است.