چراغ سبز به افزایش سهام خارجی‌ها

دنیای اقتصاد : با اعلام وزیر صنعت، شرکت‌های خارجی امکان سرمایه‌گذاری در ایران با سهم بیش از ۵۰ درصد را خواهند داشت. آن طور که محمد شریعتمداری در پنجمین همایش بین‌المللی خودروی ایران خبر داد، دولت از سرمایه‌گذاری خارجی حتی با سهم بالاتر از ۵۰ درصد نیز در صنعت کشور حمایت خواهد کرد. حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی بارها از سوی دولتمردان مطرح شده، اما نکته بسیار مهم اینجاست که دولت ایران در رویکردی تاریخی، به سرمایه‌گذاری خارجی‌ها با سهم بیش از نصف نیز چراغ سبز نشان داده است.

چراغ سبز به افزایش سهام خارجی‌ها

پنجمین همایش بین‌المللی صنعت خودروی ایران دیروز در حالی در برج میلاد تهران برگزار شد که طی آن، وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد دولت از سرمایه‌گذاری خارجی حتی با سهم بالاتر از ۵۰ درصد نیز در صنعت کشور حمایت خواهد کرد.

در این همایش که با محوریت زنجیره تامین قطعات برگزار شد و امروز به پایان می‌رسد، ده‌ها میهمان خارجی نیز حضور داشتند و در این بین، نمایندگان شرکای خودروسازی کشور یعنی پژوسیتروئن و رنو، برنامه‌های آتی خود را برای خودروسازی و بازار ایران تکرار کردند. قرار بود حسن روحانی رئیس‌جمهوری نیز در پنجمین همایش بین‌المللی صنعت خودرو ایران شرکت کند؛ اما این اتفاق رخ نداد. همچنین مسعود نیلی دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اقتصادی و عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه نیز جزو مدعوین و سخنرانان همایش پنجم بودند. با این حال آنها نیز در مراسم دیروز شرکت نکردند تا عملا جای سه تن از میهمانان خاص خالی بماند. از سوی دیگر اما وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز با وجود آنکه جزو سخنرانان ابتدایی همایش بود، حوالی ظهر خود را به برج میلاد رساند تا درمجموع با توجه به اتفاقات رخ داده، کنداکتور برنامه با کلی تغییر و تاخیر اجرا شود.

اما نکته‌ای که در همایش پنجم بسیار به چشم می‌خورد، کیفیت پایین برگزاری آن نسبت به چهار دوره قبل بود و این موضوع، به‌خصوص خود را در سخنرانی‌ها و همچنین بی‌نظمی در اجرای کنداکتور و عدم حضور بعضی مدعوین شاخص و البته حضور تکراری برخی میهمانان خارجی نشان داد. در این بین، سطح سخنرانی‌ها که اولا در مواردی اغراق آمیز به‌نظر می‌رسید و ثانیا تکرار مکررات بود، بیش از هر مساله دیگری آزاردهنده به نظر می‌رسید. از آمارهای عجیب و غریب گرفته تا وعده‌های تکراری و برنامه‌های رویایی، همه و همه دست به دست هم دادند تا مجموعه سخنرانی‌هایی نسبتا ضعیف از سوی مدعوین ایراد شود.

البته برخی سخنرانان نیز با وجود آنکه می‌دانستند در همایش بین‌المللی صنعت خودرو ایران و در حضور میهمانان و شرکای خارجی قرار دارند، اما آن را با جلسات و مراسم‌هایی دیگر اشتباه گرفته و صحبت‌هایی مطرح کردند که برآیند آنها تصویری تیره از خودروسازی و فضای اقتصادی کشور و عدم تعامل نهادها با یکدیگر بود؛ تصویری که خیلی خوشایند سرمایه‌گذاران خارجی به نظر نمی‌رسید. نکته دیگر اینکه برخی سخنرانان داخلی، آمار و ارقامی اغراق آمیز و همچنین اهدافی بلندپروازانه و رویایی را مطرح کردند که «ساخت محصولات خودران» و «طراحی سالی یک مگا پلت‌فرم»، تنها بخشی از این اظهارات بودند.ضعف سخنرانی‌ها اما تنها به مدعوین داخلی مربوط نبود و سخنرانان خارجی نیز تقریبا حرف جدیدی در مقایسه با حداقل همایش قبلی نداشتند. اینکه پژوسیتروئن و رنو در ایران سرمایه‌گذاری کرده و به‌دنبال توسعه بازار خود در کشور هستند و محصولاتی جدید را به دست مشتریان خواهند رساند، همه و همه مطالبی بودند که پیش‌تر بارها گفته شده و نمی‌توان آنها را اخباری جدید به حساب آورد.

مساله دیگر در همایش پنجم اما به غربت نسبی محور آن یعنی «زنجیره تامین قطعات» مربوط می‌شود، چه آنکه این موضوع سهم غالب را در سخنرانی مدعوین نداشت. البته در کل مواردی در مورد زنجیره تامین و قطعه‌سازی مطرح شد، اما سخنرانان چندان به چالش‌های این ماجرا ورود نکرده و دست آخر نیز مشخص نشد کشتی قطعه‌سازی کشور چه زمانی و با چه امدادهایی به ساحل نجات خواهد رسید. این در حالی بود که انتظار می‌رفت همایش پنجم به سرآغازی برای رفع مشکلات کمی و کیفی و سرمایه‌گذاری در صنعت قطعه تبدیل شود و مسوولان داخلی و شرکای خارجی، راهکارهای خود را برای بهبود اوضاع این صنعت مهم ارائه دهند. البته در مواردی، سخنرانان راهکارهایی نصف و نیمه برای بهبود اوضاع قطعه‌سازی کشور مطرح کردند، با این حال کسی به این پرسش مهم که تکلیف سرمایه‌گذاری‌های جدید در صنعت قطعه چیست، پاسخی نداد و برای حل این معضل راهکار جدیدی ارائه نکرد.

در حال حاضر صنعت قطعه ایران از فقر تکنولوژی و قدیمی بودن ماشین‌آلات رنج می‌برد و در این سال‌ها نیز سرمایه‌گذاری چندانی برای رفع این دو معضل بسیار مهم صورت نگرفته است. موضوعی که اتفاقا برخی سخنرانان همایش نیز به آن اشاره کردند، اثرات مخرب و زیانبار این ماجرا در آینده صنعت قطعه و البته خودروسازی کشور است؛ زیرا اگر قطعه‌سازی خود را به علم روز و ماشین‌آلات جدید مجهز نکند، صنعت خودرو نیز با مشکلاتی بیش از این مواجه می‌شود و اهداف مربوط به افق ۱۴۰۴ (تولید سه میلیون دستگاهی، صادرات یک میلیونی و ارزآوری چند میلیارد دلاری) محقق نخواهند شد.اما در کنار ایرادهای وارده به پنجمین همایش بین‌المللی صنعت خودرو، نکته‌ای مثبت نیز وجود داشت و آن، ریزش شدید میهمانان چینی و به تبع آن، افزایش تعداد مهمانان اروپایی و آسیایی معتبر بود. هرچند این روند به نوعی پس از توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام شکل گرفت، با این حال در همایش پنجم بیشتر به چشم آمد و این موضوع نشان می‌دهد خودروسازی کشور نه همه، اما به هر حال بخشی از ارتباطات چینی خود را کنار گذاشته است.

حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی

اما بدون شک یکی از مهم‌ترین و شاید اهم صحبت‌های مطرح شده در همایش پنجم، پیام وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی‌بر استقبال از سرمایه‌گذاری خارجی بود؛ آنجاکه محمد شریعتمداری تاکید کرد دولت ایران از سرمایه‌گذاری خارجی حتی با سهم بیش از ۵۰ درصد (برای طرف خارجی) نیز حمایت می‌کند. موضوع حمایت از سرمایه‌گذاران خارجی طی چند سال گذشته بارها از سوی دولتمردان مطرح شده و در این بین، خودروسازی یکی از محورهای پیشنهادی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی بوده و هست. اهمیت این موضوع از آن جهت است که خودروسازی ایران سال‌ها از تکنولوژی و دانش فنی روز دنیا عقب مانده و به اعتقاد کارشناسان، تنها چیزی که می‌تواند این صنعت را از عقب ماندگی‌اش نجات دهد، مشارکت خارجی و در حد اعلای آن، سهام فروشی به خودروسازان خارجی است. اگر این اتفاق در شرایطی به اصطلاح برد-برد رخ بدهد، می‌تواند صنعت خودرو کشور را از مسیری میانبر به سطح اول خودروسازی جهان برساند.

اما در مراسم دیروز، رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) با اشاره به مشکلات قطعه‌سازی گفت: پیش‌روی صنعت قطعه راهی جز اتصال به صنعت جهانی، ادغام و توسعه آموزش و فناوری وجود ندارد. منصور معظمی با اشاره به انعقاد ۶ قرارداد پسابرجامی در خودروسازی کشور، افزود: در همه این قراردادها، خودروسازان خارجی مکلف به ارتقای قطعه‌سازان ایرانی شده‌اند؛ به‌نحوی‌که باید محصولاتشان قابل‌رقابت در عرصه جهانی باشد. وی با اشاره به وجود یک هزار و ۲۰۰ قطعه‌ساز در کشور، تاکید کرد: باید یک تعامل منطقی بین مثلث قطعه‌سازان، خودروسازان و مشتریان به وجود بیاید، چه آنکه صنعت خودرو بدون قطعه‌سازی معنا نخواهد داشت. مدیرعامل ایدرو همچنین با تاکید بر سرمایه‌گذاری قطعه‌سازان و به روز رسانی خطوط تولید آنها گفت: این اقدام برای ارتقای قدرت رقابتی آنها در بازار جهانی ضرورت دارد.

معظمی اما در ادامه با انتقاد از سیاست‌های پولی و بانکی کشور، گفت: مگر حاشیه سود در صنعت خودرو چقدر است که چند برابر آن باید به‌عنوان سود پرداخت شود؟ وی همچنین با اشاره به سهامداری خودروسازان، تاکید کرد: لازم است شفافیت در میزان سهام خودروسازان به‌وجود آید تا بتوانیم مشارکت بیشتر بخش خصوصی را جلب کنیم، چه آنکه در شرایط کنونی فاصله زیادی با خصوصی‌سازی واقعی وجود دارد. معاون وزیر صنعت با اشاره به جایگاه پانزدهم ایران در بین خودروسازان جهان تصریح کرد: بر این اساس ایران جزو خودروسازان بزرگ جهان به‌شمار می‌رود.

اما دیگر سخنران همایش پنجم، محسن صالحی نیا معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت بود که با اشاره به برنامه دولت مبنی‌بر نوسازی بیش از ۲۰۲ هزار خودرو فرسوده سنگین گفت: طی ۲ ماه آینده از شرکت‌های بزرگ بین‌المللی و تامین‌کنندگان قطعات دعوت خواهیم کرد تا با سازندگان ایرانی خودروهای سنگین همکاری داشته باشند. وی همچنین از شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز خارجی خواست تا همکاری مشترک با شرکت‌های ایرانی و استفاده از ظرفیت‌های خودروسازی و قطعه‌سازی کشور را جدی بگیرند. پس از معاون وزیر صنعت اما مدیرعامل ایران خودرو نیز پشت تریبون رفت و با اشاره به لزوم خصوصی‌سازی در صنعت خودرو کشور، گفت: خصوصی‌سازی سبب نجات صنعت خودرو کشور خواهد شد و اگر همین امروز سه سرمایه‌گذار صندلی‌های مدیریت ایران خودرو و سایپا را در اختیار بگیرند، من و آقای جهرودی (مدیرعامل سایپا) کنار خواهیم رفت.

هاشم یکه‌زارع با اشاره به استانداردهای جدید خودرو کشور افزود: شرکت بنز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان جهان اعلام کرده که استانداردهای جدید ایران را نمی‌تواند پشت‌سر گذارد. وی ادامه داد: با وجود ظرفیت یک میلیون و ۸۰۰ هزار دستگاهی تولید خودرو و رنگ خودرو در کشور، چه دلیلی دارد که خودروسازان در برخی دیگر از نقاط کشور وادار به ایجاد ظرفیت مجدد می‌شوند؟ یکه‌زارع تاکید کرد: هیچ مخالفتی با قطب سوم نداریم و چنانچه بتوانیم، به شکل گرفتن آن نیز کمک خواهیم کرد؛ زیرا به نفع کشور است. مدیرعامل ایران خودرو اما از برنامه‌ریزی برای دستیابی به سهم هفت درصدی خودروهای برقی توسط این شرکت، صحبت به میان آورد و گفت: ایران خودرو و سایپا خودروی برقی تولید کرده‌اند، اما باید برای تقاضا و مصرف این خودرو‌ها تدبیر شود. وی افزود: ظرف سه سال آینده ایران خودرو و سایپا می‌توانند به تولید انبوه خودروی برقی بپردازند، اما این مهم بدون حمایت امکان‌پذیر نیست. محسن قاسم جهرودی مدیرعامل سایپا نیز در مراسم دیروز گفت: سال آینده سایپا محصول جدیدی را با همکاری شرکت رنو که از کیفیت بالا و قیمت ارزان برخوردار است تولید خواهد کرد تا به نیاز بخش عمده از اقشار کشور پاسخ داده شود. وی همچنین تاکید کرد که سایپا سالی یک مگا پلت فرم را طراحی و محصولات جدید روی آنها خواهد ساخت.

دیگر سخنران دیروز عزیز اکبریان، رئیس کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی بود که با اشاره به دولتی بودن صنعت خودرو، گفت: مشکل اصلی صنعت خودرو این است که خصوصی‌سازی خوبی در آن انجام نشده است. اکبریان ادامه داد: باید سهم دولت را در خودروسازی همچون سایر کشورهای پیشرفته جهان به صفر برسانیم و پس از آن دولت نقش نظارتی و حمایتی خود را انجام دهد. رئیس کمیسیون صنایع مجلس ادامه داد: در زمینه قراردادهای خارجی حتما باید به قطعه‌سازان داخلی و همچنین صادرات قطعه و خودرو توجه شود و صادرات نباید فقط روی کاغذ باقی بماند. وی اضافه کرد: امروز خودروسازی کشور از کیفیت لازم برخوردار نیست و قطعه‌سازان با مشکلات زیادی مواجه‌اند.

از سخنرانان داخلی که بگذریم، نمایندگان رنو و پژو نیز در مراسم دیروز پشت تریبون رفته و البته حرف‌هایی نسبتا تکراری را مطرح کردند. در این بین، مدیر منطقه‌ای رنو در ایران گفت: با عملیاتی شدن دور جدید همکاری‌های رنو در ایران، فرصت‌های شغلی حدود ۱۰‌برابر خواهد شد، همچنین حجم کل سرمایه‌گذاری رنو در ایران به ۸۰۰‌میلیون یورو می‌رسد. «پاسکال فلتن» با تاکید بر اینکه رنو شریک استراتژیک ‌صنعت خودرو ایران است گفت: ۱۴ سال حضور بدون وقفه در ایران اکنون به ما این امکان را داده که با قدرت به جلو برویم. وی درباره برنامه‌های آتی رنو در ایران گفت: خودروهای آینده ما در ایران آلایندگی کمتر، کیفیت و ایمنی بیشتر و قیمتی رقابتی‌تر خواهند داشت. مدیر منطقه‌ای رنو در ایران اضافه کرد: ما به قطعه‌سازان ایرانی کمک می‌کنیم با افزایش کیفیت و رقابت‌پذیری، به پنل زنجیره تامین بزرگ‌ترین خودروساز دنیا یعنی رنو نیسان میتسوبیشی بپیوندند. به گفته فلتن، برای صادرات در سه حوزه برنامه‌ریزی شده و ایران هاب صادراتی رنو در منطقه در سه حوزه خودرو، قطعه و مواد خام خواهد بود. وی با تاکید بر تاسیس مرکز مهندسی رنو در تهران گفت: مهم‌ترین سرمایه ما استعدادهای ایرانی است. در پروژه جدید یک‌سوم نیروهای ما برای آموزش‌های تخصصی به کشورهای مختلف می‌روند و اندوخته‌های خود را برای تولید خودروهای به روز به ایران می‌آورند. همچنین ژان کریستف کمار نیز در مراسم دیروز گفت: در سال ۲۰۱۷ عملیات گسترده‌ای در ایران داشتیم و در سال ۲۰۱۸ نیز یک خودروی شاسی بلند جدید وارد بازار ایران خواهد شد. قائم‌مقام خاورمیانه و آفریقا پژوسیتروئن ادامه داد: فعالیت مشترک سایپا و سیتروئن در سال ۲۰۱۷ آغاز شده و در ماه دسامبر اولین سیتروئن در کاشان تولید شد.