حلقه مفقوده طرح اسقاط خودروهای سنگین فرسوده کجاست؟

دنیای اقتصاد: دولت در شرایطی قصد دارد ظرف سه سال۲۰۲ هزار و۵۰۰ خودروی فرسوده سنگین را از رده خارج و محصولات نو جایگزین آنها کند که به‌نظر می‌رسد بهتر است در راستای اجرای صحیح این برنامه، تدابیری را نیز برای استقبال از گواهی اسقاط خودروهای سنگین در نظر بگیرد.

آن طور که خبرگزاری تسنیم در گزارشی به این موضوع پرداخته، در حال حاضر مراکز اسقاط به‌دلیل کمبود تقاضا، زیر ظرفیت اسمی خود فعالیت دارند و اگر مشتری برای گواهی اسقاط خودروهای سنگین نباشد، از رده خارج کردن آنها چندان برای این مراکز به صرفه نخواهد بود.

طبق این گزارش، در چند روز گذشته دولت دوازدهم از طرحی رونمایی کرد که طبق آن قرار است درمدت سه سال ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ خودروی فرسوده سنگین از رده خارج شوند. طبق گفته دولتمردان، از اهداف این طرح می‌توان به کاهش آلودگی هوای شهرها و همین طور کاهش مصرف سوخت اشاره کرد. نحوه تامین مالی نیز به این صورت ذکر شده است که ۵۰ درصد هزینه خودرو از محل منابع ارزی حاصل از صرفه‌جویی در مصرف سوخت پرداخت می‌شود. بر این اساس، ۳۰ درصد آن به‌صورت تسهیلات بانکی در اختیار خریدار قرار خواهد گرفت و ۲۰ درصد آن نیز به‌عنوان پیش‌پرداخت باید ازسوی وی پرداخت شود.

از آنجا که طبق گزارش‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، عمده منابع تولید آلودگی در شهر تهران خودروهای سنگین دیزلی مثل کامیون‌ها و اتوبوس‌ها هستند، می‌توان امید داشت در صورت اجرای درست و کامل این طرح، تغییر مثبت و قابل توجهی را در آلودگی هوای کلان‌شهر‌ها به‌ویژه پایتخت شاهد باشیم. اما این طرح یک نقطه ضعف بزرگ دارد که در صورت عدم رفع آن، طرح را با شکست مواجه خواهد کرد.مشکل از آنجا آغاز می‌شود که در این طرح توجهی به چگونگی از رده خارج کردن این تعداد خودروی فرسوده سنگین نشده است و این موضوع می‌تواند مشکل بزرگی بر سر راه طرح دولت ایجاد کند.

با توجه به روال فعلی مراکز اسقاط که به‌دلیل نداشتن تقاضای گواهی اسقاط، با ۱۰ درصد ظرفیت خود در حال کار کردن هستند، اگر تقاضا تا حد مورد نیاز افزایش نیابد، مراکز موردنظر نخواهند توانست این حجم از خودروی سنگین را از رده خارج کنند.آن طور که در این طرح اعلام شده، قرار است در مدت ۳ سال، ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ خودروی سنگین فرسوده اعم از اتوبوس و کامیون اسقاط شوند.یک مرکز اسقاط برای اینکه بتواند به فعالیت خود ادامه دهد باید بتواند بعد از خرید و اسقاط یک خودروی فرسوده، گواهی‌های اسقاط آن را به متقاضیان بفروشد.یک خودروی سنگین فرسوده به‌طور میانگین ۱۰ گواهی اسقاط دارد، یعنی مراکز اسقاط صرفا برای این طرح در صورت اجرا شدن بیش از ۲ میلیون گواهی اسقاط در مدت ۳ سال تولید خواهند کرد؛ یعنی میانگین سالانه ۷۰۰ هزار گواهی.

در حال حاضر طبق قانون فقط واردکنندگان خودروهای خارجی مشتریان این گواهی‌ها هستند که میزان تقاضای آنها نیز بسیار کمتر از نیاز فعلی کشور است و از آنجا که هر گواهی اسقاط اکنون قیمتی حدود ۵/ ۲ میلیون تومان دارد، میزان اعتبار مورد نیاز برای خرید این گواهی‌ها حدود هزار و۶۰۰ میلیارد تومان در سال است که تجربه طرح‌های گذشته نشان داده دولت نمی‌تواند این منابع مالی را تامین کند.بنابراین لازم است برای تامین منابع مالی مورد نیاز برای خرید گواهی‌های اسقاط، سازوکارهایی مشابه آنچه در طرح الزام واردکنندگان خودرو به خرید گواهی اسقاط بود، ایجاد شود.

الزام واردکنندگان قطعات خودرو به خرید گواهی اسقاط می‌تواند یکی از این سازوکار‌ها باشد که در صورت تصویب و اجرا شدن، میزان تقاضای گواهی اسقاط را تا حد قابل قبولی افزایش خواهد داد و این موضوع می‌تواند انگیزه مراکز اسقاط را برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده سنگین بالا ببرد.هرچه هست، دولت قصد دارد در راستای کاهش آلودگی هوا و همچنین اشتغال‌زایی و چرخاندن چرخ واحدهای تجاری‌ساز صنعت خودروی کشور، ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ خودروی فرسوده سنگین را از رده خارج و جایگزین کند و اگر این طرح با موفقیت پیش برود، تبعات مثبت زیادی برای کشور خواهد داشت. بنابراین می‌طلبد که دولت برای اجرای این ابرپروژه خود، تمام زیرساخت‌های لازم را به نحو احسن فراهم بیاورد تا در مسیر اجرا به مشکل برنخورد.