قصه پر غصه هور العظیم

معنای لغوی هور العظیم یعنی تالاب بزرگ یا وسیع است، که ساکنان بومی و مجموعه ی کامل با تنوع مختلفی از جانداران که در آن نواحی و کنار این هور مشغول زیست و حیات هستند و یک اکوسیستم طبیعی و پویا را به وجود می آورند. هور هویزه نیز یکی از بزرگترین و بارزترین هور در استان خوزستان و بلکه یکی از شاخص ترین و بزرگترین هورهای کشور است که در معرض انقراض و تبدیل به بیابان و صحرای بزرگ می باشد.

این تالاب در مرز ایران و عراق واقع شده و حدود یک سوم این تالاب در ایران و دوسوم آن در کشور عراق است.

منبع آبی هور هویزه از رود کرخه، دویرچ و نیز بخشی از رودخانه اروند رود تامین می گردد.

مساحت مشخص شده توسط اداره کل محیط زیست خوزستان به عنوان تالاب حدود ۱۱۸۰۰۰ هکتار می‌باشد.

از نظر جغرافیایی این هورالعظیم در غرب استان خوزستان در انتهای رود کرخه در منطقه مرزی دشت آزادگان بین دو کشور ایران و عراق واقع شده‌است. هورالهویزه بین دو شهرستان‌ به ترتیب نام ها دشت آزادگان و هویزه که در استان خوزستان هستند واقع گردیده‌است. هورالعظیم درجنوب غرب شهرستان هویزه واقع بوده و شهر رفیع مرکز بخش نیسان در۳ کیلومتری آن قرار دارد.

در روزگاری نه چندان دور سکان اصلی روستاهایی همچون حسچه، لولیه، عمه، کسر، مچریه، محیّره، سیّدیّه، ابوچلاچ، مشیمشیّه، جرایه، طبر، شط علی، زهیریِه، برگه، و برص در کنار هور العظیم زندگی ساده و بی آلایشی را درحاشیه هور هویزه و حتی در قلب هور العظیم ادامه می دادند تا اینکه دیری نگذشت که با شروع ناگهانی جنگ تحمیلی هشت ساله این آرامش را در هم دمید و ساکنان این روستاها را مجبور به مهاجرت اجباری از زمین های ابا اجدادی خود کرد.

بعد از سپری شدن جنگ تحمیلی هشت ساله حدودا نیمی از ساکنان اصلی این روستاها به سرزمین خود بازگشته و دوباره زندگی خود را با صید ماهی از این هور و در کنار آن کشاورزی و دامپروری (پرورش گاومیش) برای رفع نیازهای اقتصادی و ارتزاق بخشیدند.

اما متاسفانه حداکثر بیش از نیمی از روستاهایی که وجود داشت بر اثر حوادث جنگ به صورت کامل تخریب و با خاک یکسان شده بود، بعد از بازگشت مردم به دیار خود مردم چرخ زندگی خود را با کشاورزی و دامپروری را از سرگرفتند، ولی غافل از اینکه این بار دست مدیرانی با مدیریت ناکارامد باعث برهم زدن این آرامش و آسایش زندگی این مردم شد.

بهره برداری های نابجا و بدون برنامه تمام معادلات چرخه ی زیست محیطی را بر هم زد و با حداکثر استفاده از تاسیسات نفتی موجود در هور موجب شد که هور تبدیل به صحرایی وسیع شود.

ولی موضوع به اینجا خاتمه نیافت و دیری نگذشت که شاهد استخدام های غیر بومی در این تشکیلات غول پیکری مشاهده شد و جوانان رفیع تا هویزه و بستان و دشت آزادگان با داشتن مدارک تخصصی و فنی مربوطه دانشگاهی پشت سد و درهای بسته این تاسیسات نفتی آنهم برای امید به داشتن بهره ای اندک سرابی زیبا یا تمنایی بی جا شد.

تسلط کامل تشکیلات نفتی بر آن منطقه به میزانی رسید که جاده های اختصاصی نفتی در این مناطق ایجاد شد و باعث ایجاد آلایندگی زیست محیطی و به خطر افتادن اکوسیستم و حیات منطقه شد.

دیری نگذشت که هور هویزه بصورت کامل خشک شد و شاهد مهاجرت خیل وسیعی از ساکنان اصلی آن مناطق به مرکزیت استان (اهواز) آن هم بدلیل بی تدبیری و بی کفایتی عده ای از مدیران محلی و ارشد استانی است.

در حال حاضر خشک شدن هورالعظیم از یک طرف و از طرفی دیگر بیکاری جوانان متخصص دردهای مردم را بیش از بیش تجدید و نبود آب برای زندگی و حتی به چرا بردن احشام جهت امرار معاش زخم های کنه مردم را تازه کرده است.

از طرفی شعارهای زیبا و فریب گونه نماینده های ادواری مجلس از گذشته تا حال موجب نارضایتی و سلب اعتماد مردم گردیده است. کاش به همان‌گونه که زیبا سخن می رانیم، کمی هم در فکر عمل باشیم.

و اما چند روزی از آتش سوزی مهیب سخت به جان مردم و این هور العظیم افتاده و همه را با خود سوخته و خاکستر کرده و خاطرات تلخ جنگ را برای ساکنین آن زنده کرده است. و به راستی چه کسی یا کسانی عامل بوجود آمدن این آتش سوزی هستند؟

به کدامین پست و به چه قیمتی ارزش داشت نابودی هور الهویزه و از بین بردن زندگی چندین هزار نفر از ساکنان آن دیار؟

ایا احداث سدهای بالادستی در گلوگاه های کرخه و کارون و انحراف و انتقال آب این دو رودخانه بزرگ ارزشش را داشت که زندگی و حیات مردم و یک اکوسیستم طبیعی را با تهدید جدی روبرو سازد؟