نقش پررنگ خوراک در نذری‌های گیلان

خوراک در مراسم عزاداری شرق گیلان نقش پررنگی دارد و مردم این منطقه سفره‌های رنگینی برای نذری پهن می‌کنند. نذری‌های برخی از مناطق گیلان تنها به غذای اصلی ختم نمی‌شود، بلکه انواع و اقسام چاشنی‌ها از جمله اَشبل(خاویار)، انواع ترشی‌ها و باقالی نیز روی سفره چیده می‌شود.

به گزارش ایسنا، مردم در بسیاری از روستاهای گیلان نذر می‌کنند تا خورش فسنجان بپزند، در برخی از موارد این خورش همراه کوکو سیب‌زمینی توزیع می‌شود. همچنین در روزهای تاسوعا و عاشورا در منطقه‌ای به نام ضیابر درِ بیشتر خانه‌ها برای نذری باز است تا از عزاداران پذیرایی کنند.

مردم در این ایام می‌توانند برای ناهار و شام وارد خانه اهالی شوند و بعد از صرف غذا، آنجا را ترک کنند. این رسم موجب شده گردشگران بسیاری در این ایام به آن منطقه سفر کنند و بعد از تماشای مراسم آئینی تعزیه‌ی خاص آنجا از خوراک‌های معروف گیلانی نیز لذت ببرند.

محمد تقی پور احمد جکتاجی در کتاب «فرهنگ عامیانه زیارتگاه‌های گیلان» درباره بخشی از مراسم سوگواری محرم در گیلان آورده است:  در شب هفتم مردان جلوی مسجد جامع عون بن علی جمع می‌شوند و طوق بندی یا به اصطلاح علم بندی می‌کنند. حضور در این شب و روز بعد از آن برای هر مرد و زن ماسوله‌ای که از شهر خود خارج شده و در شهرهای دیگر زندگی می کند، یک تکلیف  به حساب می آید و همه خود را ملزم می‌دانند که از شب هفتم تا سیزدهم ماه محرم حتماً در ماسوله به سر برند.

در پیربازار رشت در گذشته مساجد و بقاع را آذین می‌بستند  و هر شب از تمام خانه‌ها مجمعه‌های غذا برای مردم و شرکت‌کنندگان در مراسم می‌آورند. اوج این مراسم اطعام در بقعه آقا سید صالح معروف به بادبوقا در شب‌های تاسوعا و عاشورا بود.

در شرق گیلان رسم بوده و هست که متمولین محلی پلادهی یعنی پلو دهی کنند. از شب پنجم ماه محرم به نوبت هر نفر یک شب در مسجد محل و بقعه همجوار آن شام مفصلی می دهد و از عزاداران و زائران پذیرایی می‌کند. در تهیه غذا معمولا نوعی رقابت هم وجود دارد و سعی می‌شود غذای هر شب با روز گذشته فرق داشته باشد. خورش خاصِ این شب‌ها معمولا فسنجان است که سعی می‌کنند با کشمش و قیصی آن را شیرین کنند. آلو مسما و مرغ ترش نیز از دیگر انواع خورش‌های رایج این ایام است. غذاها در مجمعه‌های بزرگ چیده و به مسجد و بقعه فرستاده می‌شود. هر چه تعداد مجمع‌ها زیادتر و اندازه آنها بزرگتر باشد صاحب نظر نذر هم عیان تر می‌شود.

امروزه در پیربازار و دیگر نواحی مردم سعی می کنند در خانه خود شام بخورند و بعد به مسجد یا بقعه‌ی محل بروند، مگر اینکه کسی نذری داشته باشد و سفره‌ای  در حد توان خود بیندازد و عده‌ای را طعام دهد. معروف ترین سفره نذری در منطقه پیربازار سفره حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام است.

یکی از موارد جالب توجه در پایان دهه محرم در مناطق کوهستانی نذر هفت کاسه بشقاب در شب عاشورا است.  برخی از شرکت کنندگان در مراسم نذر می‌کنند که در شب عاشورا از مجمعه‌های شامی که به بقعه می‌رسد مقداری غذا بردارند و به اصطلاح بشقاب خود را از هفت مجمعه  پر کنند و دقت کنند که از هفت جای مختلف آمده باشد یعنی نیت می کنند که غذایی هفت نفر یا هفت خانوار را بخورند و معتقدند که این عمل ثواب دارد زیرا در نیت هفت نفر شریک می‌شوند.

نذر رایج دیگر در مناطق جلگه‌ای این است که کاسه و بشقاب خود را از چهل مجمعه پر کنند در این صورت اگر ۴۰ کاسه نذر کرده‌اند و تعداد مجمعه‌های غذا کمتر از ۴۰ مجمعه  باشد باید به بقعه یا تکیه‌ی دیگری بروند تا نذر خود را به جای آورند البته در این مورد محتویات بشقاب خورده می شود ولی نیت گذار حساب آن را با خود دارد تا به بقعه  و تکیه دیگری برود. آنها عقیده دارند اگر کسی دیگر محتویات بشقاب را بخورد تبرک آن را نمی برد و کسی که نذر چهل  کاسه یا بشقاب می‌کند ثواب بیشتری نسبت به نذر هفت کاسه و بشقاب می برد.