خاشقچی: بن سلمان، اُمُّل است

خبرگزاری ایسنا: روزنامه‌نگار سرشناس عربستانی که مرگ او در کنسولگری استانبول تایید شد، در مصاحبه‌ای گفته بود: گاهی احساس می‌کنم محمد بن سلمان همزمان با اینکه مایل است از ماحصل مدرنیته جهان اول لذت ببرد، دلش می‌خواهد همانند پدر بزرگش بر عربستان حکمرانی کند.

جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مقتول عربستانی در مصاحبه‌ای منتشر نشده با نیوزویک گفته بود: در تلاش برای درک اصلاحاتی هستم که شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان دنبال می‌کند.

آیا او در حال اصلاح خود اسلام است؟ شنیده‌ام که اسقف اعظم انگلیس در زمان سفر شاهزاده از او پرسید "اگر واقعا می‌خواهید اصلاح‌طلب باشید، چرا اجازه گشایش عبادتگاه‌ها به مردمان اقلیت مثلا کلیسای مسیحیان و دیگران را نمی‌دهید؟"

ولیعهد هم پاسخ داد "هرگز نمی‌توانم چنین اجازه‌ای بدهم. اینجا مکان مقدس اسلام است و باید به همین صورت هم باقی بماند. از گذشته به همین صورت بوده است... شما باید انتخاب کنید. من سینماها را باز می‌کنم و به مسلمانان اجازه بازدید از مکان‌های مقدس را می‌دهم. حالا شاید مفتی‌ها بگویند "خب، سینما، بازدید از مقبره‌ها و سایر اعمال صوفی‌ها؛ بعد به لیست بایدها و نبایدهای وهابی‌ها می‌رسند."

خاشقجی تاکید کرد: محمد بن سلمان یک اصلاح‌طلب وهابی است نه اصلاح‌طلب اسلامی. این اهمیت دارد و شما باید بین این دو تفاوت قائل شوید. اطمینان دارم وهابیت سختگیر از این مساله رضایت ندارد. سینما، تفریح، موسیقی، برقع زنان... بنابراین او به موضوعاتی می‌رسد که به مردم، طبقه اجتماعی مردم مرتبط است.

وهابیت بر خلاف اسلام مخالف گوناگونی است. مساله‌ای که وهابیت دارد این است که آنها مدعی هستند که صاحب، یگانه صاحب حقیقت هستند. همین باعث می‌شود که وهابیت در تضاد با دیگران قرار بگیرد.

این روزنامه‌نگار که به گفته عربستان در کنسولگری استانبول کشته شده است، با مقایسه سیستم قضایی کویت و ریاض می‌گوید: او از درون یک رهبر قبیله‌ای اُمُّل است. سیستم قضایی کویت بسیار پیشرفته‌تر و شفاف‌تر از سیستم قضایی عربستان است.

خب چرا ولیعهد این بخش از اصلاحات را نمی‌بیند؟ چون حاکمیت خودکامه او را محدود خواهد کرد و او چنین چیزی را نمی‌خواهد. او نیازی به انجام این کار نمی‌بیند. گاهی احساس می‌کنم او همزمان با اینکه مایل است از ماحصل مدرنیته جهان اول و سیلیکون ولی و سینماها و دیگر چیزها لذت ببرد، همزمان دلش می‌خواهد تا همانند پدر بزرگش بر عربستان حکمرانی کند.

خاشقجی تاکید کرد: هیچ جنبش سیاسی‌ای در عربستان وجود ندارد که بتواند او را تحت فشار بگذارد. جهان هم از این بابت خوشحال است. آیا دیده‌اید در آمریکا کسی جز برنی سندرز بخواهد محمد بن سلمان تحت فشار قرار بگیرد. من فقط برنی سندرز (سناتور دموکرات اهل ورمونت) را دیده‌ام.

اطمینان دارم تا زمانی که بحرانی جدی در عربستان اتفاق نیفتاده باشد، آمریکایی‌ها روی ولیعهد فشار وارد نمی‌کنند. مثلا چیزی مثل ۱۱ سپتامبر که عربستان را دوباره برای آنها مهم کند.

این منتقد آل سعود گفت: او (محمد بن سلمان) به هیچکس دیگری باور ندارد. او بررسی نمی‌کند. او مشاوران مناسبی ندارد و به سمت عربستانی حرکت می‌کند که مطابق تفکر او باشد؛ عربستانی براساس شخص محمد بن سلمان. اگر او بخواهد حاضرم مشورت بدهم چون همین را می‌خواهم، یک عربستان بهتر.

من خودم را مخالف نمی‌دانم. من خواستار سرنگونی این رژیم نیستم چون می‌دانم ممکن نیست و خیلی هم خطرناک است و کسی وجود ندارد که بتواند این رژیم را ساقط کند. من فقط خواستار اصلاحات در این رژیم هستم.

من از او خواهم خواست تا پروژه‌های فیل سفید (سرمایه‌گذاری‌های هنگفت و بی‌حاصل) را متوقف کند، به محله‌های فقیرنشین جده و ریاض توجه کند و به فقرا برسد. چون این مردمان فقیر شغل می‌خواهند، زندگی بهتر می‌خواهند و آن را ندارند. شما مسوول این مردم هستید.

اینها مردمی هستند که می توانند علیه شما شوند و در صورتی که شما ناکامشان بگذارید، به خیابان‌ها بریزند... به اقتصاد نگاه کنید، وضعیت مناطق فقیر را ببینید... جامعه عربستان را یک جامعه کارآمد کنید. پیشنهاد دومم به او این است که روش‌های مبارزه تاریخی برای تغییر خاورمیانه را متوقف کنید. بهار عربی یک پدیده حقیقی است. آن را در آغوش بگیرید، تمایلات برای آزادی مردمان مصر، سوریه و یمن را بپذیرید.

او افزود: زمانی که فشار بین‌المللی وجود داشته باشد او عقب‌نشینی هم می‌کند. همانطور که در بحث سعد الحریری، نخست‌وزیر لبنان با مداخله امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه شاهد آن بودیم. بنابراین زمانی که فشار بین‌المللی باشد، جواب می‌دهد. این تنها امید ماست.

خصوصا آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها می‌توانند این نوع فشار را بر او وارد کنند. مثلا اگر بانک جهانی نسبت به اسراف مالی در پروژه‌ها به ولیعهد هشدار بدهد، او احتمالا دست نگه می‌دارد اما ما مردم عربستان این قدرت یا نفوذ را نداریم که بگوییم "اعلیحضرت لطفا میلیاردها دلار را در این پروژه‌های عظیم هدر ندهید." او می‌خواهد با این کار میراث بر جای بگذارد تا دومین رهبر بزرگ عربستان شود.

خاشقجی در گفت‌وگو با نیوزویک همچنین بابت مداخله نظامی عربستان در یمن گفت: او حق دارد که نگران حضور ایرانی‌ها در یمن باشد و بخواهد که آنها را بیرون کند. اما همزمان او نسبت به متحدانش در یمن، اسلام‌گرایان، تردید دارد. بنابراین او خواستار یک پیروزی در یمن است که به حذف حوثی‌ها بینجامد و اینطور به نظر می‌رسد که او قادر به انجام آن نیست.

البته که انجامش غیر ممکن است، چون حاکمیت خودکامه است و هیچ کس نمی‌گوید که اعلیحضرت سیاست شما غلط است و شما باید راه‌حل جایگزینی برای یمن پیدا کنید." این همچنین یک انتقام‌گیری است. او خودش این جنگ را آغاز کرد. بحران با قطر هم به یک بحران بسیار شخصی تبدیل شده است.

او خواستار توقف حمایت قطر از بهار عربی و اسلام سیاسی در قالب الجزیره و در شکل تامین مالی است. اگر آنها هم مثل بحرین شوند، آل سعود استقبال می‌کند.

این روزنامه‌نگار در پاسخ به اینکه آیا به موفقیت‌آمیز بودن اصلاحات امید دارد گفت: هنوز نمی‌توان آن را اصلاحات دانست. او فقط در را به روی مردمی گشوده است که بیرون مانده بودند؛ در بخش تفریحات، حق رانندگی زنان و سایر موارد. حال در ادامه این گشایش‌ها باید اصلاحات انجام شود.

اصلاحات که هنوز در عربستان آغاز نشده است. اصلاح واقعی زمانی است که یک اقتصاد شکوفا داشته باشید. اقتصاد امروز عربستان هم که در رکود است.