قتل جمال خاشقجی؛ آنچه می‌دانیم

 ایسنا: روزنامه گاردین در گزارش درباره آنچه که از ابتدای ناپدید شدن جمال خاشقجی ستون نویس روزنامه واشنگتن پست در شهر استانبول تاکنون اتفاق افتاده و تحولات مربوط به این مناقشه نوشته است:

جدیدترین رخداد‌ها درباره تحقیقات مربوط به ناپدید شدن خاشجقی چیست؟

تنها یافته‌های علنی شده تحقیقات ترکیه در این زمینه تاکنون این بوده که در ساختمان کنسولگری سطوح تازه رنگ شده پیدا شده و همه خودرو‌های تفتیش شده «به شکلی جامع و کامل پاکسازی شده بودند».

ماده شیمیایی لومینول که آثار خون را بعد از پاک شدن از روی سطوح و دیوار همچنان مشخص می‌کند از سوی تیم‌های پزشکی قانونی مورد استفاده قرار گرفت و ده‌ها جعبه و کیف از مدارک برای آزمایش در لابراتوار برده شدند. ریاض درباره تحقیقات در جریان اظهارنظر نکرده است.

جدیدترین نقطه تمرکز در تحقیق درباره محل احتمالی جسد خاشقجی یک چاه در زمین خانه سرکنسول عربستان در ترکیه است.

بازرسان ترکیه‌ای با چندین مورد تاخیر از جانب همکاران عربستانی خود روبرو شده‌اند: مجوز تحقیق و بررسی از این چاه دست کم سه بار رد شده است.

از زمانی که خاشقجی ناپدید شد، پلیس دست کم سه بازرسی از ساختمان کنسولگری عربستان و یک بازرسی از خانه سرکنسول عربستان انجام داد و در کنار آن جست و جوی گسترده‌ای در جنگل «بلگراد» و مزارع در استان «یالووا»، جایی که ترکیه گفته خودرو‌های متعلق به کنسولگری شب کشته شدن خاشقجی به آن‌جا رفته‌اند، انجام داده است.

دست کم سه خودرو مورد تفتیش قرار گرفتند، شامل یک مرسدس یافت شده در یک پارکینگ زیرزمینی. تصاویر دوربین‌های مدار بسته نشان دادند که یک بسته از صندوق عقب این خودرو توسط مردی که یک بی ام دبلیو متعلق به کنسولگری را می‌رانده برداشته شده است. این بی ام دبلیو نیز هنوز پیدا نشده است.

دست کم ۳۸ نفر تاکنون مورد بازجویی قرار گرفته‌اند و ترکیه روز جمعه اعلام کرد که مجموعا ۷۵۰ افسر پلیس را وقف این تحقیقات کرده است.

خانواده خاشقجی چه گفته‌اند؟

بازماندگان خانواده درجه یک خاشقجی عبارتند از: همسر سابق او، دو پسر، دو دختر و نامزد جدیدش یعنی خدیجه چنگیز.

فرزندان خاشقجی در بیانیه‌ای از سازمان ملل خواسته‌اند تا یک تحقیقات مستقل درباره مرگ پدرشان انجام دهد و از مقام‌های ترکیه‌ای و عربستانی نیز تقاضا کرده‌اند تا جسد او را بیابند تا بتوان برای او خاکسپاری برگزار کرد.

به گفته ریاض، جسد خاشقجی در یک فرش پیچیده شده و از سوی یک «همدست محلی» ناشناس مخفی شده است؛ به این معنی که مقام‌های عربستانی می‌توانند ادعا کنند که اطلاعی از مکان او ندارند.

سه نفر از چهار فرزند خاشقجی، شهروندان دوگانه آمریکایی – عربستانی هستند و گمان برده می‌شود که توسط عربستان ممنوع‌الخروج شده‌اند – یک فرم رایج از مجازات برای خانواده‌های منتقدان تشکیلات حاکم بر عربستان. بزرگ‌ترین پسر او صالح با این حال روز چهارشنبه با پروازی به آمریکا رفت.

تصاویری پخش شد که در آن‌ها صالح عزادار احضار شده بود تا ملک سلمان پادشاه عربستان و محمد بن سلمان ولیعهد او مراتب تسلیت خود را به او اعلام کنند و چند روز پیش این تصاویر در سراسر جهان بازتاب یافتند.

دونالد ترامپ از خدیجه چنگیز نامزد ترکیه‌ای خاشقجی که او را تا زمان قرار ملاقات سرنوشت سازش در کنسولگری همراهی کرد، دعوت کرده به کاخ سفید بیاید، اما خدیجه چنگیز گفته تنها در صورتی این کار را خواهد کرد که رئیس جمهور آمریکا یک شراکت واقعی در تلاش‌ها برای افشای آنچه که در آن روز در کنسولگری عربستان در شهر استانبول رخ داد، به خرج دهد.

دفتر فرماندار استانبول این نامزد را تحت حفاظت ۲۴ ساعته پلیس قرار داده، اما توضیحی درباره اینکه چرا این تصمیم را گرفته نداده است. خدیجه چنگیز در مصاحبه‌ای در روز جمعه گفت که ریاض هیچ تماسی با او نگرفته است.

۲۱ شهروند عربستانی که در نتیجه این قتل ویزای آمریکایشان باطل شد، چه کسانی هستند؟

تقریبا همه آن‌ها اعضای تشکیلات امنیتی عربستان بوده که گمان برده می‌شود برای به قتل رساندن خاشقجی از سوی سعود القحطانی قدرتمندترین دستیار محمد بن سلمان دستچین شده‌اند.

۱۵ نفری که به گفته ترکیه به استانبول فرستاده شده بودند، متعلق به واحد‌های ویژه آژانس‌های اطلاعاتی و نظامی بوده‌اند. چهار نفر از آن‌ها متعلق به گارد شخصی خود این شاهزاده بوده و تصاویری از آن‌ها به هنگام تامین امنیت برای او در سفر‌های خارجی‌اش منتشر شده است.

مردی که متهم شده به اینکه جمال خاشقجی را در داخل کنسولگری مثله کرده، رئیس پزشکی قانونی اداره کل اطلاعات عربستان است. جزئیات چندانی نیز درباره دیده‌بانی تیم سه نفره در یک جنگل در شهر استانبول یک روز قبل از وقوع این قتل منتشر نشده است، با این حال گمان برده می‌شود که آن‌ها کارمندان دولتی بوده باشند.

این قتل چه تاثیری بر قدرت و نفوذ محمد بن سلمان خواهد گذاشت؟

از بعد از این مناقشه اعتماد به قضاوت و رفتار محمد بن سلمان به شکل جدی متزلزل شده است. ناظران می‌گویند این اتفاق تنها با وجود اطلاع او می‌توانسته افتاده باشد. حتی سرسخت‌ترین حامیان وی در غرب به سختی توانسته‌اند یک پوشش سیاسی برای آن درست کنند.

آن‌هایی که تلاش می‌کردند پس‌رفت و دورنمای سیاسی عربستان را به دلیل اصلاحات اقتصادی و اجتماعی در این کشور و به دلیل کاهش ارتباط میان تشکیلات مذهبی با تشکیلات دولتی در آن نادیده بگیرند، دیگر حاضر به این کار نیستند. تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران از عربستان فرار کرده‌اند، شهرت و اعتبار محمد بن سلمان پایین آمده و حتی دیگر نمی‌توان به او به عنوان شریکی برای اهداف دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در منطقه اعتماد کرد. محمد بن سلمان یک چهره محوری برای موضع ضد ایرانی آمریکا و یک حامی منطقه‌ای برای اسرائیل محسوب می‌شود. هر دو سیاست اساسی اکنون با اخلال روبرو شده‌اند.

در داخل خود عربستان مخالفت‌هایی که او با بی رحمی تلاش می‌کرد تا جلوی آن‌ها را بگیرد اکنون به شکلی علنی بروز یافته‌اند. این مخالفت‌ها هنوز برای آینده او در حکومت سلطنتی چالش درست نکرده‌اند، اما واضح است که جایگاه او تضعیف شده است.

کشور‌های اروپایی و خاورمیانه‌ای چه واکنشی به قتل خاشجقی نشان داده‌اند؟

آلمان، بلژیک، اتریش و پارلمان اروپا سردمدار درخواست برای ممنوع کردن فروش سلاح به عربستان شده‌اند، اما به احتمال زیاد دو کشوری که بیشترین سلاح‌ها را به عربستان می‌فروشند یعنی بریتانیا و فرانسه از این کار خودداری کنند.

امانوئول ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در صحبت‌های تندی به خبرنگاری که خواهان اظهارنظر وی بوده‌اند، گفته است که منتظر است که تحقیقات در این زمینه پایان یابد. فرانسه سال گذشته میلادی یک و نیم میلیارد یورو سلاح به عربستان فروخت.

انگلیس نیز اعلام کرده که روادید گروه متشکل از ۱۸ عربستانی متهم به دست داشتن و قتل خاشقجی را لغو می‌کند که حداقل مجازات ممکن بوده و انتظار می‌رود که آغاز نوعی پاسخ هماهنگ به این اقدام دست کم در سطح وزرای خارجه گروه هفت باشد.

اتفاق نظر گروه هفت برای پاسخ دادن به این اقدام، این امتیاز را دارد که تلافی‌جویی برای عربستان را سخت‌تر می‌کند، اما ممکن است که مجازات خفیف‌تری را از سوی غربی‌ها موجب شود.

در خود منطقه خلیج فارس انتقاد‌ها عمدتا کم سر و صدا بوده، اما قطر که مدتی است با عربستان اختلاف شدید دارد، این اتفاق را هشدار بیدارباش برای کل منطقه دانسته و خواهان یک تحقیقات شفاف شده است.