خبرآنلاین: چند روزی است که مهناز افشار، بازیگر سینما به خاطر تبلیغ استفاده از داروی نالوکسان، مورد هجمه‌های شدیدی از طرف وزارت بهداشت و رسانه‌ها قرار گرفته است. وزارت بهداشت صحبت‌های او را نادرست و غیرکارشناسی دانسته و از او خواسته در امور درمان دخالت نکند. بسیاری از پزشکان و رسانه‌ها گفته او‌های او را به تمسخر گرفته اند و حتی خبر‌هایی مبنی بر احضار او به دادسرای فرهنگ و رسانه به گوش می‌رسد، اما در این میان اساتید برجسته و شناخته شده حوزه اعتیاد، حرف‌های مهنار افشار را تایید می‌کنند و می‌گویند آنچه او گفته درست است.
آذرخش مکری، درمانگر اعتیاد و استاد روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه سازمان بهداشت جهانی و بسیاری از محققان و سازمان‌های مردم نهاد در جهان کمپین، عرضه نالوکسان برای جلوگیری از مرگ معتادان را پیگیری می‌کنند، می‌گوید: با احترام باید عرض کنم اظهارات مهنار افشار چندان اشتباه نیست و در حال ورود به گایدلاین‌های درمان وابستگی به مواد است.
نالوکسان باید در اختیار معتادان و خانواده‌ها باشد
او توضیح می‌دهد که بر اساس این گاید لاین ها، نالوکسان باید در اختیار معتادان و خانواده‌ها باشد و در صورت مشاهده مصرف کننده‌ای که در اغما رفته است به وی تزریق کنند تا از مرگ قریب الوقوع جلوگیری شود. این شیوه در حال مطرح شدن به صورت رویه‌ای جهانی است.
مکری می‌گوید: ما در سال‌های ۸۰ این تز را در ایران مطرح کردیم، ولی متاسفانه نتوانستیم پشتوانه لازم را کسب کنیم، ولی اکنون توسط نهاد‌های معتبر جهانی مطرح شده است.
کپسول نالترکسون ۱۰۰ برابر خطرناک‌تر از آمپول نالوکسان است
به گفته مکری، نکته جالبی که مورد غفلت قرار گرفته این است که کپسول نالترکسون به وفور در اختیار مردم و معتادان است و قدرت یک کپسول ۵۰ میلی گرمی حدودا ۱۰۰ برابر یک آمپول نالوکسان است. پس عوارض مطرح شده درباره خطر تزریق نالوکسان در صورت تجویز یا بلع ناخواسته یک کپسول نالترکسون واقعا تا ۱۰۰ برابر مشاهده می‌شود؛ در حالیکه اصلا این حساسیت به نالترکسون هیچگاه مطرح نشده بود.
دکتر عمران محمد رزاقی، پژوهشگر و درمانگر اعتیاد هم به خبرآنلاین می‌گوید: نه تنها در اظهارات خانم افشار هیچ اشتباهی نبود بلکه گفته‌های او کاملا هم صحیح بود.
نیازی نیست همه امور بهداشتی توسط پزشکان انجام شود
او بر این اعتقاد است که متأسفانه رویکرد‌های پزشک سالارانه‌ای که در نظام‌های کمتر پیشرفته مدیریت سلامت وجود دارند تصور می‌کنند که همه امور درمان باید توسط پزشک صورت گیرد. در حالی که فرآیند درمان بیماری‌ها یک طیف گسترده را در بر می‌گیرد که بخش‌هایی از آن را خود بیمار می‌تواند و باید انجام دهد مثل استفاده از دارو‌های over the counter نظیر استفاده از قرص سرما خوردگی، بخش‌هایی را افراد دیگر می‌توانند انجام دهند مثل موردی که جسم خارجی در گلوی فرد گیر کرده است و اجرای مانور فشار روی شکم، قسمت‌هایی را افراد آموزش دیده غیر پزشک مثل بهورزان انجام می‌دهند، برخی موارد را پزشکان عمومی انجام می‌دهند، و برخی را هم پزشکان متخصص انجام می‌دهند. به این الگو مدیریت و سطح بندی بهداشت گفته می‌شود.
نالوکسان دارویی با عوارض جانبی نزدیک به صفر است
رزاقی می‌گوید: بنابراین گفته ایشان مبنی بر ضرورت استفاده افراد شاهد (bystander) از داروی نالوکسان برای درمان مسمومیت با مواد اوپیوئید یک اصل شناخته شده بهداشتی است. با توجه به اینکه نالوکسان دارویی با عوارض جانبی نزدیک به صفر است، بنابراین مصرف آن در اکثر موارد بهتر از عدم مصرف آنست.
او ادامه می‌دهد: نکته مهم دیگری که در بیان ایشان مستتر است اینکه با توجه به محدودیت‌های نظام بهداشتی ایران که البته گاهی هم ناشی از محدودیت نبوده و به دلیل کج سلیقگی شرکت‌های داروسازی است، در ایران اسپری بینی نالوکسان که مصرف بسیار ساده‌ای دارد موجود نیست، استفاده از داروی تزریقی موجود، توسط دیگر مصرف کنندگان مواد که تسلط مناسبی در تزریق دارند، کلید نجات یک فرد مبتلا شده به مسمومیت با مواد اوپیوئید است.
روحیه پزشک سالاری از رویکرد نظام‌های بهداشتی کنار گذاشته شده است
به هر حال به نظر می‌رسد روحیه پزشک سالاری موجود که حتی باعث شد ایشان در مواردی مورد تمسخر قرار گیرد سال‌ها است که از رویکرد نظام‌های بهداشتی کنار گذاشته شده و حتی از افراد معروف درخواست می‌شود که با توصیه و تذکر‌های خود توجه جامعه را به موضوعات بهداشتی جلب نمایند.
باعث تاسف است مراجع درمایی و دارویی از به روزترین مداخلات کاهش آسیب اطلاع ندارند.
دکتر علی شفیعی، کارشناس اعتیاد هم می‌گوید: باعث تاسف است که وزارت بهداشت و سایر مراجع درمانی و دارویی کشور از به روزترین مداخلات کاهش آسیب در دنیا شامل در دسترس قرار دادن دارو‌های اوردوز یا بیش مصرفی از جمله آمپول نالوکسان اطلاع کافی ندارند. این در شرایطی است که بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی روند مرگ ناشی از مصرف مواد در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است.
