حمل‌ونقل عمومی رایگان؛ آن سوی سکه

به گزارش خبرخودرو، به نقل از ایسنا، حمل‌ونقل عمومی، ستون فقرات هر شهری در هر کجای جهان است. بدون سیستم حمل‌ونقل کارآمد، روند توسعه بسیار کند خواهد بود. بنابراین، برای هر اقتصادی یک عنصر حیاتی است که باید دائما به روز شود.

کمک دولت به سیستم حمل‌ونقل در کشورهای مختلف، متفاوت است. سرویس‌های حمل‌ونقل عمومی رایگان (FFPT) در مقیاس محدود، مثلاً خدمات رایگان برای گروه‌های خاص بسیار متداول است. در برخی شهرها، سالمندان، دانش‌آموزان یا دانشجویان می‌توانند از خدمات رایگان اتوبوس استفاده کنند. برخی سیستم‌های حمل‌ونقل، هزینه سالانه کمی دارند. در برخی شهرها، ماشین‌سوارها در صورتی که دیگر از خودرو شخصی استفاده نکنند، از یک سال سفر رایگان با سیستم حمل‌ونقل عمومی برخوردار خواهند بود. در گوتنبرگ سوئد، استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی برای همه افراد بازنشسته رایگان است و مطالعات نشان می‌دهد که افراد بازنشسته این شهر، خوشحال‌تر و فعال‌تر هستند.

با این حال، شهرهایی هستند که حمل‌ونقل عمومی کاملاً رایگان در اختیار عموم مردم قرار می‌دهند. حدوداً در ۱۰۰ شهر در سراسر جهان می‌توان به رایگان با تراموا، مترو یا اتوبوس سفر کرد. بیشتر این شهرها، صرف‌نظر از این که جمعیت چند صد نفری یا چند میلیونی دارند، از اجرای این سیستم پشیمان نیستند. از اتوبوس‌های شهر کوچک پورتوگز در پورتو پرتغال گرفته تا سیستم اتوماتیک مترو در میامی، فلوریدا. از نویون در فرانسه با جمعیت ۱۳ هزار نفر تا چنگدو در چین با جمعیتی بالغ بر پنج میلیون نفر. امروزه حمل‌ونقل رایگان گزینه شناخته شده‌ای برای جابه‌جایی‌های درون‌شهری و راه‌حلی برای کاهش آلودگی‌هاست.

از ژانویه ۲۰۱۳، ۴۳۵ هزار نفر از شهروندان تالین در استونی از سیستم حمل‌ونقل رایگان بهره می‌برند. تقریباً یک سال بعد از اجرای طرح حمل‌ونقل رایگان در تالین، استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی ۱۴ درصد افزایش یافت و افراد کم‌درآمد بیش از پیش در شهر تردد می‌کردند. بیش از شش سال بعد، نتایج هم برای مسافران و هم برای شهر بسیار مثبت بود. امروزه این طرح به شهر کمک کرده درآمد خود را افزایش دهد. با جذب شهروندان جدید، تالین سود مالیات محلی‌اش را افزایش داده است. شهر پاک‌تر و کم ازدحام‌تر است و ترافیک جاده‌ای ۱۵ درصد کاهش یافته است.

مدل تالین مایه رشک پاریس است. آنه هیدالگو، شهردار پاریس می‌خواهد پاریسی‌ها بیشتر از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند و در نظر دارد با رایگان کردن این سیستم، آلودگی ناشی از خودروها را کاهش دهد. برای برخی ساکنان و افراد بالای ۶۵ سال و افراد ناتوان که درآمد پایین‌تر از حد مشخصی دارند، سیستم حمل‌ونقل رایگان برقرار است. برنامه‌های حمل‌ونقل رایگان هم اکنون در حدود ۳۰ شهر فرانسه اجرا می‌شود. بیشتر این شهرها کمتر از ۲۰ هزار نفر جمعیت دارند و شبکه حمل‌ونقل عمومی آن‌ها فقط از مسیرهای اتوبوس تشکیل شده است.

استونی، بزرگترین زون حمل‌ونقل عمومی رایگان جهان را پایه‌گذاری کرده است. در ولز بریتانیا، در حال حاضر آخر هفته‌ها اتوبوس رایگان است. اوواسیک، اولین شهر ترکیه با حمل‌ونقل شهری رایگان است. هزینه این سفرها قبلاً یک لیره بود و امروز، برخی از مسافران اصرار دارند این هزینه را بپردازند و در نتیجه یک لیره در جعبه‌ای که کنار راننده است، می‌اندازند.

شهر اوباین در فرانسه در سال ۲۰۰۹، ۱۱ مسیر اتوبوس را که به بیش از ۱۰۰ هزار مسافر خدمات‌رسانی می‌کرد، رایگان کرد. به گزارش متروپولیتیکز، سه سال بعد، استفاده از اتوبوس در این شهر ۱۴۲ درصد افزایش و سفر با خودورهای شخصی ۱۰ درصد کاهش یافت. در شهر Châteauroux فرانسه نیز حذف کرایه‌ها در اوایل دهه ۲۰۰۰ به سیستم حمل‌ونقل رنجور این شهر جان دوباره‌ای بخشید و محبوبیت زیادی برای شهردار به ارمغان آورد.

دانکرک در فرانسه با جمعیت بالغ بر دو میلیون نفر بزرگ‌ترین شهر اروپا با سیستم حمل‌ونقل رایگان برای عموم است. یک ماه بعد از اجرای این طرح در دانکرک، شهردار این شهر در گفت وگو با گاردین اعلام کرد که این پروژه توانسته استفاده از خودروهای شخصی را ۵۰-۸۵ درصد کاهش و تعداد اتوبوس‌ها را از ۱۰۰ به ۱۴۰ دستگاه افزایش دهد. پاتریک ورگریت می‌گوید: پیش از این کرایه‌ها فقط ۱۰ درصد از هزینه سالانه سیستم حمل‌ونقل شهری را تأمین می‌کرد و بقیه بر دوش شهر بود که با افزایش versement transport –یا مالیات حمل‌ونقل عمومی بر شرکت‌هایی با بیش از ۱۱ کارمند- تأمین می‌شد. او می‌گوید: نمی‌توان بر پویایی و عدالت اجتماعی قیمت گذاشت.

جزیره استاتن در نیویورک، چپل هیل در کارولینای شمالی، ولی در کلرادو، لوگان و کچ ولی در اوتاه، کلمنسون در کارولینای جنوبی، کامرس در کارولینا، چیتوروکس، ویتره و کمپین در فرانسه، هاسلت در بلژیک، لوبن در آلما، ماریهامن در فنلاند، نووا گوریکا در اسلونی، توری در استونی و اورتون در سوئد از جمله شهرهایی هستند که حمل‌ونقل عمومی را رایگان کرده‌اند.

مزایای زیست‌محیطی حمل‌ونقل عمومی رایگان، فراوان است:

• کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و دیگر آلاینده‌های هوا

• کاهش آلودگی صوتی (خصوصاً ناشی از ترامواها)

• کاهش روان‌آب‌های حاوی مواد شیمیایی سمی و آلودگی منابع آب شیرین

• کاهش مصرف بنزین و گازوئیل

• حفاظت از درختان با حذف نیاز به چاپ بلیط

مجبور کردن مردم به پرداخت هزینه‌های بالاتر فقط سرسختی و بدرفتاری با سیاره زمین و مردمی که درآمد محدود دارند نیست، بلکه از نظر اقتصادی نیز به ضرر خود شهر تمام می‌شود. شاید فکر کنید سیستم حمل‌ونقل شهری بدون دریافت کرایه ورشکست می‌شود، اما بنا به دلایل زیر این طور نیست.

سیستم حمل و نقل رایگان، مزایای فراوانی دارد از جمله:

۱. کاهش نابرابری بین یارانه‌هایی که از طرف دولت به کاربران خودروهای شخصی و کاربران سیستم حمل‌ونقل عمومی تعلق می‌گیرد

۲. کاهش و در برخی موارد حذف نیاز به پارکینگ برای خودروهای شخصی

۳. حذف نیاز به صرف میلیاردها دلار برای ساخت جاده‌ها و بزرگراه‌ها

۴. بهبود اقتصاد محلی با چرخش پول در جوامع

۵. ارتقا کارایی اتوبوس‌های درون شهری

۶. افزایش غرور عمومی به خاطر منابع جمعی و مشترک

۷. حذف هزینه جمع‌آوری کرایه

بخش اعظم مالیاتی که پرداخت می‌کنیم، برای تأمین منافع مالکان خودروهای شخصی صرف می‌شود نه اتوبوس‌ها و ترن‌ها که آلودگی کمتری دارند. باید جاده‌ها، پارکینگ‌ها و دیگر زیرساخت‌ها، کاهش مالیات بر شرکت‌های خودروسازی و سوخت را نیز به حساب آوریم. تد ویتمن از مؤسسه ویکتوریا ترنسپورت پلیسی می‌گوید: در سال ۲۰۰۰ دولت کانادا به هر مالک خودرو شخصی، ۵۳۷۸ دلار، یارانه داده است. در همان سال، هزینه سفر با حمل‌ونقل عمومی در ونکوور کانادا تقریباً پنج دلار بود. اگر همین یارانه به کاربران حمل‌ونقل عمومی تعلق می‌گرفت، هر کاربر از ۱۰۷۵ سفر رایگان برخوردار می‌شد.

از آن‌جایی که بیشتر سیستم‌های حمل‌ونقل به کرایه مسافران وابسته‌اند، با مشکلات مالی روبه‌رو می‌شوند. با افزایش کرایه‌ها، مردم کمتر از سیستم حمل‌ونقل استفاده می‌کنند و درآمد این سیستم‌ها کاهش می‌یابد. به این مسئله قانون سیمپسون کورتین گفته می‌شود. به ازا هر ۱۰ درصد افزایش در کرایه، میزان استفاده مردم از سیستم‌های حمل‌ونقل ۳.۸ درصد کاهش می‌یابد.

در سال ۱۹۵۵ و ۱۹۵۹ افزایش کرایه باعث شد سیستم حمل‌ونقل ونکوور کانادا وارد یک زوال ۱۱ ساله شود. استفاده مردم از ۱۰۹ میلیون سفر در سال ۱۹۵۴ به کمتر از ۶۳ میلیون سفر در سال ۱۹۶۶ رسید؛ یعنی ۴۲ درصد کاهش! افزایش دوباره کرایه‌ها در سال‌های ۱۹۷۰، ۱۹۷۸ و ۱۹۸۷ به ترتیب به ۹، ۷ و ۱۳ میلیون سفر کمتر منتهی شد (حتی با وجود راه‌اندازی خط جدید ترن هوایی). سیستم حمل‌ونقل تورنتو کانادا نیز بعد از افزایش پی‌درپی کرایه‌ها در دهه ۱۹۹۰ وارد یک دوره رکود شد.

از نظر سیاسی و عملی، در بیشتر سیستم‌ها، ساده‌ترین راه، افزایش کرایه است. اما خیلی زود، استفاده مردم از سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کاهش می‌یابد و این یعنی شهر، قادر نخواهد بود درآمد بیشتری کسب کند.