پشت پرده خروج پیاز و سیب‌زمینی از کشور

تابناک: یکی از مسئولین استانداری تهران از ممنوعیت صادرات پیاز و سیب زمینی از ۱۵ اسفندماه سال گذشته تا ۱۵ فروردین ماه سال جاری خبر داد. این در حالی بود که وزیر صمت در دهم فروردین ماه ۱۳۹۸ طی نامه‌ای به رئیس کل گمرک صادرات این دو قلم کالای کشاورزی را از ۱۵ فروردین ماه ممنوع اعلام کرد. مهدی میراشرفی رئیس کل گمرک به این ابهام ایجاد شده پاسخ داد.

سال گذشته، سالی پر از نوسان برای قیمت اقلام خوراکی بود و هر بار دومینوی افزایش قیمت به یک کالا می‌رسید. در روز‌های ابتدایی سال قیمت گوشت قرمز شروع به افزایش کرد و کارشناسان دلیل آن را صادرات بی رویه گوسفند و گاو به کشور‌های همسایه به دلیل افزایش نرخ ارز می‌دانستند. از این روی، محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت طی نامه‌ای فرمان ممنوعیت صادرات گوسفند و گاو را صادر کرد.

سپس قیمت هنداونه در زمان تولید آن اوج گرفت که عده‌ای آن را به اعتصاب کامیوندار‌ها نسبت دادند. در مقاطع دیگری از زمان در سال گذشته نیز قیمت ماهی، برنج، رب گوجه فرنگی، گوجه فرنگی، کاهو و شکر افزایش چشمگیری پیدا کرد. حالا با آغاز سال ۱۳۹۸ قیمت پیاز اوج گرفته و از کیلویی ۳ تا ۴ هزار تومان در روز‌های پایانی سال گذشته به کیلویی ۸ تا ۲۰ هزار تومان در روز‌های ابتدایی سال جاری رسیده است. حالا پرسش این است که دلیل این افزایش قیمت پیاز چیست؟

یقیناً میزان تولید پیاز در مقایسه با سال گذشته کاهش پیدا نکرده، چون بنا بر مصاحبه ۲۹ اسفند ۱۳۹۷ حسین اصغری، مدیر کل دفتر محصولات جالیزی وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید پیاز در کشور حدود ۲.۲ میلیون تن در سال است که نسبت به سال گذشته رشد داشته است. پس دلیل افزایش قیمت پیاز را باید در عوامل دیگری جستجو کرد.

اسدالله کارگر، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی طی مصاحبه‌ای در ششم فروردین ۱۳۹۸ علل افزایش قیمت پیاز را بارندگی‌های اخیر و صادرات این کالا عنوان کرد و گفت: بارندگی و سیل اخیر در این موضوع، کمی تأثیرگذار بوده، اما دلیل اصلی کاهش عرضه و افزایش قیمت پیاز در بازار داخلی صادرات است.

در روز‌های اخیر نیز کلیپی در فضای مجازی در حال دست به دست شدن است که نشان می‌دهد، ۴۰۰ کامیون پیاز از پایانه‌های مرزی استان کرمانشاه طی روز‌های اخیر خارج شده است.

معاون برنامه ریزی و هماهنگی امور عمرانی فرماندار قصرشیرین در گفت وگو با ایرنا اظهار داشته است: صادرات ۴۰۰ کامیون پیاز از مرز رسمی پرویزخان طی روز‌های اخیر و همچنین انتشار کلیپ مربوط به این موضوع در فضای مجازی صحت ندارد. همچنین رئیس گمرک پرویزخان طی مصاحبه دیگری با فارس در دهم فروردین ماه ۱۳۹۸ عنوان نموده است: طبق آمار‌های موجود گمرک از ابتدای نوروز امسال تاکنون در مجموع ۱۱۰ کامیون سیب زمینی و ۶۴ کامیون هم پیاز به عراق صادر شده است و میزان صادرات به صورت عادی در جریان است و صادرات این محصول به صورت انبوه صورت نگرفته است.

شایان ذکر است که طبق آخرین آمار منتشر شده توسط گمرک، میزان صادرات پیاز در یازده ماهه سال گذشته ۳۰۵ هزار و ۵۰۴ تن به ارزش ۱۰۹ میلیون و ۵۸۲ هزار و ۵۹۹ دلار بوده است. این میزان در مقایسه با کل صادرات پیاز در سال ۱۳۹۶ به لحاظ ارزشی و وزنی به ترتیب ۱۷۳ درصد و ۱۱۷ درصد رشد داشته است.

به هر صورت، سرانجام همین آمار رشد صادرات و کمبود و گرانی قیمت این محصول کشاورزی در بازار‌های داخلی موجب شد تا در روز‌های اخیر رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت طی نامه‌ای به رئیس کل گمرک، به منظور مدیریت و تنظیم بازار داخلی دستور به ممنوعیت صادرات پیاز و سیب زمینی از پانزدهم فروردین ماه بدهد.

البته نکته قابل تأمل در موضوع ممنوعیت صادرات پیاز این است که دو روز قبل از تاریخ نامه فوق یعنی در هشتم فروردین ماه ۱۳۹۸، به نقل از پایگاه اطلاع رسانی استانداری تهران، محمد امامی امین، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار تهران، ضمن اشاره به وضعیت افزایش نرخ پیاز و سیب زمینی در بازار، اظهار داشت: ممنوعیت صادرات محصولات پیاز و سیب زمینی جهت تنظیم بازار از پانزدهم اسفند سال گذشته لغایت پانزدهم فروردین ماه سال جاری از پیش اعلام شده، اما متأسفانه شاهد خروج غیرقانونی و قاچاق این محصول از کشور هستیم.

حالا پرسش اساسی این که آیا واقعا صادرات پیاز و سیب زمینی از پانزدهم اسفندماه سال گذشته ممنوع بوده است؟ اگر این گونه باشد چرا از اول تا دهم فروردین ماه سال جاری طبق مصاحبه رئیس گمرکات پرویزخان ۱۱۰ کامیون سیب زمینی و ۶۴ کامیون پیاز به عراق صادر شده است؟ اگر هم این موضوع صحت نداشته باشد و ممنوعیتی برای صادرات پیاز و سیب زمینی در بازه مذکور نبوده است، چرا این مسئول استانداری تهران از ممنوعیت صادرات پیاز و سیب زمینی از پانزدهم اسفندماه سال گذشته تا پانزدهم فروردین ماه سال جاری خبر داده است؟

مهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک ایران ضمن تکذیب ممنوعیت صادرات پیاز و سیب زمینی از پانزدهم اسفند ماه سال گذشته تا پانزدهم فروردین ماه سال جاری گفت: نه تنها تا به امروز (سیزدهم فروردین ماه ۱۳۹۸) صادرات پیاز و سیب زمینی ادامه داشته و ممنوع نبوده است، بلکه طبق نامه وزیر صنعت، معدن و تجارت این صادرات تا پانزدهم فروردین ماه ۱۳۹۸ نیز ادامه خواهد داشت و از این تاریخ به بعد صادرات پیاز و سیب زمینی ممنوع است. میراشرفی افزود: نکته قابل ذکر در این ممنوعیت صادرات پیاز و سیب زمینی این است که بر خلاف سایر ممنوعیت‌هایی که قبلاً برای برخی کالا‌ها ابلاغ می‌شد، این بار چند روز زودتر این موضوع به گمرک ابلاغ شده است.
همچنین نکته دیگری که در زمینه این ممنوعیت‌های صادراتی مطرح می‌شود این که بسیاری از کارشناسان و صادرکنندگان معتقدند که این ممنوعیت‌های صادراتی، باعث از دست رفتن بازار‌های صادراتی ایران و واگذاری آن‌ها به رقبا می‌شود.

نظر افضلی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس و نماینده مردم نهبندان و سربیشه طی گفت وگویی با تابناک اقتصادی، ضمن تأیید این موضوع که در این ممنوعیت‌های صادراتی، باید صادرکنندگان و تولیدکنندگان را نیز در نظر گرفت، گفت: به هر حال هنگامی که در بازار داخلی با کمبود یک کالا مواجه می‌شویم دیگر صادرات معنایی پیدا نمی‌کند. باید در ابتدا مصرف داخلی را تنظیم کنیم و سپس اگر مازادی وجود داشت، این حق صادرکننده است که آن را صادر کند.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در پاسخ به این پرسش که از نظر شما چقدر این ممنوعیت‌ها می‌تواند بر قیمت‌های داخلی محصولات کشاورزی از جمله پیاز تأثیر بگذارد گفت: قطعاً این ممنوعیت‌ها باعث می‌شود که بازار‌های داخلی مدیریت و تنظیم شوند و در نتیجه قیمت محصولات کشاورزی کاهش خواهد یافت. نماینده مردم سربیشه و نهبندان در مجلس در پایان صحبت‌های خود گفت: باید در زمینه کالا‌های کشاورزی قانونمند عمل شود و این طور نباشد که هر آنچه تولید می‌شود صادر شود و یا این طور نباشد که صادرات آن همیشگی ممنوع اعلام شود. برای جلوگیری از این وضعیت باید برنامه ریزی‌های لازم صورت گیرد و میزان تولید و مصرف سالانه دقیق توسط نهاد‌های ذیربط مشخص شود.