چالشی به نام خرید نفت ایران برای هند

رویداد 24: راجسواری پیلای راجاگوپالان در اندیشکده هندی «OBSERVER RESEARCH FOUNDATION» نوشت: دولت ترامپ تصمیم گرفته که معافیت خریداران نفت ایران را تمدید نکند. این تصمیم پیامدهای ناگواری برای خریداران آسیایی نفت ایران یعنی چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی دارد. در بین این کشورها، به نظر می‌رسد هند از بقیه بیشتر آسیب ببیند. هند پس از چین، دومین واردکننده بزرگ نفت ایران است و ایران نیز پس از عربستان سعودی و عراق، سومین تامین‌کننده نفت هند قلمداد می‌شود.

در ادامه این مطلب آمده است: این یعنی پذیرش محدودیت‌های واشنگتن از نظر هند دشوار خواهد بود. این مسأله پرسش‌های مهمتری در رابطه با روابط دهلی‌نو و واشنگتن مطرح می‌کند. یکی از آنها اشتباه محاسباتی هند در ارزیابی توان خود برای مدیریت تقاضاهای واشینگتن است. با توجه به اهمیت محوری هند در راهبرد آمریکا مشتمل بر مناطق اقیانوسهای هند و آرام، دولت مودی تصور می‌کرد که خواهد توانست معافیت خود برای خرید نفت از ایران را تمدید کند.

وزیر نفت هند در توییتی اظهار کرد که کشورش «برنامه دقیقی برای اطمینان از تأمین نفت پالایشگاه‌های کشور دارد. با افزایش عرضه از سوی سایر کشورهای تولیدکننده نفت، پالایشگاه‌های هند در تأمین سوخت و فرآورده‌های مورد نیاز کشور مشکلی ندارند.»

اما در حالی که هند برای کاهش واردات نفت خود از ایران آماده شده بود، به هیچ‌وجه آمادگی قطع کامل واردات را نداشت. این تصمیم ممکن است با واکنش منفی دهلی‌نو مواجه شود و گفتمان بی‌اعتمادی به واشنگتن و نادیده گرفتن منافع و حق حاکمیت هند توسط آمریکا، بار دیگر در هند مطرح خواهد شد.

اما حقیقت این است که هند، گزینه‌های دیگری برای جایگزینی نفت ایران دارد. عربستان سعودی، امارات و حتی آمریکا آمادگی دارند که نفت خام در اختیار هند بگذارند. با وجود این گزینه‌ها، به دلایلی چند، هند ترجیح می‌دهد که نفت خود را از ایران بخرد. به عنوان مثال، ایران شیعه در هند یک متحد علیه پاکستان سنی تلقی می‌شود. روابط سنتی پاکستان با عربستان سعودی، ایران را به یک متحد برای هند تبدیل کرده است. این تصور وجود دارد که منافع مشترک ایران و هند در افغانستان، با منافع پاکستان در این کشور ضدیت دارد.

در دیدی وسیع‌تر، ایران پل دسترسی هند به منطقه آسیای مرکزی تلقی می‌شود که از اهمیت حیاتی در راهبرد هند برخوردار است. هند در بندر چابهار و بزرگراه‌های ایران سرمایه‌گذاری کرده که مسیر دور زدن پاکستان برای دسترسی به بازار افغانستان و آسیای مرکزی تلقی می‌شود. همچنین علی‌رغم نزدیکی به آمریکا، راهبرد هند نزدیکی به کشورهایی مانند ایران بوده است. مسأله زمانبندی این تصمیم نیز مطرح است. هند در بحبوحه برگزاری انتخابات است و مودی تمایلی ندارد که خود را مجری سیاست‌های دیکته شده واشنگتن نشان دهد.

اما باید توجه داشت که تصمیم آمریکا، در سایه چالش‌های داخلی هند در مسیر تعامل با ایران قرار می‌گیرد. هند برای توسعه روابط خود با عربستان سعودی و سایر کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس، اهمیت بیشتری قائل است. توسعه این روابط مانعی در حمایت هند از ایران است.

همچنین هند روابط نزدیکی با اسراییل دارد که یکی از منابع تأمین نیازهای تسلیحاتی هند است. اما این دولت نیز درگیر رقابت منطقه‌ای با تهران است. تاکنون هند در مدیریت این روابط موفق بوده اما معنایش این نیز هست که هند نمی‌تواند در حمایت از ایران، مسیر فعلی خود را تغییر دهد.

تغییر برخی مواضع ایران نیز چندان باب میل دهلی‌نو نبوده است. مثلاً به نظر می‌رسد ایران درخصوص مسائل افغانستان در حال نزدیک شدن به پاکستان است و سفر اخیر عمران خان به ایران موید این ادعاست.

در نهایت از همه مهم‌تر این است که واشنگتن مهم‌ترین شریک راهبردی هند قلمداد می‌شود. با توجه به گستردگی منافع مشترک دهلی‌نو و واشنگتن، برای هند معقول نیست که در اعتراض به تصمیم آمریکا، کنار پکن قرار بگیرد. این عوامل به این معناست که طی هفته‌های آتی، دهلی‌نو خود را در وضعیت راهبردی پرچالشی خواهد دید.