مدلینگ؛سرریزفرهنگ زیرزمینی به فرهنگ عمومی

روزنامه صبح نو نوشت: اگر در اینستاگرام صفحات مد و لباس یا مزون‌ها را دنبال کرده باشید، حتماً اسم برخی مدل‌ها به چشم‌تان خورده است؛ حتی در بعضی از آن‌هایی که با عبارات «تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران» یا «زیر نظر کارگروه مد و لباس وزارت فرهنگ» خودشان را معرفی کرده‌اند.

شما شاید به صفحه بعضی از این مدل‌ها نگاهی هم انداخته باشید. آن‌ها برای صفحات رسمی با پوشش نسبتاً منطبق با موازین کار می‌کنند اما در صفحات شخصی‌شان چهره دیگری از خود به نمایش می‌گذارند. کمی کنجکاوی بیشتر، سایر حلقه‌های زنجیره تبلیغات در اینستاگرام را هم بر شما مکشوف می‌کند.

از قضا در پی واکنش‌های دامنه‌دار به حرکت افراد معدودی در جوار سد لفور در استان مازندران، در فضای مجازی هم گفت‌وگوها و بحث‌های داغی حول موضوع شکل گرفت اما عده‌ای ترجیح دادند که با اشتراک‌گذاری عکس‌های معنی‌دار به این ماجرا واکنش نشان دهند.

بدین‌ترتیب انتشار عکسی از یک مدل خانم در صفحه اینستاگرام خودش، آن هم با پوشش حداقلی کنار یک دریاچه، آن هم درحالی که لوکیشن استان مازندران، محل عکس‌برداری را مشخص می‌کرد، می‌توانست معانی مستقیم یا غیرمستقیم بسیاری داشته باشد. آیا این هم نوعی نمایش اعتراض یا قدرت بود؟ آیا مدل‌ها با سابقه سال‌ها فعالیت زیرزمینی که به مدد شبکه‌های اجتماعی، روی زمین آمده است، زودتر از همه دریافته‌اند که واقعاً همه جای جغرافیای پهناور این کشور نمی‌تواند زیر چشمان ناظران قرار گیرد؟ این واکنش چه تبعات فرهنگی دارد و کدام نهادها را به چاره‌اندیشی و برنامه‌ریزی نیازمند می‌کند؟

داستان مدل‌های اینستاگرامی به اینجا ختم نمی‌شود. آن‌ها در زمینه‌های تبلیغاتی مختلفی فعال هستند؛ اما دو حوزه پوشاک و آرایش، بیش از سایر حوزه‌ها بستر را برای فعالیت مدل‌هایی که بیرون از فرهنگ عمومی کشور هستند، فراهم می‌کند.

درآمد مدل‌ها در فضای مجازی به‌گونه‌ای است که باوجود ناامنی و امکان بالای سوءاستفاده، افراد را برای فعالیت در این فضا بیشتر ترغیب می‌کند. دی‌ سال گذشته بود که نیروی انتظامی ضمن اعلام خبر شناسایی و انهدام بزرگ‌ترین باند شبکه مدلینگ در استان هرمزگان، اطلاع داد: «تعدادی از خانم‌های مدل‌شده با همکاری برخی صنوف از جمله آرایشگاه‌های زنانه، مزون‌ها و آتلیه‌ها به‌صورت گسترده و سازمان‌یافته با هدف سوءاستفاده‌های ابزاری و تجارت اقتصادی و از طرفی اغفال زنان و دختران جوان برای ارتکاب اعمال منافی عفت در پوشش حرفه (شغل) مدلینگ، مبالغی بین 500 هزار تا یک میلیون تومان دریافت می‌کردند.» طبق شنیده‌های ما از فعالان این عرصه، این مبالغ برای برخی مدل‌های غیررسمی اما شناخته‌شده در اینستاگرام بالاتر است.

نیروی انتظامی از چند سال پیش بر رصد و شناسایی تخلفات و موارد غیرقانونی فعالیت مدل‌ها در فضای مجازی تاکید داشته اما طبق اعلام سخنگوی ناجا در سال 95 معتقد است که «این کار مربوط به حوزه ارشاد است و پلیس نیز در حد توانش با تخلفات برخورد می‌کند و نباید فراموش کرد که دستگاه‌های دیگری هم در این زمینه مسوولیت دارند و باید وارد عمل شوند.» بنابراین به نظر می‌رسد که مسأله مدلینگ به‌طور کلی با فقدان شفافیت قانونی در این زمینه، روز‌به‌روز پیچیده‌تر می‌شود و قوانین موجود برای جرائم رایانه‌ای قادر به سامان‌دهی این بخش نیست.