سایه کرونا بر زنجیره خودروسازی

دنیای اقتصاد: در شرایطی که شیوع کرونا بسیاری از کسب‌و‌کارها و صنایع در جهان را به کما برده، زنجیره خودروسازی در دنیا نیز از گزند همه‌گیری این ویروس در امان نمانده و هم اکنون بسیاری از شرکت‌های خودروساز تولید را متوقف و برخی از سایت‌های خود را وارد عرصه مبارزه با این ویروس مهلک کرده‌اند.

در این بین خودروسازی ایران نیز با تاثیرپذیری از شرایط کنونی اگرچه فعالیت خود را از امروز به‌طور محدود آغاز می‌کند با این حال به نظر می‌رسد که همچون خودروسازان جهانی بار این مهمان ناخوانده را مدت‌ها باید به دوش بکشد. اما آنچه در شرایط کنونی خودروسازی ایران را متمایز از دیگر شرکت‌های فعال خودرویی در دنیا می‌کند بحران‌هایی است که از سال‌ها پیش همراه تولید‌کنندگان ایرانی بوده و فعالیت این شرکت‌ها را متاثر از خود کرده است.

مهمترین چالشی که تولید‌کنندگان داخلی هم اکنون با آن دست به گریبان هستند اعمال تحریم‌هایی است که از دو سال پیش منجر به کاهش تولید، خروج شرکای خارجی و همچنین افزایش زیان انباشته و زیان تولید شده است. در کنار این اتفاقات بحران شیوع کرونا درست زمانی شکل گرفته که اقتصاد ایران با بحرانی عمیق دست به گریبان است و رشد اقتصادی منفی، نرخ بیکاری و تورم نیز به حد بالایی رسیده است بنابراین خودروسازی کشور در کنار بحران تولید، با وضعیتی در کسب و کار کشور روبه‌رو است که چندان امیدی به بهبودی آن در آینده نزدیک نیست. به این ترتیب اگرچه خودروسازی دنیا با شیوع کرونا وضعیت قرمز اعلام کرده و فعالیت خود را متوقف نگه داشته اما در ایران با بازگشایی زودهنگام تولید بازهم چشم انداز روشنی در وضعیت خودروسازی قابل تصور نیست.اما بحران در شرکت‌های خودروساز جهانی در شرایطی اتفاق افتاده که این شرکت‌ها پیش از کرونا نیز از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نبودند و بسیاری از دست اندرکاران معتقد بودند که خودروسازی جهان سال سختی پیش رو دارد.

این صنعت مدت‌ها است که به دلیل پیشرفت‌های اخیر فناوری، استفاده گسترده از هوش مصنوعی و سخت‌گیری‌های انجام شده در زمینه محیط زیست دچار آشفتگی شده و در تلاش است تا تحولات اساسی ایجاد کند. با این حال شیوع ویروس کرونا ظاهرا بر آشفتگی این صنعت افزوده است.در این زمینه شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران چندی پیش در گزارشی به چالش‌های پیش روی صنعت خودروی جهان، همزمان با عالم‌گیر شدن کرونا پرداخت و در این زمینه به پنج بحرانی اشاره کرد که این صنعت در آینده نزدیک با آن روبه‌رو خواهد بود.

چالش‌های پیش روی خودروسازی

اولین چالشی که خودروسازی به اعتقاد شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران با آن روبه‌رو خواهد شد تعلیق در تولید است. در حال حاضر تولیدکنندگان خودرو برای حفظ سلامت کارمندان، فعالیت‌های تولیدی خود را به حالت تعلیق درآورده‌اند و هنوز زمان مشخصی را نیز برای شروع تولید اعلام نکرده‌اند.بنابراین با تداوم روند فعلی به نظر می‌رسد که خودروسازان جهان از جمله خودروسازی ایران با کاهش چشمگیر تولید همراه شوند.در این بین به نظر می‌رسد که بخشی از روند نزولی خودرو به اختلال در زنجیره تامین بازگردد. درگزارش شرکت بازرسی کیفیت در این زمینه تاکید شده که بیش از ۳۴ میلیارد دلار قطعات خودرو (۸۰ درصد) هر سال توسط کشور چین تامین می‌شوند. از آنجا که بسیاری از کارخانه‌ها در چین به شدت تحت تاثیر اپیدمی ویروس کرونا قرار گرفته بودند، تهیه قطعات مورد نیاز خودروسازها به‌طور فزاینده‌ای دشوار شده بود. هوبی یکی از چهار پایگاه اصلی تولید خودرو در چین است و بیش از ۱۰۰ تامین‌کننده خودرو را شامل می‌شود. در ادامه گزارش آمده است که کارخانه‌های خودروسازی در هوبی تا ۱۱ مارس بسته بودند و اکنون به آرامی شروع به بازگشایی کرده‌اند و اوضاع در چین رو به بهبود است. طبق اعلام انجمن تولید‌کنندگان خودرو (CAAM) در چین، تا هفته آخر فوریه، بیش از ۹۰ درصد از تامین‌کنندگان قطعات خودرو در خارج از هوبی تولید را از سر گرفته‌اند. اگرچه اکنون بسیاری از کارخانه‌های چین فعالیت‌های خود را آغاز کرده‌‌اند، اما از آنجا که کشورهای دیگر همچنان درگیر این ویروس هستند و محدودیت‌هایی را در زمینه واردات محصولات غیر ضروری اعمال کرده‌اند سفارشات کاهش یافته و در نتیجه نرخ تولید همچنان پایین است. با توجه به مشکلات مورد تاکید در مورد خودروسازی جهان دراین گزارش، دو سناریو در مورد ایران مطرح می‌شود. سناریوی اول اینکه خودروسازی کشورمان با توجه به شیوع کرونا در ایران هم‌اکنون فعالیت خود را آغاز کرده بنابراین تامین قطعه ممکن است با شرایط بهتری از چین صورت گیرد چرا که دیگر خودروسازان همچنان متوقف مانده‌اند. سناریوی دیگری که مطرح می‌شود این است که با توجه به توقف یا محدودیت فعالیت دیگر خودروسازان شرکت‌های تامین‌کننده نیز تیراژ خود را کاهش داده که این امر می‌تواند به ضرر تولید‌کننده داخلی باشد.

محدودیت کانال‌های فروش

اما شرکت بازرسی و کیفیت معتقد است که خودروسازان به دلیل شیوع کرونا هم‌اکنون برخی از نمایندگی‌های خود را به منظور حفظ سلامت کارکنان و مصرف‌کنندگان تعطیل کرده‌اند و محدودیت‌هایی برای فروش وسایل نقلیه ایجاد شده است. بنابراین فروش خودرو یکی دیگر از چالش‌های خودروسازی جهان محسوب شده که البته خودروسازان داخلی کشورمان نیز از این آسیب در امان نیستند.از سوی دیگر ثبت‌نام خودرو نیز به دلیل تعطیلی ادارات و دیگر ارگان‌های دست‌اندرکار امکان‌پذیر نخواهد بود.

کاهش تقاضا

سازمان بازرسی معتقد است که هم اکنون کاهش چشمگیر تقاضا برای وسایل نقلیه جدید در بازار جهانی خودرو رخ داده است. آنچه مشخص است شیوع ویروس کرونا چالش‌های بسیاری را برای صنعت خودرو ایجاد کرده است. ۸۰ درصد شرکت‌های خودروسازی اعلام کرده‌اند که ویروس کرونا تاثیر مستقیمی بر درآمدهای آنها در سال ۲۰۲۰ خواهد داشت. در ژانویه ۲۰۲۰ فروش خودروهای چینی ۱۸ درصد کاهش یافت. انجمن اتومبیل‌های سواری چین (CPCA) گزارش داده است که فروش دو ماه اول سال ۲۰۲۰ در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۹، به میزان ۴۰ درصد کاهش داشته است.

در حالی که سرویس سرمایه‌گذاری مودی فروش جهانی خودرو را در سال ۲۰۲۰ با ۵/ ۲ درصد کاهش پیش‌بینی کرده است، اما اکنون به نظر می‌رسد بیش از ۶ تا ۸ درصد روند کاهشی داشته باشد. همچنین گسترش ویروس کرونا در اروپا به‌رغم شروع مجدد فعالیت اقتصادی در چین، آغاز فعالیت اقتصادی در جهان را به تاخیر انداخته است. تحقیقات جدیدی که شرکت Comscore انجام داده است نشان می‌دهد، حجم کلی خریداران در ۱۵ روز اول مارس ۲۰۲۰ در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۹، در انواع مختلف خودرو ۲۵ درصد کاهش داشته است. در نیمه اول ماه مارس با ادامه‌ قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی حجم خریداران خودرو به پایین‌ترین سطح خود در مدت ۶ سال گذشته رسیده است.

درادامه این گزارش آمده است خودروهایی که در صورت بسته شدن کارخانه‌ها به دلیل کمبود قطعات تحت تاثیر قرار می‌گیرند عبارتند از وانت‌بارهای شورولت سیلورادو و جی‌ام‌سی سیرا، شورولت تاهو، شورولت سابربن، جی‌ام‌سی یوکون و کادیلاک اسکالاده.

اگر چه تاکنون بسیاری از خودروسازان بزرگ دنیا راهکارهای بهداشتی متنوعی را برای آغاز تولید در نظر گرفته‌اند، اما همچنان حساسیت‌های عمده‌ای در زمینه تبعات احتمالی شروع مجدد فعالیت خطوط تولید صنعت خودرو وجود دارد. در این گزارش اگر چه بر کاهش تقاضا در خودروسازی جهان تاکید شده اما در ایران به دلیل عدم پاسخ به تقاضای سال ۹۸ به نظر می‌رسد سال ۹۹ شاهد سرریز تقاضای خودرو در کشور باشیم که با پیش‌بینی کاهش تولید ظاهرا امسال نیز سال خوبی برای متقاضیان نیست.

وضعیت خودروسازان جهانی

حال به سراغ شرکت‌های خودروساز دنیا می‌رویم تا وضعیت فعلی آنها با توجه به گسترش ویروس کرونا مورد بررسی قرار گیرد. از شرکت فورد شروع می‌کنیم این شرکت تمامی فعالیت‌های تولیدی خود را از ۱۹ مارس در آمریکا، مکزیک، کانادا و اروپا تعطیل و اعلام کرده احتمالا این تعطیلی تا چندین هفته ادامه خواهد داشت.

جنرال موتورز هم از ۱۸مارس کارخانه خود را در شمال آمریکا تعطیل کرده و برای دیگر کارخانه‌های خود دستورالعمل‌های مختلفی را در نظر گرفته است. به سراغ فیات کرایسلر می‌رویم. این شرکت نیز مانند دو شرکت قبلی فعالیت خود در آمریکا و اروپا را به حالت تعلیق در آورده است. اما هوندا نخستین شرکتی بود که کارخانه‌های خود در آمریکای شمالی را از ۱۸ مارس تعطیل کرد و این تعطیلی موجب کاهش ۴۰ هزار دستگاه خودروی این شرکت خواهد شد. تویوتا نیز کارخانه خود را در آمریکای شمالی تعطیل کرده است، اما کارخانه‌های آن در آمریکا، کانادا و مکزیک به دلیل پاکسازی کلیه قطعات تنها دو روز در ماه مارس تعطیل بودند. هیوندای نیز به دلیل ابتلای یکی از کارمندان به ویروس کرونا در آلاباما کارخانه خود را تعطیل کرده است. همچنین شرکت ژاپنی نیسان در آمریکا تا ۶ آوریل تعطیل اعلام کرده ولی هنوز تصمیمی در مورد کارخانه‌های خود در مکزیک و کانادا نگرفته است.

اما ولوو دارای چهار کارخانه در چین است که اکنون مطابق روال عادی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، اما کارخانه‌های خود در اروپا و آمریکا را تعطیل کرده است. فولکس واگن هم از ۲۱ مارس، کارخانه‌های خود در چاتانوگا، تنسی و دیگر مناطقی که کارخانه‌های این شرکت فعالیت دارند، به حالت تعلیق درآورده است. این شرکت همچنین در ۱۷ مارس از تعطیلی فرآیند تولید خود در کشورهای اروپایی از قبیل اسلواکی، پرتغال و اسپانیا خبر داد. بوگاتی این غول خودروساز فرانسوی نیز همانند همتایان خود در ۲۰ مارس اعلام کرد که تولید در کارخانه مولشیم را به دلیل نگرانی از شیوع کرونا متوقف کرده است. پورشه نیز در همین راستا از ۱۸ مارس کارخانه‌های خود را تعطیل کرده است و انتظار می‌رود فروش و تولید این شرکت در ماه‌های پیش‌رو با افت نسبی همراه باشد. دایملر نیز که برند مرسدس بنز را تحت پوشش دارد، اعلام کرده که تولید در کارخانه‌های این شرکت در اروپا تعطیل است. به سراغ پژو سیتروئن می‌رویم. این شرکت که برندهای پژو، سیتروئن، DS، Opel و Vauxhall از زیرمجموعه‌های آن محسوب می‌شوند، فعالیت کارخانه‌های خود در اروپا را به حالت تعلیق درآورده است. کارخانه‌های PSA Group در کشورهای مختلفی از جمله فرانسه، اسپانیا، بریتانیا، لهستان و آلمان نیز تا ۲۷ مارس تعطیل بودند.رنو شریک پیشین خودروسازی ایران نیز فعالیت ۱۲ کارخانه خود در فرانسه را تا اطلاع ثانوی تعطیل کرده است.

تاثیر کرونا بر اشتغال در خودروسازی

طبق گزارش شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران حداقل یک میلیون و ۱۳۸هزار و ۵۳۶ موقعیت شغلی از مجموع ۶/ ۲ میلیون شغلی که در اروپا به‌طور مستقیم وابسته به تولید خودرو هستند با شیوع ویروس کرونا و توقف فعالیت کارخانه‌ها، از دست رفته است. بر این اساس شیوع ویروس کرونا موجب شده تا نزدیک به ۲۵۰ هزار خودرو در اروپای مرکزی و شرقی تولید نشود. همچنین از ۳۰ مارس ۲۰۲۰، نزدیک به ۱۳۶ هزار نفر که در منطقه CEE در کارخانه‌های تولید‌کننده خودرو مشغول به کار بودند تحت تاثیر بحران کووید- ۱۹ قرار گرفتند.