چرایی رونق «لایو» در اینستاگرام

*سه نوع نگاه درباره گفتگوهای اینستاگرامی «تتلو»

این استاد دانشگاه در ادامه گریزی نیز به گفت وگوی های زنده اینستاگرامی «تتلو» که از قضا تبدیل به یکی از پربیننده ترین گفتگوها در بستر اینستاگرام شده، زد و گفت: در ارتباط با گفت وگوی زنده چهره هایی چون «تتلو» در بستر اینستاگرام چند نوع نگاه وجود دارد. یک نگاه این است که این فرد، انسانی است که اصطلاحاً هرآنچه که بر سر زبانش می‌آید بیان می‌کند و فردی است که دارای نگاهی سطحی و غیرقابل قبول اما به هر حال جذاب است. نگاه دوم نیز عمدتاً از سوی مصلحین جامعه از جمله روحانیون مذهبی، بدنه روشنفکری جامعه همچون روان شناسان، جامعه شناسان، کارشناسان مسائل سیاسی مطرح می شود. نمایندگان این نوع نگاه از چنین رفتارهایی بر می آشوبند و عموماً با تحلیل های اخلاقی به این مسئله نگاه می کنند و نسل جدید را تحت تهاجم شدید فرهنگی می دانند و در تحلیل های خود به این نتیجه می رسند که اخلاقیت در حال از بین رفتن است.

وی ادامه داد: اما تحلیل بنده به عنوان یک کارشناس رسانه در ارتباط با این مسئله کمی متفاوت از این‌ها است. اگر ما صرفاً تحلیل‌ها را به سمت آسیب‌های فرهنگی و اخلاقی این دست از گفت وگوها در بستر فضای مجازی ببریم به نظر دچار نوعی خطای راهبردی شده‌ایم. واقعیت این است که امروزه بر اساس استارت آپ هایی که در بستر فضای مجازی در حال شکل‌گیری است اصولا فروش کالا از تعریف سنتی خود خارج شده و دیگر مانند سابق شاهد وجود یک کالای عینی در یک مکان عینی نیستیم و خرید و فروش ها تبدیل به خدماتی در بستر فضای مجازی شده است.

شریفی یزدی عنوان کرد: اینکه این نوع خرید و فروش‌ها دارای هیچگونه مکان مشخصی برای عرضه نیستند و میلیاردها تومان در بستر فضای مجازی صرف خدمات اینترنتی می‌شود، علاوه بر نکات مثبت فراوان اما بستر فعالیت سایت‌های بزرگ شرط‌بندی را هم فراهم کرده است. یکی از ویژگی های اصلی این سایتها این است که به منظور جذب بیشتر مشتری از هر ابرازی برای جلب اعتماد مخاطب و دیده شدن استفاده می‌کنند که یکی از این ابزارها، شکستن تابوها و هنجارهای اجتماعی و گذر از مرزهای اخلاقی جامعه است که اتفاقا ابزاری به شدت جذاب برای مخاطب به حساب می آید.

این استاد جامعه شناسی تصریح کرد: مسئله ای که در اینجا مورد غفلت بدنه دغدغه‌مند مذهبی و روشنفکر جامعه قرار می گیرد این است که کسانی که بر منبر می‌روند و یا در دانشگاه ها در حال فعالیت هستند یا کسانی که در هر گوشه و کنار علیه این نوع هنجارشکنی‌ها در حال سخنرانی و قلم فرسایی هستند در واقع بالاترین خدمت را به این نوع سایت ها که همان دیده شدن و جذب مخاطب جدید است، می کنند.

شریفی یزدی یادآور شد: نمونه سیاسی این حربه از سوی رئیس جمهور فعلی آمریکا پیاده می شود و شاهد هستیم که ترامپ با استفاده از ابزار نوظهور توییتر، حرف‌های جنجالی می زند و با حمله به جراید و رسانه‌های منتسب به رقبای سیاسی خود، اظهارات و توییت های خود را همواره در کانون توجهات قرار می‌دهد. بنابراین مسئله اصلی در گفتگوی های زنده اینستاگرامی خیلی فراتر از چهره هایی چون «تتلو» و «ساسی» است و این افراد ابزارهای کوچک و حقیری هستند که در صورت توجه نابجای رسانه ها و متولیان فرهنگی و اجتماعی کشور و ایجاد هجمه علیه فعالیت آنها، بدون شک در زمینه مبارزه با این گونه هنجارشکنان مرتکب اشتباهی راهبردی شده ایم. مسئله ای که متاسفانه امروز در اقشار روشن فکر و تحلیل گران سیاسی اجتماعی و مذهبی ما در حال رخ دادن است.

وی در ادامه اظهاراتش با بیان برخی آثار مخرب مقابله با هنجارها در بستر فضای مجازی گفت: خروجی این تابوشکنی‌ها این خواهد بود که ارزش‌های پایدار ما زیر سوال خواهد رفت و جامعه به سمتی حرکتی می‌کند که دچار بی‌ارزشی می‌شود. در حالی که ارزش‌های مثبت و ارزش‌های منفی هر دو در بستر جامعه کارکرد دارند. در عین حال هنجارهای منفی بسیار بهتر از بی هنجاری در سطح جامعه است. چرا که بی‌هنجاری‌ها مولفه‌های خنثی و معلق هستند که با هرگونه تحرکی به هر سطحی منتقل می‌شوند. در نتیجه اگر ما نفهمیم که چطور با این بی‌هنجاری‌ها برخورد کنیم جامعه به مرور از درون تهی می‌شود اما اگر این آسیب‌ها به درستی شناخته شده و راهکارهای مناسبی برای مقابله با آن تعریف شود و به جای موعظه های اخلاقی صرف به سمت این برویم که واقعیت ها و آثار بلند مدت این مسئله را درک کنیم، چهره‌های کم ارزشی چون «تتلو» قادر نخواهند بود آثار بلند مدتی در فرهنگ جامعه داشته باشند.

*بستر رسانه‌ای کشور دارای مشکلات ساختاری است

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه برای مقابله با این ناهنجاری‌ها ابتدا باید به جای معلول به سراغ علت‌ها برویم، تصریح کرد: یکی از علل رونق چنین بسترهایی، مشکلات ساختاری در رسانه‌های داخلی کشور است. امروز رسانه های داخلی ما باید در عرصه اطلاع رسانی و خبررسانی تحولات ماهوی داشته باشد. همچنین آموزش و پرورش ما که تا تاکنون به شکل سنتی آموزش قشر محصل در کشور پرداخته است، باید به شکل جدی به نقش آفرینی در این عرصه ورود کند. از سوی دیگر تحلیلگران و کارشناسان و وعاظ مذهبی و روشنفکران ما که مقبولیتی در میان اقشار مختلف مردم دارند نیز باید با همفکری با هم، راهکارهای عملی در این حوزه ارائه دهند.

شریفی یزدی خاطرنشان کرد: یکی از مسائلی که در این سالها مورد غفلت قرار گرفته این است که متولیان فرهنگی ما تلاش کرده اند تا براساس سلیقه انسان‌های دهه 30، 40 و 50 برای نوجوانان و جوانان دهه 70 و 80 برنامه ریزی کنند. در حالی که پیش از این نیز عدم موفقیت این نوع سیاست را در عمل مشاهده کرده‌ایم. البته در برهه‌هایی از زمان به مقتضیات روز به ویژه در حوزه فرهنگی توجهاتی شده و به طبع نتیجه آن را هم دیده‌ایم اما به واقع باید اذعان کرد که آنطور که باید و شاید برای نوجوانان و جوانان نسل حاضر برنامه مشخص و مدونی در حوزه فرهنگ وجود ندارد.

*طرح عدم متولی گری حاکمیت در حوزه فرهنگ یک شوخی است

این استاد جامعه شناسی در واکنش به این گزاره که برخی معتقدند علت وقوع پدیده هایی چون «تتلو» در بستر فضای مجازی ناشی از دخالت مستقیم حاکمیت در نظم اخلاقی جامعه است در حالی که اصولاً حکومت ها در دنیا به هیچ وجه متولی اخلاق در جامعه خود نیستند، تصریح کرد: اینکه حکومت‌ها متولی نیستند و دخالت در اخلافیات و ارزش ها نداشته باشند، یک شوخی است، چراکه حتی در همه حکومت‌های لیبرال و نئولیبرال نیز حاکمان به‌دنبال حفظ ارزش‌های لیبرالیستی بوده و حامی اصلی تحقق این ارزش ها در سطح جامعه هستند.

وی افزود: البته بنده نیز معتقد هستم که حاکمیت نباید به شکل مستقمی در این حوزه ورود کند ولی آنچه که مسلم است همه حاکمیت‌ها به دنبال حفظ ارزش ها و هنجارهای جامعه‌اند. به طور مثال در آمریکا هالیوود یا جشنواره هایی چون اسکار به شکل غیرمستقیم در همین مسیر حرکت می‌کنند.

شریفی یزدی ضمن تاکید بر این مسئله که مقامات کشور نباید در جایگاه مدرس اخلاق قرار گیرند، گفت: دولت‌ها یا حاکمیت‌ها چه ما بخواهیم چه نخواهیم در سیاست های فرهنگی و اخلاقی جوامع خود دخالت می‌کنند و باید هم دخالت کنند، اما این دخالت باید از طریق برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری، برنامه درازمدت داشتن و تولیدات درست هنری پیاده سازی شود و صرف صحبت کردن دردی را دوا نمی‌کند.