علل ریزش اخیر بورس

 محمد خبری زاد در گفتگو با خبرنگار مهر درباره علل اصلاح سنگین شاخص کل بورس و همچنین ریزش ارزش سهام شرکت‌های بورسی در هفته‌های گذشته (۱۰ روز کاری بورس) و سپس آغاز روند مجدد افزایشی آن در روز‌های پایانی هفته گذشته اظهار داشت: بازار از ۱۹ مرداد که شاخص رقم ۲ میلیون و ۷۰ هزار واحد را لمس کرد، شروع به ریزش کرد که بهانه اولیه برای آغاز این ریزش، اخبار مربوط به عدم عرضه دارا دوم بود.

وی افزود:، اما در آن زمان چند اتفاق دیگر نیز رخ داده بود از جمله اینکه رشد زیاد قیمت‌ها از ابتدای سال ۱۳۹۹ در اکثر نماد‌های بازار رقم خورده بود و به عبارت مصطلح میان فعالان بازار، قیمت‌ها پُر شده بود و اکثریت نماد‌ها «بیش‌ارزش» (over value) شده بودند.

کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: اتفاق دوم که شدت آن اثرگذارتر از سایر اتفاقات بود، آغاز عرضه ۳۰ درصد دوم سهام عدالت در بازار آن هم به شکل خُرد بود. دقیقاً در همان زمان که مرحله دوم آزادسازی سهام عدالت رخ داد و یک روز بعد از عید غدیر بود، بازار در حال بازگشت به دوره رشد بود، اما با کج سلیقگی برخی کارگزاری‌ها که سهام عدالت را به صورت خُرد عرضه کردند، افت شدید بازار رقم خورد.

وی یادآور شد: در حال حاضر هسته معاملات بدون اختلال در حال فعالیت است و دیگر شاهد بروز اختلال در سیستم معاملات نیستیم، اما در آن دوره، هسته معاملات اختلال‌های زیادی به خود دید؛ که همین امر باعث شد کارگزارانی که مأمور به فروش سهام عدالت بودند، سفارشات خود را برای اطمینان از فروش، تا دامنه منفی وارد سیستم کردند که همین امر باعث شد که بازار از روند مثبت به روند منفی تغییر جهت داده و حتی تعدادی از نماد‌های بزرگ بازار که در آن روز صف خرید داشتند با این اتفاق، ناگهان به صف فروش نشستند که همین امر به کل بازار تسری پیدا کرد.

وی علت دیگری که از نظر اثرگذاری منفی بر بازار، مکمل عرضه ناگهانی و سنگین سهام عدالت بود را ابلاغ مصوبه هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر کاهش نسبت سرمایه گذاری در سهام صندوق‌های با درآمد ثابت دانست و ادامه داد: بر اساس ابلاغیه مذکور، سرمایه گذاری صندوق‌های سرمایه گذاری مکلف شدند از ۱۱ مرداد تا ۱۱ شهریور سهم سهام در پرتفوی خود را از ۱۰ به ۵ درصد کاهش دهند؛ البته از زمانی که این ابلاغیه رسانه‌ای شد و رسانه‌ها و فعالان بازار نسبت به آن در زمانی که بازار منفی بود، انتقاد کردند، سازمان بورس با ابلاغیه جدید، سقف سرمایه گذاری صندوق‌های درآمد ثابت در سهام را به ۱۵ درصد افزایش داد.

خبری زاد آخرین مؤلفه تأثیرگذار در ریزش بازار را کاهش سقف اعتباری کارگزاری‌ها به مشتریان آن‌ها عنوان و اظهار کرد: سقف این اعتبار از ۲۰ به ۱۰ درصد پرتفوی مشتریان کاهش یافت که به مرور باعث کاهش تقاضا و افزایش عرضه‌ها در بازار شد؛ که البته این موضوع نیز با اعتراض فعالان بازار مواجه شد و سازمان بورس بار دیگر این سقف اعتباری را از ۱۰ به ۲۰ درصد بازگرداند و برای خرید‌های اعتباری خود کارگزاری‌ها نیز سقف ۵۰ درصد لحاظ شد.

وی خاطرنشان کرد: نرخ بهره دریافتی از مشتریان کارگزاری‌ها برای خرید اعتباری، ۲۱ تا ۲۳ درصد است؛ بازار از ابتدای سال تا کنون ۴ برابر شده است و اگر میانگین بازدهی سهام مشتریان بزرگ کارگزاری‌ها را ۳۰۰ درصد در نظر بگیریم، می‌بینیم که دریافت اعتبار برای سرمایه گذاران بسیار جذاب می‌باشد.

کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: تقویت سنگین سمت عرضه و کاهش شدید توانایی خرید و سمت تقاضا، به از هم پاشیدگی بازار انجامید. دومینوی سقوط وقتی رخ می‌دهد، همه چیز را با خود به پایین می‌کشد؛ نتیجه این شد که آن دسته از افرادی که در ۳ ماهه نخست سال وارد بازار شدند و در سود بودند و آن‌هایی که در مرداد وارد بازار شدند و توازن سود و زیان آن تقریباً برابر شده بود، آغاز به فروش سهام خود کردند؛ حقوقی‌ها هم از سوی دیگر، خود را کنار کشیدند و اقدامی برای حمایت از بازار انجام ندادند.

وی در پاسخ به این پرسش که علت عدم حمایت حقوقی‌ها از بازار چه بود؟، گفت: سازمان بورس به عنوان ناظر بازار متأسفانه تذکری به حقوقی‌ها برای حمایت از حقیقی‌ها در زمان ریزش بازار نکرد؛ اما وقتی دیدند که اوضاع در حال بدتر شدن است، بلافاصله ورود کرد و با حمایت رسانه‌ای از فرآیند بازار، توانست از ریزش بیشتر جلوگیری کند و بازار تا حدودی بازگشت.

فعال بازار سرمایه بیان کرد: در حال حاضر بازار سرمایه جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد کشور دارد و همین امر باعث شده که با هماهنگی‌های همه جانبه میان همه ارکان اقتصادی کشور، برخی تصمیمات نادرست، اصلاح شده و با هماهنگی خوبی که میان حقوقی‌ها و صندوق‌های بزرگ بازار انجام دادند، در دو روز آخر معاملاتی روند بازار مثبت و ارزش معاملات رو به افزایش حرکت کند. در ۲ روز معاملاتی اخیر ارزش معاملات خرد به بالای ۱۵ هزار میلیارد تومان رسید و حدود ۲،۰۰۰ میلیارد تومان ورودی پول حقیقی به بازار داشته باشیم.

خبری زاد تصریح کرد: هیچ بازاری مثل بورس نمی‌تواند به حفظ ارزش پول‌های خُرد مردم کمک کند؛ چون سایر بازار‌ها نمی‌تواند نه به مولدسازی منابع خرد بینجامد و نه ارزش آفرینی در پی خواهد داشت.

وی تاکید کرد: البته سهامداران خُرد نیز باید در خرید و فروش‌های خُرد نهایت دقت را به عمل بیاورند. تجربه ریزش شاخص در این دوره نشان داد که بازار سرمایه بنا بر ماهیت خود، همیشه رو به بالا حرکت نخواهد کرد.