چرا رابطه شورای نگهبان با مجلس خوب شد؟

روزنامه شرق نوشت: به‌ طرز شگفت‌انگیزی رابطه شورای نگهبان با مجلس بهبود یافته و اعضای این دو مجلس در حال خانه‌یکی‌شدن هستند.

در رابطه با دلایل گرم‌شدن روابط شورای نگهبان با مجلس، گمانه‌زنی‌های مختلفی مطرح شده است که مهم‌ترین آنها آینده‌نگری نمایندگان مجلس است تا در انتخابات چهار سال بعد مرحله تأیید صلاحیت در شورای نگهبان را به‌راحتی طی کنند؛ ازاین‌رو حتی برای انجام وظایف معمول خود نیز نظر شورای نگهبان را جویا می‌شوند.

آینده‌نگری بد نیست، به‌ویژه که بخش اعظمی از نمایندگان مجلس برای انتخابات اخیر از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند؛ اما مسئله این است که نماینده مردم بودن به جلب نظر شورای نگهبان نیست و نماینده باید وظیفه ذاتی خود را به‌خوبی انجام دهد، همان‌گونه که شورای نگهبان در حیطه وظایف خود می‌کوشد بهترین عملکرد را داشته باشد. در این بین نمایندگان ذوق‌زده از گشایشی که میان شورای نگهبان و مجلس ایجاد شده، در تلاشی وصف‌ناپذیر سعی در کاهش اختیارات خود و افزایش اختیارات شورای نگهبان دارند.

ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجف‌آباد در مجلس شورای اسلامی، در رابطه با «مشارکت مجلس و شورای نگهبان در طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری» در گفت‌وگویی که برنا منتشر کرده، توضیح داده است: حضور شورای نگهبان فقط در بحث انتخابات ریاست‌جمهوری نیست، شورای نگهبان در انتخابات شوراها و مجلس، کمک مشاوره‌ای به مجلس می‌دهد. شورای نگهبان و مرکز پژوهش‌های شورای نگهبان و بعضی از اعضای حقوق‌دان به کمیسیون امور داخلی که به‌عنوان کمیسیون اصلی است، کمک فکری می‌کنند. شورای نگهبان در این سه طرح خوبی که تهیه شده حضور پیدا می‌کند و مشورت و نظر می‌دهد. نظارت پیشین کار خوبی است که توسط شورای نگهبان صورت می‌گیرد». نماینده نجف‌آباد در مجلس در پاسخ به این سؤال که آیا چنین چیزی در ادوار گذشته مجلس سابقه داشته است، مطرح کرد: در دوره قبل شاهد بودیم که شورای نگهبان تعاملی بسیار عالی با کمیسیون امور داخلی و شوراها درباره طرح بسیار مهم جامعه مدیریت شهری و روستایی داشت. این اولین‌بار نیست، بلکه مسبوق به سابقه است. شورای نگهبان با مشورت‌دادن و کمک به مجلس کار را پیش می‌برد تا طرح‌ها پخته‌تر شود.

او در پاسخ به این پرسش که با حضور مرکز پژوهش‌های شورای نگهبان، جایگاه و نقش مرکز پژوهش‌های مجلس چه می‌شود، مطرح کرد: آنها هم کمک می‌کنند، البته باید اذعان کنم دهقان که تجربه حضور در چندین دوره مجلس شورای اسلامی را دارد و اکنون هم به‌عنوان حقوق‌دان در شورای نگهبان است، نقش بسیار مهمی در ایفای کارهای تعاملی بازی می‌کند. دهقان به‌عنوان یکی از حقوق‌دان‌های شورای نگهبان و به‌عنوان نماینده‌ای که چهار دوره در مجلس بوده و به‌خوبی مجلس را می‌شناسد، نقش خیلی اساسی و مهمی در این قصه دارد. دهقان نظارت شورای نگهبان را به جای پسین، در حین و پیشین می‌کند. در فرانسه که قانون اساسی آن بسیار به ما نزدیک است، در طرح‌ها و لوایح خود یک مدل پیشین دارند و هر چیزی خلاف قانون اساسی باشد، کمیسیون‌های مربوطه و قانون اساسی‌شان همان ابتدا اعلام می‌کند که این طرح و لایحه، با قانون مغایرت دارد. دهقان می‌خواهد شورای نگهبان در حین و پیش از طرح و لوایح به کمک مجلس بیاید و ایرادها را برطرف کند. نماینده نجف‌آباد در مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا ورود شورای نگهبان به تدوین طرح‌های مجلس به معنای روی خوش مجلس به افزایش حیطه اختیارات شورای نگهبان نیست، گفت: این اشتباه است. در دوره قبل حضور و کمک مؤثر شورای نگهبان، حداقل در طرح‌های بسیار مهم دیده می‌شد؛ مانند طرح مدیریت جامعه شهری و روستایی؛ این مسبوق‌ به سابقه است.

در طرح‌هایی که شورای نگهبان ذی‌نفع است مانند سه طرح انتخابات که شورای نگهبان تجربه خیلی خوبی در برگزاری انتخابات دارد و بیشتر معایب قانون‌های انتخابات را می‌داند و با توجه به نیاز ما به تجربه شورای نگهبان، آنها نظر مشورتی می‌دهند. سه طرح اصلاح قانون انتخابات شوراها، ریاست‌جمهوری و مجلس که هر سه اعلام وصول شد، طرح‌های پیشنهادی من است که به کمیسیون امور داخلی ارجاع داده شده است. شورای نگهبان به مجلس روی خوشی نشان داده و دستور مؤکد داده شده شورای نگهبان با مجلس همکاری کند. ابوترابی درباره قرارگاه تحول گفت: قرارگاه تحول با ریاست قاضی‌زاده‌هاشمی، نایب‌رئیس اول، در دستور کار است و به ‌لحاظ فعال‌سازی مجلس، آسیب‌شناسی می‌کند. این قرارگاه در حال فعال‌سازی و افزایش بهره‌وری مجلس است تا مجلس از حالت روزمرگی خارج و به مجلسی کارآمد و به‌روز تبدیل شود.

در یک قسمت عمده این قرارگاه، آیین‌نامه داخلی مجلس اصلاح می‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس، معاونت قوانین مجلس، قسمت اندیشکده حکمرانی دانشگاه صنعتی‌شریف، ریاست کمیسیون آیین‌نامه و قاضی‌زاده‌هاشمی در این قرارگاه حضور دارند، همچنین من و یک نفر دیگر با حکم ویژه قالیباف در این کارگروه حضور داریم. جلساتی داشتیم و هنوز به جمع‌بندی نرسیده‌ایم؛ چون اختلاف‌نظر زیاد است. او در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا حضور اعضای حقوق‌دان شورای نگهبان در بحث تدوین آیین‌نامه داخلی به معنای تداخل در کار نمایندگان نیست، گفت: شورای نگهبان در آیین‌نامه داخلی حضور نداشت. من در سه جلسه که حضور داشتم، چنین چیزی مطرح نبوده است.

محمد دهقان مردی که سبب چنین گشایشی در روابط مجلس و شورای نگهبان شده در تاریخ سوم اردیبهشت ۱۳۹۶ هم‌زمان با کاندیداتوری محمدباقر قالیباف، به‌عنوان رئیس ستاد انتخاباتی او انتخاب شد.

در نهایت هم در روز چهارشنبه ۱۹ تیر ۱۳۹۸ سیدابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه، در نامه‌ای اسامی پنج حقوق‌دان ازجمله محمد دهقان را به‌عنوان گزینه‌های حقوق‌دان شورای نگهبان به مجلس شورای اسلامی معرفی و پیشنهاد کرد. در ۲۵ تیر ۱۳۹۸ با ۲۳۱ رأی نمایندگان مجلس، دهقان به‌عنوان یکی از اعضای حقوق‌دان شورای نگهبان انتخاب شد. محمد دهقان به‌عنوان فردی که نقشی مهم در بهبود روابط بهارستانی‌ها با شورا داشته، بیش از آنکه جانب مجلسی‌ها را داشته باشد، سبب افزایش اختیار و قدرت شورای نگهبان شده و به‌نوعی فعلا وزنه نقش او به سمت شورای نگهبانی سنگینی می‌کند که عضو حقوق‌دان آن است؛ بنابراین می‌توان شاهد ادامه روند فعلی بود. هرچند داشتن روابط حسنه نکته مثبتی است، اما قرارگرفتن زیر نظر شورای نگهبان، نه برای شورا و نه بهارستانی‌ها نکته مثبتی نخواهد بود.