آینده سیاست خارجی و رقابت‌ جناحی در ایران

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم در روزنامه همشهری نوشت: تصویب کلیات طرح موسوم به «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» در مجلس که دولت را به متوقف‌کردن اجرای پروتکل الحاقی NPT در ظرف یک‌ماه ملزم می‌کند، به‌معنای شکل‌گیری روند احیای PMD (پرونده ابعاد نظامی احتمالی) توسط دشمنان و سایر کشورها علیه جمهوری اسلامی ایران است.

PMD مهم‌ترین عاملی بود که به‌واسطه آن پرونده هسته‌ای ایران در دوره قبل از برجام، ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار گرفت. براساس فصل هفتم منشور، پرونده هر کشوری که برنامه‌ها و رفتارهایش علیه صلح و امنیت بین‌الملل باشد، باید در شورای امنیت درباره آن تصمیم‌گیری شود تا اقدامات الزام‌آور ذیل مواد 41 و 42 فصل هفتم منشور صورت بگیرد. ماده41، اقدامات تحریمی و ماده42، اقدامات تنبیهی را برای کشورها پیش‌بینی کرده است. ماده41، دارای 15بند تحریمی است که پیش از برجام، همه 15بند آن علیه ایران در قالب 6قطعنامه عملیاتی شد.

قبل از اینکه بهانه برای قرارگرفتن ایران زیر بند42 فراهم شود و ایران به سرنوشت کشورهایی دچار شود که با جنگ و چالش‌های نظامی مواجه شدند، جمهوری اسلامی ایران به‌درستی تصمیم گرفت و برجام را امضا کرد. ایران تنها کشوری بود که پرونده PMD را با مذاکره بست و از ذیل فصل هفتم خارج شد.

پایان‌دادن به اجرای پروتکل الحاقی که مجلس در مصوبه دیروز خود درنظر گرفته است، به معنی پایان‌دادن به اقداماتی است که ایران طی سال‌ها در زمینه راستی‌آزمایی انجام داده است. درحالی‌که جمهوری اسلامی اساسا و به لحاظ راهبردی به‌دنبال بمب هسته‌ای نبوده و نیست و در این زمینه موانع فقهی هم وجود دارد، تصمیم مجلس قابل تامل است؛ پایان‌دادن به اجرای پروتکل الحاقی به منزله تقویت بهانه لازم برای احیای PMD است. قابل پیش‌بینی است که دشمنان ایران برای گشایش پرونده PMD علیه ایران فعال خواهند شد.

باید توجه داشت که شرایط امروز کشور قرار نیست ادامه پیدا کند؛ موضوع «نه جنگ، نه مذاکره» در ارتباط با آمریکا مطرح شده اما باب مذاکره درباره برجام و در چارچوب برجام همچنان باز است. درصورت احیای دوباره PMD، کشور باید زمان زیادی را برای بستن پرونده PMD صرف کند. به اعتقاد من، درصورتی که اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران متوقف شود، نخستین اقدام دشمنان جمهوری اسلامی این خواهد بود که دولت بایدن را به‌جای ورود به فضای مذاکراتی پیرامون احیای برجام، وارد فضای شورای امنیت کنند. بر این اساس، مسیری که باید به سمت ژنو و برجام باز شود، مسدود و در مقابل، مسیر به سمت شورای امنیت، نیویورک و وین باز خواهد شد تا قطعنامه‌های تازه‌ای علیه ایران شکل بگیرد.

بنده در پشت طرح مجلس یک روح جناحی می‌بینم نه یک روح ملی؛ این مسئله خطرناکی است. هرگاه که درسیاست خارجی کشور موضوع رقابت‌ها جناحی شده، منافع ملی آسیب دیده است. متأسفانه در طول تاریخ کشور، شماری از سیاستمداران، ناکارآمدی‌های اقتصادی خود را در پوست شعارهای تند سیاست خارجی پنهان کرده‌اند. مجلسی‌ها که منتقدان را به انحای مختلف مورد توهین قرار می‌دهند، مگر مدعی نیستند که مشکلات، ناشی از ضعف مدیریت اقتصادی است و تحریم بهانه است؟ مگر مدعی نیستند که تحریم‌ها تنها 20درصد در شرایط اقتصادی نقش دارند؟ چرا نمایندگان مجلس از ابزارهای قانونی خود برای رفع مشکلات اقتصادی استفاده نمی‌کنند؟ چرا ناکارآمدی خود را در پسِ موضوعات سیاست خارجی و تحریم پنهان می‌کنند؟

از سوی دیگر، پرونده هسته‌ای ازجمله مسائل کلان سیاست خارجی است که تصمیمات پیرامون آن در شورای‌عالی امنیت ملی اتخاذ می‌شود؛ اینکه مجلس وارد تصمیم‌گیری در این زمینه شده است، جای تأمل دارد. متأسفانه باید گفت که هیچ کشوری، سیاست خارجی خود را بازیچه رقابت‌های جناحی قرار نداده و به این شکل شعارهای تند در حوزه سیاست خارجی سر نمی‌دهد. در جهان کمتر کشوری با این میزان از منابع سراغ داریم که تا این اندازه با مشکلات اقتصادی مواجه باشد.

در این مقطع زمانی که کشورهای جهان چشم خود را به روی برجام باز کرده‌اند، حرکت‌های خلاف جریان در ایران، قطعا به ضرر منافع ملی خواهد بود. درحالی‌که پمپئو، نتانیاهو و بن‌سلمان در حال اقدامات انتحاری علیه ایران هستند، صدای محکومیت ترور شهید فخری‌زاده حتی از آمریکا هم شنیده می‌شود. در شرایط کنونی، نمایندگان مجلس باید دیپلماسی پارلمانی خود را در راستای محکومیت رژیم صهیونیستی فعال و تقویت کند، اما شاهد هستیم که آنها در جهت تخریب برجام گام برمی‌دارند.