سهم‌خواهی عربی از مذاکره برجامی با ایران

روزنامه همدلی: آثار تحولات منطقه‌ای هر روز خود را در ابعاد جدیدی نشان می‌دهد. در این میان، دورخیز برخی کشورهای عربی برای دخالت در توافق هسته‌ای با ایران، نشان از سهم‌خواهی و نمایش قدرت این کشورها برای تاثیر در مناسبات مهم خاورمیانه و جهان دارد. افزایش حمایت‌‌های ترامپ، تلطیف روابط با اسرائیل، خریدهای نظامی گسترده و تنگ‌‌‌تر شدن محاصره اقتصادی ایران از علت‌‌هایی است که به این کشورهای خواب‌زده در روزهای توافق هتل کوبورگ وین، جرات بلندپروازی، فراتر از آب‌‌های خلیج فارس را داده است.

در این زمینه البته عربستان سعودی پیشتاز است؛ عربستان که بازگشت احتمالی آمریکا به برجام را در تضاد با منافع خود در منطقه ارزیابی می‌کند و به نظر می‌رسد در این زمینه به ائتلاف قابل توجهی با اسرائیل دست یافته است، در پی آن است تا تمام تلاش خود را برای ایجاد همگرایی با دیگر کشورهای عربی در برابر جان گرفتن دوباره برجام به کار ببرد.

در همین راستا، فیصل بن فرحان وزیر خارجه سعودی با طرح ادعاهایی علیه ایران گفت که عربستان مخالف بازگشت آمریکا به برجام نیست. او در گفت‌وگو با روزنامه ایتالیایی لاریپابلیکا گفت که امیدواریم با تمام فعالیت‌های ایران که به ادعای او نگرانی‌‌هایی به دنبال دارد مقابله شود. از نظر او در راس این اقدامات، ممنوعیت ایران از غنی‌سازی اورانیوم و عدم توانایی ایران برای ازسرگیری این فعالیت‌‌ها در زمانی که اختلافی به‌وجود آید، باید مورد توجه قرار بگیرد.

فیصل بن فرحان همچنین مدعی شد که مشکل بازرسی برخی تاسیسات ایرانی نیز باید حل شود زیرا ایران سایت‌‌های نظامی محرمانه دارد و ممنوعیت‌‌هایی برای بازرسان وضع شده است. او ادامه داد که توافق هسته‌ای قبلی، به آن ‌چه فعالیت‌‌های خصمانه و توسعه‌طلبانه ایران در منطقه است، نپرداخته است.

این در حالی است که پیش از این نیز فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در گفت و گویی دیگر موضع این کشور را درباره تعامل جو بایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا با ایران به ویژه در رسیدن به هرگونه توافق تشریح کرده و گفته بود: «در صورت از سرگیری روند مذاکره آمریکا با ایران، باید در این باره با کشورهای حاشیه خلیج فارس مذاکره شود» او مدعی شد که این تنها راه دست یافتن به توافقی با دوام است. بن فرحان همچنین اظهار کرد: «اول از همه انتظار داریم که کاملا با ما مشورت شود و ما و دیگر دوستانمان در منطقه کاملا در جریان آنچه در مذاکرات با ایران اتفاق می‌افتد، باشیم.»

البته عربستان، تنها کشوری نبود که در چند روز اخیر، شرایطی را برای توافق هسته‌ای ایران متذکر شد. مقام‌‌های بحرین نیز به عنوان دنباله‌روی همیشگی عربستان بلافاصله وارد این میدان شده و اعلام کردند که برجام نیاز به بازنگری دارد و در این زمینه باید با کشورهای منطقه مشورت شود.

به گزارش الوطن، عبداللطیف الزیانی، وزیر امور خارجه بحرین در سخنرانی خود در نشست گفت وگوی منامه مدعی شد که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، آماده نشستن بر میز مذاکره با ایران و گفت وگو در مورد توافق هسته‌ای هستند. او تاکید کرد که در این مدت ثابت شده است که توافق هسته‌ای ایران نیاز مهمی به بازنگری و تکرار مذاکرات دارد. الزیانی گفت: «توصیه می‌کنیم که در این زمینه با ملت‌‌ها و کشورهای منطقه مشورت شود و هرگونه توافق با ایران باید نگرانی کشورهای منطقه را هم شامل شود.»

وزیر خارجه بحرین همچنین مدعی شد: «این مسئله امروز تمام جامعه بین‌المللی را نگران کرده است و برنامه موشک‌‌های بالستیک، دخالت در امور داخلی کشورهای منطقه، حمایت مادی و تسلیحاتی از شبه نظامیان و برنامه هسته‌ای را شامل می‌شود.»

در همین حال، بن فلاح‌ الحجرف، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس نیز با طرح ادعاهایی علیه ایران تاکید کرد که هرگونه توافق هسته‌ای با ایران باید منافع کشورهای منطقه را تامین کند. به گزارش العربیه، الحجرف مدعی شد که ایران همچنان قطعنامه‌‌های متعلق به برجام را نقض می‌کند و نقض این قوانین از سوی ایران، موجب ایجاد بی‌ثباتی در منطقه شده است.

اظهارات جسورانه این مقام‌‌های عربی در حالی مطرح می‌شود که پیش از این‌‌ هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان اظهار کرده بود که هیچ توافقی در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران که برنامه موشکی را شامل نشود انجام نخواهد شد. او همچنین مدعی شده بود: «ایران نباید سلاح هسته‌ای و موشک‌های بالستیکی داشته باشد که کل منطقه به را خطر بیندازد، ایران باید نقش دیگری را در منطقه بازی کند و بازگشت به توافق قبلی کافی نخواهد بود.»

در همین زمینه سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته در نشست خبری خود با اصحاب رسانه که به شکل مجازی برگزار شد، درباره درخواست چند کشور منطقه برای حضور در مذاکرات احتمالی درباره برجام گفت: «برخی کشورها تمامی حیثیت خود را گذاشتند که در دوران رئیس‌جمهور در حال خروج از کاخ سفید، به اهداف خود برسند. پول مردم خودشان را خرج کردند تا برای چند روزی امنیت بخرند. مشخص است آنها امروز نگران هستند.» خطیب‌زاده اضافه کرد: «پیام تهران به این کشورها آن است که ایران لنگرگاه ثبات در منطقه است. ایران کشور تاریخی در منطقه است و مانند برادر بزرگتر، سعی کرده خطاهای دیگران را نادیده بگیرد، ولی آنها باید بدانند جایگاه‌شان چیست و تا چه حد و اندازه می‌توانند سخن بگویند.»

سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره اظهارات اخیر ‌‌هایکو ماس وزیر خارجه آلمان درباره برجام نیز گفت: «مواضع ایران درباره برجام، ثابت و بدون تغییر است. برجام یک بار مذاکره شد، این توافق نتیجه مقاومت ایران بوده، امضا شده و در قطعنامه ۲۲۳۱ درج شده است. نه ایران چیزی را که یکبار مذاکره شده مجددا مورد مذاکره قرار می‌دهد و نه الزام‌آور بودن قطعنامه ۲۲۳۱ از آن کم می‌شود.»

خطیب‌زاده با بیان این که امیدواریم اروپا جایگاه و ظرفیت‌های خود را شناخته و سقف و کف روابط خود را در نظر بگیرد، یادآور شد: «یکی از طرف‌هایی که به تعهدات خود عمل نکرده، طرف‌های اروپایی بوده‌اند. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ضامن اجرای برجام بوده و کشورهایی مانند آلمان حتی نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند که در نامه‌های ما آمده است.»

او با تاکید بر این که ایران در خصوص امنیت ملی خود نه مذاکره و نه مصالحه نمی‌کند، عنوان کرد: «ایران به حقوق و مسئولیت خود آشنا بوده و حقوق و مسئولیت‌های طرف مقابل را هم یادآوری کرده است. آنچه با فشار حداکثری به دست نیامد با روش‌های دیگر هم به دست نمی‌آید.» خطیب‌زاده یادآورشد: «گفته‌ها و شنیده‌هایی از دولت منتخب آمریکا دیده شده است که روش غلط خود را اصلاح کند. امیدواریم اروپا هم به مسیر عدم پایبندی خود پایان دهد. اگر این طور شود ایران، کشور مسئولی است. احتیاح به چانه زنی جدید نمی‌بینیم.»

به هر روی اظهارات برخی مقام‌‌های عربی حوزه خلیج فارس در حالی مطرح می‌شود که دولت دونالد ترامپ رئیس جمهور فعلی آمریکا در سال ۲۰۱۸ با ناقص تلقی کردن توافق هسته‌ای از آن خارج شد و تحریم‌‌های متعددی را نیز پس از آن بر ایران اعمال کرد. ایران نیز حدود یک سال‌ونیم پیش و در پی خروج یک جانبه آمریکا از توافق هسته‌ای و عدم پایبندی شرکای اروپایی برجام به تعهداتشان اعلام کرد که برخی تعهدات داوطلبانه‌اش در برجام را کاهش می‌دهد. این در حالی است که جو بایدن رئیس جمهور منتخب اعلام کرده است که تمایل دارد در صورت بازگشت ایران به پایبندی کامل به تعهدات هسته‌ای خود، به توافق هسته‌ای بازگردد.