متهم شماره یک در آلودگی هوا

محمد درویش‎ ‎رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو‎ ‎‏ طی یادداشتی در شماره امروز روزنامه ایران نوشت: ‏ مطابق گزارش سال ۱۳۹۸ شهرداری تهران، ۸۲.۹ درصد آلاینــده‌هـــای گــــازی و ۶۰.۸ درصـد ذرات معـلــــق را ‏منـــــابــع متحرک موتوری تولید می‌کنند.

از بین منابع متحرک هم سهم خودرو‌های سواری و موتورســـیکلت‌ها در تولید آلاینده‌های ‏گازی ۵۹.۲ درصد و در تولید ذرات معلق، ۲۴ درصد است. این آمار‌ها به درستی سبب شده تا اغلب مردم بپندارند در شرایط ‏پاندمی کووید۱۹ که مدارس، دانشگاه‌ها، مراکز تفریحی، هنری، فرهنگی، همایش‌ها، هتل‌ها و اغلب سفر‌های گردشگری و پرواز ‏هواپیما‌ها تعطیل شده و بخش قابل توجهی از کارمندان دولت و مؤسسات خصوصی، دورکاری می‌کنند؛ دیگر نباید نگران آلودگی ‏هوا باشیم. ‏

اما متأسفانه نه‌تن‌ها چنین نشده، بلکه مطابق گزارش اخیر شهردار تهران در سال ۹۹ تا دهم دی‌ماه تعداد روز‌های پاک فقط ۱۵ روز ‏بوده است؛ یعنی ۱۰ روز کمتر از پارسال و ۱۳ روز کمتر از سال ۱۳۹۷. تأمل‌برانگیزتر آنکه تعداد روز‌های ناسالم و خطرناک تا ‏‏۱۴ دی‌ماه ۱۳۹۹ به ۸۵ روز رسیده، درحالی که سال گذشته این رقم، ۶۱ روز و دو سال پیش، فقط ۵۹ روز بوده است! چگونه ‏چنین اتفاقی رقم خورده است؟ به نظر می‌رسد ۳ مؤلفه مهم در این شرایط مؤثر بوده‌اند: نخست آنکه مصرف مازوت در مراکز ‏صنعتی و نیروگاهی بشدت افزایش یافته است که سبب شده میزان ترکیبات گوگردی و ذرات معلق بسیار خطرناک کوچک‌تر از ‏‏۲.۵ میکرون در هوای تهران، اراک، کرج، اصفهان، مشهد، قم، قزوین و دیگر شهر‌های بزرگ کشور افزایش یابد.

دوم آنکه به ‏دلیل ناتوانی ناوگان حمل و نقل عمومی، فاصله‌گذاری فیزیکی در مترو‌ها و اتوبوس‌های واحد عملاً اجرا نمی‌شود و بسیاری از ‏شهروندان ترجیح دادند علی‌رغم میل باطنی برای مصون‌ماندن از خطر ابتلا به کرونا از خودرو‌های شخصی خود استفاده کنند؛ ‏عاملی که سبب شد در سال جاری همچنان با معضلی به نام ترافیک و هدررفت وقت شهروندان روبه‌رو باشیم. دست آخر آنکه به ‏نظر می‌رسد به دلیل تحریم‌ها، کیفیت تولید گازوئیل و بنزین کاهش یافته - موضوعی که دست‌کم در مورد گازوئیل مورد تأیید ‏سازمان حفاظت محیط زیست هم هست - که سبب افزایش بار آلایندگی را فراهم کرده است. ‏

در کوتاه‌مدت دولت بهتر است گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها و مراکز صنعتی را فراهم کرده و اجازه مصرف مازوت، بویژه در شرایط ‏وارونگی هوا- اینورژن- را ندهد و شهر‌هایی را که شاخص آلودگی آن‌ها از ۱۵۰ می‌گذرد تعطیل اعلام کند. در میان‌مدت باید به ‏تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی، افزایش خطوط مترو و تعداد واگن‌ها، نوسازی اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها و اضافه‌کردن ون‌ها اقدام ‏کرده و در تغییر مبلمان شهری از خودرومحوری به بوم‌محوری- اکومحوری- شتاب بخشد. خوشبختانه سازمان شهرداری‌ها در ‏وزارت کشور بخشنامه خوبی در اوایل امسال خطاب به همه شهرداری‌های سراسر کشور صادر کرد مبنی برآنکه مسیر‌های ویژه ‏کرونایی را برای تردد دوچرخه‌سواران در دستور کار قرار دهند، اما فقط معدودی از شهرداران در تهران، یزد، شیراز، مشهد، ‏قزوین و اصفهان این بخشنامه را عملاً جدی گرفتند؛ و سرانجام در درازمدت باید به سمت تغییر ماهیت استحصال انرژی و برق ‏مطابق مفاد برنامه‌های پنج‌ساله حرکت کرد و به جای نیروگاه‌های حرارتی و برق‌آبی از انرژی خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی ‏برق تولید کنیم.

یادمان باشد: رسانه ملی کشور هم با تولید و پخش کلیپ‌های جذاب و کوتاه می‌تواند به شهروندان آگاهی دهد که با ‏کاهش دمای منازل و استفاده از تن‌پوش‌های گرم‌تر، کاهش تولید زباله و تفکیک زباله در مبدأ- فرآیند سوزاندن و دفن زباله در ‏کلان‌شهر‌ها خود در شمار مؤلفه‌های افزایش‌دهنده آلایندگی هواست - استفاده از دوچرخه در شرایطی که شاخص آلودگی کمتر از ‏‏۱۵۰ است و نیز توقف عملیات ساختمانی و بخصوص تخریب خانه‌های کلنگی و گودبرداری در کاهش بار آلایندگی شهر خود، ‏مؤثرتر و مسئولیت‌پذیرتر رفتار کنند. ‏