بایدن؛ نه مثل اوباما نه مثل ترامپ است

شرق: بایدن هم دست به اسلحه شد. برای اولین‌بار در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن، نیروهای ایالات متحده مواضع نیروهای نزدیک به ایران در خاک سوریه را هدف قرار دادند.

این اقدام اولین اقدام نظامی دولت بایدن به‌طور کلی نیز هست. در ماه‌های گذشته، نیروهای اسرائیل مکرر اقدام به چنین حملاتی در خاک سوریه کرده بودند، اما این اولین‌بار در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن است که نیروهای ایالات متحده در سوریه دست به اقدام نظامی می‌زنند.

گزارش رسانه‌های آمریکایی حاکی از این است که این اقدام از‌جمله پیشنهادهای وزارت دفاع به دولت بایدن در واکنش به اتفاق اخیر در عراق بوده است، اما شخص بایدن دستور حمله را صادر و تأیید کرده است. در پی این حمله، دیروز وزرای خارجه ایران و سوریه تماسی تلفنی با هم داشتند.

طبق گزارش رسمی از این تماس، محمدجواد ظریف و فیصل المقداد درباره مسائل منطقه و دیگر مسائل فی‌مابین گفت‌وگو کرده‌اند، اما در این گزارش رسمی اشاره‌ای به ماجرای این حمله نشده است. این حمله البته در تمایز با رویکرد دو رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده دیده می‌شود که یکی از آنها‌، باراک اوباما که معاون‌اولش بایدن بود و دیگری، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا.

«پیام برای ایران»

گزارش‌ها حاکی از آن است که در این حمله، مواضع دو گروه از نیروهای شبه‌نظامی نزدیک به ایران در شرق سوریه و در شهر بوکمال، در نزدیکی مرز عراق هدف قرار گرفته‌اند. بوکمال از مراکز مهم درگیری‌های نیروهای ایرانی و نزدیک به ایران در جنگ با داعش بوده است. سردار قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروهای قدس ایران، در آزادی بوکمال از دست داعش نقش پررنگی داشت؛ همان‌طور که بعد از آزادی این منطقه، در نامه‌ای به رهبری از پایان‌یافتن داعش در سوریه سخن گفت.

یک منبع ایرانی نزدیک به این گروه‌ها نیز گزارش داده اهداف این حمله نقطه‌ای بین بوکمال و القائم را هدف گرفته بوده است. منابع آمریکایی گفته‌اند این حمله، در واکنش به «تحرکات تهاجمی اخیر» شامل یک حمله موشکی به مواضع نیروهای آمریکایی در خاک عراق بوده است. دولت آمریکا نیروهای نزدیک به ایران را مسئول این‌گونه حملات در عراق می‌داند. در این حمله، هفت هدف مورد اصابت قرار گرفته‌اند.

نه مثل اوباما نه مثل ترامپ

پولیتیکو می‌نویسد این تصمیم بایدن، «گزینه میانی» از بین سه گزینه ارائه‌شده به رئیس‌جمهور آمریکا بوده است، اما این گزارش مشخص نمی‌کند دو گزینه ضعیف‌تر و شدیدتر چه بوده‌اند. یکی از مقامات آمریکا بدون ذکر نام به «واکس» گفته است دولت به این دلیل تصمیم به این حمله گرفته که لازم دیده «پیامی ارسال شود که ایالات متحده حمله به نیروهای [آمریکا] توسط شبه‌نظامیان دارای حمایت ایران را نادیده نمی‌گیرد».

از سوی دیگر، جان کربی، سخنگوی ایالات متحده، گفت رئیس‌جمهور دستور این «واکنش نظامی متناسب» را صادر کرده است تا «پیامی واضح بفرستد؛ رئیس‌جمهور بایدن برای حفاظت از نیروهای آمریکا و متحدانش اقدام خواهد کرد».

«طوری زدیم که تنش‌ها بالا نرود»

در عین حال، ما تعمدا به شکلی عمل کردیم که هدفش کاهش تنش در وضعیت کلی هم در شرق سوریه و هم در عراق باشد». این حمله چند روز در دست بررسی بوده است. لوید آستین، وزیر خارجه نیز گفته است این حمله به توصیه او انجام شده است و اهدافی که هدف قرار گرفته‌اند، به همان گروه‌هایی مربوط بوده‌اند که اقدامات عراق را کلید زده بودند؛ یعنی به روایت دولت آمریکا، کتائب حزب‌الله و کتائب سیدالشهدا.

این دو گروه البته ادعاهای آمریکا درباره اقداماتشان در عراق علیه نیروهای آمریکا و مراکز دپیلماتیک ایالات متحده، از‌جمله نمونه اخیر در اربیل را تکذیب کرده‌اند. گزارش رسانه‌های آمریکایی و نیز رسانه‌های منطقه شامل منابع ایرانی و عراقی حاکی از آن است که این حمله لااقل یک کشته و چند مجروح داشته است.

برخی کارشناسان آمریکایی در حمایت از این حمله گفته‌اند این اهداف در سوریه انتخاب شده‌اند تا خشم عراق برانگیخته نشود. عراق، به‌خصوص در دوران ترامپ، محل اقدامات این‌چنینی بود و از این بابت نارضایتی خود را اعلام کرده بود. از سوی دیگر، برخی دیگر از ناظران این اقدام از سوی دولت بایدن تنها یک ماه پس از آغاز به کار دولت جدید را به انتقاد گرفته‌اند. به گزارش واکس، یکی از این کارشناسان این اقدام را «تحریک‌آمیز و خطرناک» خوانده و شعار بایدن مبنی بر «بازگشت آمریکا» را در سایه این اقدام زیر سؤال برده است.

نه مثل اوباما، نه مثل ترامپ

این حمله در تمایز با رویکرد دو دولت پیشین ایالات متحده، یکی دموکرات و یکی جمهوری‌خواه، دیده می‌شود. دولت باراک اوبامای دموکرات که بایدن را به‌عنوان معاون‌اول در کنار خود داشت، از ورود نظامی رسمی به ماجرای سوریه پرهیز داشت، تا حدی که بابت این خودداری هدف انتقادهای گسترده، به‌خصوص از سوی جمهوری‌خواهان قرار می‌گرفت، اما به اعتقاد بسیاری، تجربه‌های آمریکا در عراق و افغانستان که هنوز نیز در جریان هستند و آمریکا نتوانسته آنها را به پایان برساند، مانع از اقدام مشابهی از سوی آمریکا در سوریه شده بود.

دولت بعد از اوباما، یعنی دولت دونالد ترامپ نیز در شعار خروج نیروها از خاورمیانه و کاهش درگیری‌های آمریکا در این منطقه به اوباما شباهت داشت. ترامپ البته مانند اوباما در نهایت موفق به این کار نشد و با وجود اقداماتی مثل جابه‌جایی نیروها و مذاکرات با طالبان، نتوانست در چهار سال صدارتش، این مهم را رقم بزند. ترامپ در سوریه تنها یک حمله موشکی انجام داد و در چند نوبت، با وجود فشارها و تنش‌های کم‌سابقه‌ای که با ایران داشت، برخلاف خواست اعضای دولتش که البته موضع جمهوری‌خواهان را داشتند، از اقدام نظامی بیشتر خودداری کرد. در عین حال، همین دولت ترامپ بود که در خاک عراق، فرمانده نیروهای قدس ایران را هدف حمله قرار داد و ترور کرد.

با وجود این سابقه، دولت بایدن یک ماه پس از آغاز به کار، اولین حمله نظامی خود را در خاورمیانه و در تقابل با ایران، البته با واسطه، انجام داده و این نکته‌ای است که به‌طور خاص توجه ناظران را نیز به خود جلب کرده است. این اقدام نظامی در حالی انجام شده است که دولت بایدن در حال بررسی گزینه‌های خود در رابطه با توافق هسته‌ای با ایران نیز هست و در آن پرونده، وضعیت ناپایداری را شاهد است.

رئیس‌جمهور جدید آمریکا علاوه بر این، در پرونده یمن نیز با ایران مواجه است و اتفاقا در آن پرونده خواستار همکاری ایران برای پایان‌دادن به بحران انسانی یمن نیز شده است. این حمله به ادعای مقامات آمریکایی کنترل‌شده و متناسب بوده است تا از تشدید تنش جلوگیری شود، اما مشخص نیست چنین اقدامی در وضعیت ملتهب فعلی بین ایران و آمریکا تا چه حد روی دیگر پرونده‌ها بین دو کشور تأثیر خواهد داشت.