پیش‌بینی تکرار انقلاب ایران در عربستان

نزدیکی «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور سابق آمریکا با ولی‌عهد سعودی و حمایت همه‌جانبه وی در فروش تسلیحات نظامی، انتقاد «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا را در پی داشته است. این روابط صمیمانه به‌حدی بود که گاهی اوقات برنامه‌های دوجانبه آن‌ها از طریق پیام‌رسان واتساپ میان «جارد کوشنر»، داماد ترامپ و «محمد‌بن‌سلمان»، ولی‌عهد عربستان هماهنگ می‌شد.

گزارش مدیر اطلاعات ملی آمریکا تقریباً هیچ اطلاعات جدیدی درباره ارتباط مستقیم بن‌سلمان با قتل ارائه نداد. این گزارش تنها خاطرنشان کرد که عملیات دستگیری و قتل خاشقچی با تأیید مستقیم بن‌سلمان صورت گرفته است.

به گزارش نشریه «پولتیکو»، اکنون چندین مقام ارشد سعودی از جمله ژنرال «احمد عسیری»، معاون سرویس امنیت و اطلاعات خارجی سابق عربستان که در قتل خاشقچی نقش داشته‌اند، با خطر تحریم از سوی آمریکا مواجه‌ند. نکته شایان‌ذکر آنکه ولی‌عهد سعودی شامل این تحریم‌ها نخواهد شد. اینگونه اقدامات بایدن بیش از آنکه نشانگر تحول بنیادی در تصمیمات کاخ‌سفید باشد، شاهدی بر رویکرد وی در قبال‌ سعودی‌ها و بازگشت به وضعیت پیش از ترامپ است.

پولتیکو در ادامه می‌نویسد وضع موجود در عربستان‌سعودی ناپایدار است و کاخ‌سفید از این مسئله آگاهی دارد. همزمان که جهان از اتکا به نفت عربستان‌سعودی فاصله می‌گیرد، مقامات ریاض دیگر توانایی پرداخت هزینه‌های شهروندان را ندارند. در نتیجه طرح گذار اقتصادی بن‌سلمان باید مورد حمایت واقع شود. ادامه شرایط موجود در عربستان‌سعودی به‌معنای انقلاب در این کشور یا روی‌کارآمدن یک دولت کمتر استبدادی خواهد بود.

پولتیکو پیشنهاد می‌دهد که بایدن در این شرایط گذار می بایست به عربستان‌سعودی کمک کند. اما برای جلوگیری از تجربه انقلاب جمهوری اسلامی ایران و تکرار سال‌ها خصومت با آمریکا بهتر است کاخ‌سفید با احتیاط گام بردارد.

این گزارش در ادامه خاطرنشان می‌کند که اخلال در روابط آمریکا و عربستان به دوران پیش از ترامپ بازمی‌گردد. آشکارترین اقدام اشتباه دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا حمایت وی از جنگ عربستان‌سعودی علیه یمن بود که به‌همراه امارات متحده عربی و هفت متحد دیگر در سال ۲۰۱۵ آغاز شد. دولت اوباما از جنگ به رهبری عربستان حمایت کرد، چراکه امیدوار بود سعودی‌ها اعتراضشان را به توافق هسته‌ای ایران تعدیل کنند؛ اما قمار نتیجه نداد: سعودی‌ها با صدای بلند این معامله را محکوم کردند و یمن ویران شد. اکنون بیش از 2 میلیون کودک زیر پنج سال به‌دلیل جنگ تحمیلی از سوی عربستان‌سعودی در معرض سوءتغذیه حاد قرار دارند.

پولتیکو در ادامه دلیل دهه‌ها حمایت آمریکا از عربستان‌سعودی را وابستگی آن‌ها به نفت عربستان عنوان می‌کند. سیاست آمریکا معمولاً به سعودی‌ها اطمینان‌خاطر می‌دهد؛ همانگونه که بایدن در اوایل این ماه خواستار پایان جنگ در یمن شد، اما بعد با وعده دفاع در مقابل ایران به ریاض آرامش‌خاطر داد. حمایت آمریکایی‌ها از عربستان‌سعودی، به‌ویژه در زمان ولی‌عهدی بن‌سلمان به آن‌ها اجازه داد تا امنیت منطقه را بی‌ثبات کنند.

این گزارش در ادامه به حضور گسترده نظامی آمریکا در منطقه در منطقه اشاره می‌کند و آن را با نیاز آمریکایی‌ها به نفت خلیج‌فارس تطبیق می‌دهد. اما اکنون با تغییرات عمده در سیاست‌های انرژی آمریکا، نیاز به نفت کمتر از گذشته احساس می‌شود. به همین دلیل،‌ در حال حاضر حضور نظامی آمریکا در منطقه بیش از آنکه ضامن منافع آمریکا باشد، به‌دلیل دشواری در عملیات خروج نظامیان از منطقه است. از سوی دیگر، شرکای آمریکا در خاورمیانه از جمله امارات و اسرائیل تمایل دارند که آمریکا همچنان هژمون نظامی منطقه باقی بماند.

پولتیکو این مسئله را به‌نفع آمریکا نمی‌داند. در شرایط ملتهب کنونی که احتمال افزایش تنش‌ها بسیار زیاد است، بایدن برای جلوگیری از آغاز هرگونه جنگ دیگر در خاور‌میانه باید گامی بلند بردارد و تلاش کند سعودی‌ها را در کوتاه‌مدت با هدف یک استراتژی بلندمدت تنبیه کند.

این نشریه پیشنهاد می‌دهد در وهله اول، بایدن باید به آسیب‌های عربستان‌سعودی تحت‌ رهبری بن‌سلمان رسیدگی کند. لازم است وی تصریح کند که بلندپروازی‌های ولی‌عهد در خارج از کشور تحمل نخواهد شد. به علاوه،‌ عربستان‌ باید بمباران یمن را متوقف کند، محاصره همه‌جانبه را بردارد و پیش‌پرداخت هزینه‌های بازسازی را برعهده گیرد. به نظر می‌رسد با توجه به تعهد بایدن برای حمایت از عربستان‌سعودی، بن‌سلمان مجاب شود تا از فاجعه‌بارترین اشتباه خود دست بکشد.

علاوه بر این، بایدن باید بن‌سلمان را تحت‌فشار قرار دهد تا به سرکوب وحشیانه منتقدان خود پایان دهد. آزادی «لجین الهذلول» فعال حقوق‌بشر در این ماه و همچنین دو شهروند سعودی-آمریکایی نشان می‌دهد که بن‌سلمان مایل است برخی امتیازات را بدهد. بایدن باید ولی‌عهد را تحت‌فشار قرار دهد تا صدها سعودی زندانی از جمله اعضای ارشد خانواده خودش را نیز آزاد کند.

پولتیکو می‌نویسد اگر بن‌سلمان از جنگ خارجی و ظلم داخلی دست بکشد، بایدن باید به یک استراتژی بلند‌مدت روی آورد: حمایت از عربستان‌سعودی به‌شکلی که به بلندپروازی یا سرکوب دامن نزند. وی باید از انگیزه‌های سازنده بن‌سلمان نظیر تنوع در اقتصاد عربستان و کاهش محدودیت‌های اجتماعی استقبال کند.

در طرح «چشم‌انداز 2030» برای آینده عربستان‌سعودی، بن‌سلمان قصد دارد تا با کاهش وابستگی به صادرات نفت، عربستان را به «قطب تجاری» منطقه تبدیل کند. پلیتیکو پیشنهاد می‌کند بایدن حمایت نظامی آمریکا از سعودی‌ها را کاهش دهد، در مقابل از تلاش‌ آن‌ها برای ایجاد تنوع اقتصادی حمایت کند. این تصمیم باید به‌عنوان یک استراتژی کلی برای کاهش کمک نظامی به کل منطقه و افزایش مشارکت اقتصادی باشد. به عبارت دقیق‌تر، آمریکا تا زمانی که سلاح صادر می‌کند، نمی‌تواند ادعای حمایت از صلح داشته باشد.

این گزارش در پایان خاطرنشان می‌کند نفت و ارتش آمریکا مواردی هستند که دیکتاتورهای عرب را در قدرت نگه می‌دارند. در همین حال، اقتصاد جهانی به‌تدریج به سمت استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر گام برمی‌دارد. آمریکا باید با توقف فروش اسلحه از حمایت دیکتاتورهای عرب دست بردارد و در عوض به آن‌ها کمک کند تا اقتصادشان از اتکا به نفت فاصله گیرد. گرچه بسیاری تعامل با بن‌سلمان را به‌دلیل بدرفتاری با منتقدان و جو جهانی خوشایند نمی‌دانند، اما در هر حال، بایدن باید به رابطه با وی ادامه دهد.