همه سناریو‌های دستمزد ۱۴۰۰ کارگران

بررسی‌ها نشان می‌دهد دستمزد 1400کارگران طبق سناریوهای مختلف روی میز می‌تواند 30تا 70درصد افزایش پیدا کند

همشهری: منابع آگاه می‌گویند چانه‌زنی‌های مزدی شرکای اجتماعی در نشست 2روز پیش شورای‌عالی کار از مرحله بحث بر سر اصول و قواعد عبور کرده و اینک فقط برخی اختلافات در مورد میزان افزایش مزد و محل آن باقی مانده که براساس آن می‌توان 3سناریو برای نتیجه مذاکرات مزد 1400پیش‌بینی کرد.

خبرهای رسیده از جلسه 2روز پیش شورای‌عالی کار حاکی از این است که امسال اتفاق بی‌سابقه‌ای در مذاکرات مزدی رخ داده و شرکای اجتماعی بر اصل تعیین مزد سال جدید روی ریل ماده41 قانون کار یعنی توجه به نرخ تورم و هزینه معیشت به اتفاق نظر اصولی رسیده‌اند. در این شرایط با وجود اینکه اختلاف نظر طرف کارگری و کارفرمایی روی درصد افزایش مزد مشهود است، این احتمال وجود دارد که در سایه همراهی شرکای اجتماعی، مذاکرات مزدی امسال با توافق زودهنگام نسبت به سال‌های قبل، در جلسه آتی شورای‌عالی کار نهایی شود.

اختلاف بر سر آمار

کدام آمار باید مرجع سنجش رشد هزینه معیشت کارگران باشد و مبنای مصوبه افزایش حقوق آنها قرار گیرد؟ این سؤالی است که جواب آن همواره یکی از موارد اختلافی شرکای اجتماعی در مذاکرات مزدی بوده و هر طرف به فراخور نگاه و البته مصلحت خود آن را تفسیر می‌کند.

طرف کارفرمایی بنا به الزام ماده41 قانون کار مبنی بر توجه به نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی (مراجع رسمی) در تعیین مزد کارگران، نرخ تورم سالانه مرکز آمار را قبول دارد که البته در اغلب دوره‌ها پایین‌ترین نرخ تورم حساب می‌شود؛ اما طرف کارگری با استناد به اینکه نرخ تورم سالانه عملا منعکس‌کننده تحولات شاخص کل تورم در 24‌ماه قبل است، این نرخ را بیانگر واقعیت‌های هزینه‌ای نمی‌داند و اصرار دارد که نرخ تورم نقطه به نقطه به‌عنوان آینه تمام‌قد تحولات فعلی اقتصاد به‌عنوان مبنا قرار گیرد؛ نرخی که البته جز در دوره‌های رکود اقتصادی و روند نزولی تورم، رقم آن از تورم سالانه بالاتر است.

در این میان دولت نیز روی عقیده خود پافشاری می‌کند و معتقد است براساس برنامه‌هایی که برای مهار تورم در سال آینده در دستور کار دارد، نرخ تورم افت محسوسی خواهد داشت و برای تعیین دستمزد باید به مسئله افول تورم انتظاری نیز توجه داشت.

این موضع‌گیری دولت در جریان مذاکرات مزدی1399 نیز مطرح بود و براساس آن وزیر اقتصاد از شرکای اجتماعی می‌خواست مزد پایه در سال99 را بیش از 15درصد افزایش ندهند؛ اما تحولات اقتصادی سال‌جاری نشان داد تورم محقق شده حدود دو برابر تورم مدنظر دولت بوده است.

3سناریوی اصلی

در جریان مذاکرات مزدی، نمایندگان کارگری و کارفرمایی خود را متعهد می‌دانند که تا قبل از توافق نهایی از رقم و درصد مشخصی صحبت نکنند؛ از این‌رو پیگیری همشهری از نمایندگان دوطرف برای کسب اطلاع از نظر هر یک از طرف‌ها در مورد میزان افزایش مزد در جلسه آتی شورای‌عالی کار بی‌نتیجه بود. در این شرایط، براساس اطلاعات و اظهارات مطرح شده در دوره مذاکرات مزد 1400 و همچنین براساس اختلاف نظر شرکای اجتماعی در ملاک قراردادن آمارها در تعیین مزد، می‌توان وقوع 3سناریوی اصلی برای تعیین مزد 1400متصور بود؛ سناریوهایی که هر کدام نزدیک به عقیده گروهی از ذینفعان و کارشناسان است و البته می‌تواند حد وسط آنها به‌عنوان توافق نهایی شرکای اجتماعی مطرح شود.

تاکنون اظهارات مختلفی در مورد میزان افزایش مزد کارگران در سال1400 مطرح شده که بخش عمده آنها خارج از ساختار شورای‌عالی کار بوده و اصلا جنبه رسمی ندارد اما هر یک باعث شده عدد و رقمی در رسانه‌ها و فضای مجازی برجسته شود و انتظارات و انتقاداتی به همراه بیاورد. برخی نمایندگان مجلس افزایش 30 تا 35درصدی را به‌عنوان کف افزایش مزد کارگری عنوان کرده‌اند و برخی کارشناسان نیز رقم 35درصدی تورم را عدد نهایی افزایش مزد می‌دانند.

براساس این سناریو، دستمزد دریافتی توسط یک خانوار کارگری 4نفره حدود 800هزار تا یک میلیون تومان افزایش پیدا می‌کند که نه‌تنها با واقعیت‌های هزینه‌ای جامعه اختلاف فاحشی دارد بلکه قادر به جبران افزایش هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های سبد مصرفی کارگران نیز نخواهد بود. در این میان برخی معتقدند تورم نقطه به نقطه واقع‌بینانه‌تر حقایق هزینه معیشت را نشان می‌دهد و مزد کارگران در سال1400 نیز باید با نگاهی به این نرخ تورم که بهمن‌ماه 48.2درصد بوده افزایش پیدا کند. این گروه افزایش حدود 50درصدی مزد کارگری را رقم نسبتا منصفانه‌ای می‌دانند که هم بخش بزرگی از هزینه تحمیل شده به معیشت کارگران را جبران می‌کند و هم از وارد آمدن فشار به کارفرمایان کسب‌وکارهای خرد جلوگیری می‌کند.

درصورت تحقق این سناریو دریافتی یک خانوار کارگری 4نفره 1.4تا 1.5میلیون تومان بالاتر می‌رود و در بهترین حالت حدود نیمی از هزینه تحمیل شده به معیشت خانوار در سال99 را جبران می‌کند البته مشروط به اینکه در سال1400 تورم جدیدی بر سر اقتصاد آوار نشود و هزینه‌ها رشد مضاعفی نداشته باشند. گروه سوم معتقدند واقع‌بینانه‌ترین سناریو برای افزایش مزد کارگران در سال1400 که قدرت جلوگیری از بروز بحران اجتماعی و معیشتی را نیز داشته باشد، جبران هزینه تحمیل شده به معیشت کارگران در طول سال99 است که باعث می‌شود قدرت خرید کارگران در ابتدای سال1400 به اندازه سال‌1399 باشد.

این گروه معتقدند به‌دنبال تحقق این سناریو، دولت و کارفرما باید نهایتا تا نیمه سال آینده ابزارهایی برای کمک به معیشت قشر کارگر و ارتقای سطح معیشتی آنها ایجاد کنند در غیراین صورت باید طبق خوانش درست ماده41 قانون کار، در 6 ماهه 1400 نیز تعدیل دستمزد و متناسب‌سازی‌ آن با نرخ تورم و افزایش هزینه‌ها را در دستور کار قرار دهند.

بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد با توجه به افزایش 39.57درصدی هزینه معیشت کارگران در یک سال اخیر و رسیدن رقم سبد معیشت کارگران از 4میلیون‌و940هزار تومان در اسفند1398به 6میلیون ‌و 895هزار تومان در اسفند1399، شرکای اجتماعی باید برای تحقق این سناریو حکم به افزایش حدود 2میلیون تومانی حقوق پایه بدهند تا شکاف میان مزد و معیشت کارگران بدون تغییر باقی بماند و قدرت خرید آنها در حد ابتدای سال99 حفظ شود.

گمانه‌زنی مزد 1400

برخی حاضران در جلسه 2روز پیش شورای‌عالی کار معتقدند احتمال تعیین مزد 1400 در جلسه آتی این شورا در روز شنبه‌وجود دارد؛ اما فرامرز توفیقی، عضو کارگری شورای‌عالی کار و رئیس کمیته مزد شورای اسلامی کار این احتمال را مشروط می‌داند و معتقد است فقط درصورت همکاری و همراهی حداکثری شرکای اجتماعی می‌توان به نهایی شدن مزد 1400 در جلسه آینده امیدوار بود.

توفیقی در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به شرایط خاص اقتصاد کشور و معیشت کارگران، می‌گوید: نکته مثبت جلسه اخیر شورای‌عالی کار این بود که نمایندگان دولت و کارفرما برخلاف سال‌های قبل، از تعیین مزد کارگران در ذیل ماده41 قانون کار صحبت می‌کنند؛ اما همچنان اختلافاتی میان سه طرف در مورد اعداد و ارقام وجود دارد که توافق روی آنها می‌تواند زمان بر باشد.

به‌گفته او، گرچه طرف کارگری از تعیین مزد در دقایق نخستین جلسه آتی شورای‌عالی کار استقبال می‌کند اما اگر مطالبات کارگران محقق نشود نمایندگان کارگری صبر زیادی برای مذاکره و رایزنی دارند و پای کار می‌مانند. پیش از این اصغر آهنی‌ها، نماینده کارفرمایان در شورای‌عالی کار در گفت‌وگو با همشهری، اعتقاد طرف کارفرمایی به فشار سنگین به معیشت کارگران و سختی شرایطی آنها را اعلام کرده بود اینک، توفیقی می‌گوید: طرف دولت و کارفرما در شورای‌عالی کار ضمن تأیید هزینه معیشت 6میلیون و 895هزار تومانی یک خانوار 3.3نفره کارگری، لزوم متناسب‌سازی دستمزد با هزینه معیشت را نیز قبول دارند اما روی دوره زمانی این متناسب‌سازی‌ و همچنین مسئولیت هر طرف در تقبل بخشی از جبران هزینه اختلاف نظر وجود دارد و همین مسئله می‌تواند چانه‌‌زنی‌های مزدی را طولانی‌تر کند.