نگرانی از کمبود سرباز

طرح اصلاح قانون نظام وظیفه مدتی است در دستور کار مجلس قرار دارد. با این حال کمتر پیش آمده است مقام مسئولی درباره جزئیات این طرح و موارد اصلی اصلاح قانون سربازی صحبت کند.

روزنامه آرمان ملی: طرح اصلاح قانون نظام وظیفه مدتی است در دستور کار مجلس قرار دارد. با این حال کمتر پیش آمده است مقام مسئولی درباره جزئیات این طرح و موارد اصلی اصلاح قانون سربازی صحبت کند. برکسی پوشیده نیست شرایطی که خدمت اجباری 24 ماهه برای میلیون‌ها جوان به‌وجود آورده، شرایط سختی است و در ۱۳۰۳ که این قانون خدمت سربازی اجباری نظام وظیفه را به مجلس شورای ملی چهارم فرستاد شرایط جامعه بسیار تغییر کرده است.

حدود یک قرن از آن روزها می‌گذرد و قوانین نظام وظیفه فقط در ساختار تفاوت کرده ولی شرایط به همان شکل است. در دنیا ۲۸ کشور قانون سربازی اجباری دارند و از این کشورها تنها ۱۸ کشور سربازی اجباری بیش از یک سال دارند که ایران نیز در این زمره است. حال مجلس شورای اسلامی در دوره یازدهم قصد دارد که با «طرح اصلاح قانون سربازی» خدمت اجباری را برای جوانان به خدمت حرفه‌ای تبدیل نماید، تا هم یکی از موانع در تحقق افزایش ازدواج جوانان را از میان بردارد و هم از بروز تولید افرادی که به دلیل نرفتن به خدمت نظام وظیفه، از ساده‌ترین خدمات اجتماعی مانند بیمه، وام بانکی و... محروم هستند، جلوگیری نماید.

طبق آمار امروزه بیش از سه میلیون سرباز فراری در کشور وجود دارد که آنها از خدمات اجتماعی محروم هستند و به‌کارگیری آنها از سوی کارفرمایان جرم تلقی می‌شود. بر اساس ماده ۱۰ قانون وظیفه عمومی هرگونه استفاده از تسهیلات دولتی مانند دریافت وام، کسب پروانه کار، کاندیدا شدن برای انتخابات مجلس شورای اسلامی، استخدام به هر صورت (رسمی، پیمانی، قراردادی، روزمزد) مشروط به تعیین تکلیف وضعیت خدمتی مشمولان است.

این قوانین سخت و دست و پا‌گیر، قاعدتا یا باعث افزایش جمعیت بیکار می‌‌شود یا مشاغل زیرزمینی و حداقل دستمزد را به جوانان گسترش می‌دهد. همچنین آنها مجرم می‌شوند.در طرف مقابل جوانی که در بهترین روزهای عمرش می‌تواند برای کشور بهترین خدمات را داشته باشد، باید به مدت 24 ماه، بالاجبار به خدمت سربازی با حقوقی بسیار پایین 300 تا 500 هزار تومان در ماه برود، که به باور کارشناسان این امر سبب زوال سرمایه‌های اجتماعی می‌گردد.

در این شرایط هر زمان نیز موضوع خرید خدمت مطرح شده با حواشی بسیاری به یک طرح شکست خورده تبدیل شده است. هر بار که بحث خرید خدمت سربازی در کشور ما مطرح شده، بسیاری آن را به تبعیض طبقاتی ارتباط داده‌اند و خیلی زود این طرح‌ها برداشته شده است. همچنین تاکنون مجلس شورای اسلامی در چهار دهه گذشته قصد داشته به اصلاح طرح اصلاح قانون نظام وظیفه دست بزند، اما عمر این طرح به مجلس‌های مختلف نرسیده است.

به عنوان مثال در سال ۱۳۸۷، طرح اصلاح قانون نظام وظیفه در مجلس هشتم مطرح شد، اما با کمترین تغییرات به تصویب رسید. در آستانه قرن جدید و با توجه به جمعیت بالای جوانان مشمول و ظرفیت‌های محدود نیروهای نظامی و انتظامی کشور به نظر می‌رسد، این قوانین باید هرچه سریع‌تر تغییر پیدا کند. در ماه‌های اخیر برخی از فعالان توییتری با انتشار سلسله‌مطالبی با هشتگ مشترک «از سربازی بگو» از اجباری بودن خدمت دو ساله وظیفه انتقاد و روایت‌های شخصی خود را از تاثیر سربازی اجباری بر زندگی‌هایشان بازگو کردند.

به موازات این جنبش توییتری مجلس یازدهم نیز طرحی در این زمینه در دستور کار خود داشت. حالا در آغاز سال ۱۴۰۰ این موج شدت بیشتری گرفته و حذف سربازی اجباری به نمونه‌ای از الزامات تحقق شعار مانع‌زدایی سال جدید تعبیر شده است. براساس طرح مجلس، خدمت سربازی برای جوانان اختیاری و مانند کشورهای توسعه یافته به نوعی حرفه‌ای می‌شود. به‌نحوی که خدمت سربازی به پنج سال افزایش پیدا خواهد کرد و مشمولانی که تمایل به رفتن به خدمت نظام وظیفه را دارند از حقوق و درآمد همانند نیروهای رسمی مسلح (نسبت به مدرک تحصیلی) برخوردار خواهند بود و در مقابل افراد دیگر که صاحب شغل هستند از خدمت سربازی معاف می‌شوند.

خدمت حرفه‌ای سربازی

در این میان، ابوالفضل ابوترابی، طراح طرح اصلاح قانون سربازی در مجلس یازدهم، درباره دلایل طراحی و پیگیری چنین طرحی در مجلس گفته است: «نیروهای مسلح بر اساس نیاز خود از صفر تا مثبت ۱۰۰ و از صفر تا منفی ۱۰۰ رتبه‌بندی می‌کنند و به هر نفر یک نمره می‌دهند و خود ستاد کل آمار مسئولان را در دست دارد و بر اساس نیاز خود مبنی بر زیر دیپلم، بالای دیپلم، کارشناسی، مهندس و پزشک، و همچنین مطابق سن نمره‌بندی می‌کند.

رکن دوم طرح مزبور این است که سرباز باید همانند نیروهای مسلح حقوق دریافت کند بنابراین بعد از جذب سرباز این نیروها ۹۰ درصد یک حقوق کامل را دریافت می‌کنند. او درباره منابع مالی این طرح برای پرداخت حقوق به سربازان جذب‌شده گفت: این منابع مالی به این شرح پرداخت می‌شود که گروه‌هایی که سربازی نیامده‌اند باید مالیات بر امنیت را بر اساس جدول خدماتی که تنظیم شده، تا سن ۵۰ سالگی پرداخت کنند.

طراح طرح سرباز حرفه‌ای چهارمین رکن این طرح را افزایش مدت‌زمان سربازی از ۲ سال به ۵ سال برشمرد و توضیح داد: بعد از ۲ سال اجباری، سه سال بعدی اختیاری است و با تشخیص و الزام نیاز فرمانده یگان در مورد آن تصمیم‌گیری می‌شود؛ یعنی با این طرح به سمت سربازی حرفه‌ای و اختیاری می‌رویم که این مساله اختیاری بودن پنجمین رکن طرح است.

سه میلیون نفر را مجرم کرده‌ایم

به عقیده ابوترابی، بر اساس نیاز روز جامعه باید به سمت سرباز حرفه‌ای رفت: امروز جنگ‌ها تجهیزات‌محور و گران‌قیمت هستند، لذا هرچه آموزش نیروهای ما بیشتر باشد در میدان عمل خروجی بهتری خواهیم داشت. او توضیح داد: در حال حاضر با توجه به وضعیت ناامنی‌های مختلف کشور سالانه به حدود ۴۰۰ هزار سرباز نیاز دارد و در طرح ما در صورت افزایش مدت سربازی از ۲ سال به ۵ سال، نیاز سالانه کشور به ۸۰ هزار نفر در سال می‌رسد.

ابوترابی با اشاره به قدمت ۱۰۴ساله قانون سربازی از زمان رضاخان تا امروز توضیح داد: از زمان رضاخان قانون سربازی ۲ساله اجباری برقرار است در حالی که قانون باید بر اساس نیاز روز جامعه تغییر کند و در شرایط فعلی به واقع با سربازی اجباری کارخانه دشمن‌سازی برای نظام راه انداخته‌ایم. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، دومین عامل تاخیر ازدواج آقایان سربازی است و این مساله خود ضرورت تغییر در قانون سربازی را بیشتر می‌کند.

طراح طرح اصلاح قانون سربازی در مجلس یازدهم در آخر گفت: اکنون با قانون فعلی سه میلیون غایب و سرباز فراری داریم و جوانان را مجرم کرده‌ایم؛ در جامعه‌ای که قانون منطبق بر واقعیت نباشد شهروندان مجرم تلقی می‌شوند، به همین خاطر قانون سربازی فعلی نیازمند تغییر بنیادی است.