دستکاری در اپلیکیشن «ماسک»

اعتماد نوشت: عصر پنجشنبه 26 فروردين، اپليكيشن «ماسك» (سامانه رسمي اعلام وضعيت روزانه رنگ‌بندي شهرها از بابت شيوع كرونا) 63 شهر در 19 استان كشور را با رنگ سياه مشخص كرد. بعدازظهر جمعه 27 فروردين،كمتر از 24 ساعت، هم اين تغيير رنگ و تغيير وضعيت شهرها توسط معاون بهداشت وزارت بهداشت و سخنگوي ستاد ملي مقابله با كرونا تكذيب شد، هم سامانه «ماسك» به مدت چند ساعت از دسترس كاربران خارج شد.

عصر پنجشنبه ۲۶ فروردین، اپلیکیشن «ماسک» (سامانه رسمی اعلام وضعیت روزانه رنگ‌بندی شهر‌ها از بابت شیوع کرونا) ۶۳ شهر در ۱۹ استان کشور را با رنگ سیاه مشخص کرد. به استناد نقشه‌ای که عصر پنجشنبه، در سامانه «ماسک» منتشر شد، ۶۳ شهر در استان‌های خراسان‌شمالی، بوشهر، فارس، یزد، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، تهران، قزوین، زنجان، کردستان، کرمانشاه، اصفهان، لرستان، ایلام، مرکزی، خوزستان، چهار‌محال‌و‌بختیاری، کهگیلویه‌وبویراحمد و تمام شهر‌های استان سمنان، به دلیل افزایش صعودی آمار ابتلا و بستری و فوت روزانه مبتلایان کرونا در وضعیت سیاه قرار گرفتند.

بعدازظهر جمعه ۲۷ فروردین، کمتر از ۲۴ ساعت، هم این تغییر رنگ و تغییر وضعیت شهر‌ها توسط معاون بهداشت وزارت بهداشت و سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا تکذیب شد، هم سامانه «ماسک» به مدت چند ساعت از دسترس کاربران خارج شد. عصر جمعه، سامانه «ماسک»، نقشه جدیدی از وضعیت رنگ شهر‌های کشور منتشر کرد. در نقشه جدید، هیچ رنگ سیاهی وجود نداشت.

رنگ‌هایی که مرعوب نفوذ می‌شوند

ابتدای سال گذشته، مسوولان شهری و حوزه سلامت، به شهروندان توصیه کردند که برای اطلاع از آخرین وضعیت گردش نقطه به نقطه ویروس کرونا و برخی اطلاع‌رسانی‌های مرتبط با کووید ۱۹ و از جمله احتمال آلودگی خود یا اطرافیان‌شان به ویروس کرونا، اپلیکیشن «ماسک» را بر گوشی‌های تلفن همراه نصب کنند. در برخی استان‌ها همچون اصفهان و مرکزی، مدیران ادارات دولتی ملزم به نصب سامانه «ماسک» برای تشخیص آلودگی مراجعان از طریق اسکن کارت ملی و انطباق با گزارش‌های دریافتی این سامانه شدند.

بنا به توضیحاتی که در صفحه اول این سامانه منتشر شده، «ماسک»، محصول تلاش جمعی از محققان ایران و از جمله، استادان، دانش‌آموختگان و دانشجویان دانشگاه‌های صنعتی شریف، شهید بهشتی و امیرکبیر، دارندگان مدال المپیاد‌های جهانی ریاضی وکامپیوتر، متخصصان علوم پزشکی و ویروس‌شناسی است.

تیم «ماسک»، در صفحه اول این سامانه، در توضیح میزان صحت اطلاعات منتشره و همچنین نقشه‌های روزانه از وضعیت شیوع ویروس کرونا درکشور اعلام می‌کند: «نقشه ابتلا به کرونا در این سامانه، براساس آخرین داده‌های رسمی دریافتی از وزارت بهداشت درباره بیماران و محل تقریبی زندگی و ترددشان براساس داده‌های اپراتور‌های تلفن همراه ترسیم می‌شود.

نقشه‌های ماسک مبتنی بر محل مبتلایان است. از آنجایی که محل زندگی مبتلایان یا رفت و آمد آن‌ها توسط وزارت بهداشت ثبت نمی‌شود و محل تقریبی زندگی و تردد مبتلایان براساس داده‌های اپراتور‌های تلفن همراه ترسیم می‌شود، داده نقشه‌ها ممکن است با خطا همراه باشد. علت این امر آن است که ممکن است اپراتور‌های وارد‌کننده اطلاعات در سامانه‌های وزارت بهداشت داده‌ها را به درستی وارد نکنند یا اینکه مبتلایان، داده‌های درستی از خود به اپراتور‌ها ارایه ندهند.»

در ادامه توضیحات مندرج در صفحات این سامانه، تاکید شده: «این نرم‌افزار، از سوی وزارت بهداشت، به عنوان تنها اپلیکیشن مورد تایید وزارت بهداشت معرفی شده و نقشه‌های تهیه شده توسط تیم ماسک هم علاوه بر آنکه مورد استفاده وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا قرار می‌گیرد، مبنایی برای تقسیم شهرستان‌ها به رنگ سبز، سفید، زرد و قرمز است.

در شرایطی که شروع و پایان محدودیت‌های قبلی فاصله‌گذاری، به صورت سراسری و همزمان در سراسر کشور و بدون لحاظ کردن نرخ متفاوت بیماری در شهر‌ها بود، تیم ماسک توانست این ایده را مطرح و با حمایت معاونت بهداشت و مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، مصوب کند که بازگشایی‌ها در هر شهر، باید با توجه به میزان شیوع بیماری در هر منطقه انجام شود. این ایده، اساس طرح طبقه‌بندی شهرستان‌ها به سفید، زرد و قرمز بود.»

سامانه «ماسک»، زیرنظر علیرضا رییسی؛ معاون بهداشت وزارت بهداشت و سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا فعال است؛ رییسی، روز‌های پایانی دی ماه سال گذشته و در ایامی که هنوز تعداد مرگ‌های روزانه کووید ۱۹ در کشور، سه رقمی بود، از کرسی سخنگویی ستادی که باید برای مقابله با کرونا درکشور سیاستگذاری کند، با انتقاد از صدور خودسرانه مجوز برگزاری نماز جمعه در قم، خطاب به چهره‌های قدرتمند ذی نفوذی که در مسیر مخالف تاکیدات و مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت بهداشت قدم برمی‌داشتند، گفت: «حتما شاهد پیک جدیدی از بیماری کرونا در قم خواهیم بود!

هیچ‌گونه پروتکلی در قم رعایت نشده است؛ نه در نماز جمعه‌ای که برگزار کردند این پروتکل‌ها رعایت شد و نه بسیاری از افراد ماسک دارند، فقط ۳۰ درصد نمازگزاران از ماسک استفاده کرده اند. مردم در صف ایستادند و قطعا ما دچار بیماری خواهیم شد و کسانی که با این بی مبالاتی، این برنامه ریزی‌ها را می‌کنند بدون تعارف مسوول مرگ مردم ما در پیک بعدی هستند.»

به دنبال این انتقاد، هجمه شدیدی از سوی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، قرارگاه حوزوی انقلاب اسلامی، وابستگان و حامیان برخی افراطیون سیاسی علیه علیرضا رییسی آغاز شد و معترضان، با جمع‌آوری امضا و طومارنویسی، خواستار عزل و محاکمه این مقام مسوول به اتهام «قم‌هراسی» شدند. دو بار عذرخواهی رییسی از مردم قم، علما، امامان جمعه و آیات عظام استان قم، در آن حد کفایت کرد که هفته‌های پس از آن، باز هم به عنوان سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، به دولت و نظام، گزارش بدهد و از فقدان هماهنگی و همراهی‌ها، انتقاد کند.

حالا، سامانه‌ای که زیرنظر علیرضا رییسی؛ معاون بهداشت و سخنگوی ملی مقابله با کرونا فعال است، در دومین روز از ماه مبارک رمضان، نقشه‌ای با نشان‌گذاری هشداری درباره سیاه شدن وضعیت ۶۳ شهر کشور منتشر می‌کند آن هم در حالی که هفته‌های آغازین امسال، برخی مذهبیون و اصولگرایان افراطی، مسوولان وزارت بهداشت را به دلیل اعلام ممنوعیت برگزاری مراسم عمومی در ماه رمضان در مناطق و شهر‌های در وضعیت قرمز و نارنجی، به‌شدت مورد انتقاد قرار دادند و دامنه زیر سوال بردن نگرش و منطق مجریان و ناظران این محدودیت‌ها تا آنجا پیش رفت که وزیر بهداشت و قائم‌مقامش، به سوال برانگیز‌ترین شکل قابل تصور، از تاکیدات خود عقب‌نشینی کرده و به جای همه آنچه پیش از این می‌گفتند، فهرستی از «لطفا و بهتر است و توجه کنید و رعایت کنید» تهیه و منتشر کردند.

هک شد یا وادار به تکذیب شدید؟

ابتدای هفته گذشته، وزیر بهداشت با ابراز نگرانی شدید از شدت گردش ویروس در کشور، هشدار داد که در روز‌های آتی و هفته‌های پیش رو، نقشه کرونای کشور از قرمز به سمت سیاه خواهد رفت.

نقشه «ماسک»، روز پنجشنبه اعلام می‌کرد که هشدار وزیر بهداشت، حالا و در ۶۳ نقطه کشور، قابل مشاهده است. به دنبال انتشار این نقشه در سامانه «ماسک» مسوولان دانشگاه‌های علوم پزشکی در برخی استان‌های دارای مناطق سیاه هم، نمایش این سامانه را تایید کردند و از جمله فرهاد ابول‌نژادیان، رییس دانشگاه علوم پزشکی اهواز، ضمن اعلام تبدیل وضعیت شهر‌های اهواز و آبادان از «قرمز» به «سیاه»، گفت که اعلام رنگ سیاه برای یک شهر، شاخص جدید تعیین شده توسط ستاد ملی مقابله با کروناست و معادل بستری روزانه ۱۲ نفر به ازای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت یک شهر و برابر با «فوق خطر» است.

روز پنجشنبه، پیمان نامدار؛ رییس دانشگاه علوم پزشکی قزوین هم با ابراز نگرانی از رکورد‌شکنی شدت ابتلا به دلیل افزایش ۵۰ درصدی بستری‌ها، گفت: «شاخص ریسکی که رنگ‌بندی استان‌ها براساس آن اعلام می‌شد عدد ۴ بود که حالا در برخی استان‌ها و از جمله، استان قزوین، به عدد ۲۸ رسیده و وضعیت ما، از قرمز به سیاه تبدیل شده است.»

ظهر دیروز؛ چند ساعت بعد از همه این اتفاقات، علیرضا رییسی، سخنگوی ستاد مقابله با کرونا، «سیاه شدن وضعیت ۶۳ شهر» را تکذیب و با اعلام تلویحی، از سامانه «ماسک» هم سلب اختیار کرد و گفت: «رنگ سیاه و فوق قرمز در رنگ‌بندی کرونایی به این معنا بوده که وضعیت قرمز است، اما شاخص آمار ابتلا و بستری کرونا بیش از قرمز است؛ مبنای اعلام رنگ، ستاد ملی مقابله با کروناست و رنگ‌بندی جدید اعلام‌شده صحت ندارد. باید رنگ‌بندی اعلام شده ستاد ملی مقابله کرونا که از سوی وزارت کشور به استانداری‌ها ابلاغ می‌شود، ملاک قرار گیرد.»

بعد از اظهارات رییسی، اگر به سامانه «ماسک» مراجعه می‌کردید، صفحه‌ای با این پیام روی مانیتورکامپیوتر می‌آمد: «سرور اصلی وب‌سایت مورد نظر شما در دسترس نیست. سرور اصلی سایت mask.ir هم‌اکنون از دسترس خارج شده و نمی‌تواند به درخواست شما پاسخ بدهد.»

بعد از چند ساعت، سامانه «ماسک» در دسترس قرار گرفت در حالی که آخرین گزارش روزانه هم از وب‌سایت حذف شده بود.

مجموع این اتفاقات؛ ماقبل و مابعد انتشار یک نقشه را می‌توان چنین تحلیل کرد که یا سامانه «ماسک» به دستور برخی افراد خاص، هک شده تا مقاصدی فعلا نامعلوم را به سرانجام و نتیجه برساند که در این صورت، حتما رییسی، لابه‌لای تکذیب موکد سیاه شدن وضعیت ۶۳ شهر، حتما به این اتفاق هم به عنوان یک برگ برنده اشاره می‌کرد همان‌طورکه اعلام حذف اپلیکیشن از مرورگر GOOGLEPLAY به دلیل تاثیرات جهانی تحریم ایران هم، به زعم مسوولان وزارت بهداشت، یک اتفاق میمون و مبارک و مابه‌ازای تلاش جوانان ایرانی بود.

اما اتفاقات دو روزگذشته، فاصله زیادی با هشدار‌های وزیر بهداشت ندارد؛ هشدار‌هایی پرقوت درباره سیاه شدن وضعیت برخی مناطق کشور در روز‌های هفته جاری. اگر به شرایط زمانی هم توجه کنیم، فرض هک شدن سامانه از رنگ و لعاب می‌افتد و فاصله حدسیات با «دستور و تاکید و اخطار و توبیخ» کمتر و کمتر می‌شود، چون انتشار نقشه‌ای با ۶۳ نقطه سیاه، آن هم در دومین روز از ماه رمضان، در معنا و در عمل، باید مجوزی باشد برای اجرای محدودیت‌های هرچه بیشتر از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا، اما اتفاقات دو روز اخیر، حالا این پیام تلخ را مخابره می‌کند که ستاد ملی مقابله با کرونا، مارگزیده‌ای است که جرات و اختیاری برای هیچ تحرک جسورانه ندارد.

تبعات گزشی دردناک از سوی مهاجمی با هویت پنهان، حتی زحمات ده‌ها محقق نخبه این کشور را هم به فنا داد. امروز، به دنبال نمایشی کذب و اعمال جبراز سوی منبعی نامعلوم، تاریخ مصرف تنها سامانه‌ای که صادقانه، مردم را از وضعیت دقیق و بی‌حاشیه شیوع کووید ۱۹ درکشور آگاه می‌کرد هم، برای اذهان عمومی تشنه صداقت، به پایان رسید.