کوه یخ روابط ریاض و تهران در حال ذوب شدن

انتخاب: یک دیپلمات سابق تاکید بر این مساله دارد که تغییر مواضع عربستان در قبال ایران یک تحول و اتفاق خوب است، ولی ایران باید منطقی و هوشیارانه عمل کند.

نصرت‌الله تاجیک با اشاره به تغییر مواضع ریاض در قبال تهران، گفت: این سخنانی که اخیرا آقای بن سلمان مطرح کرده، یک حرف جدید و تحول است، اگرچه که او در حرف منعطف شده، ولی در ادبیات و لحن هنوز همان است و مانند گذشته برای ایران شرط می‌گذارد، ولی با این حال همین ابراز علاقه برای بهبود روابط بین ایران و عربستان یک تحول است.

این دیپلمات سابق ادامه داد: اگر بن سلمان بخواهد برای بهبود روابط با ایران امتیاز بدهد، این یک تحول مهم خواهد بود، ولی ما نباید عجولانه در خصوص این اتفاق تصمیم گیری کنیم. چراکه او هرچقدر در لحن نسبت به ایران متفاوت شده، ولی در محتوا هنوز همان دیدگاه‌ها را دارد و شرط و شروط تعیین می‌کند، ولی در مجموع باید این مساله را یک اتفاق خوب تلقی کرد و اگر این تغییر و تحول را در راستای نشست امنیتی بغداد تصور کنیم، می‌توانیم امیدوار باشیم که روابط ایران و عربستان در مسیر بهبود یافتن قرار بگیرد.

وی با بیان اینکه آینده روابط ایران و عربستان به عوامل مختلفی همچون مسائل منطقه‌ای و جهانی و شرایط داخلی دو کشور بستگی دارد، تصریح کرد: امروز عربستان با مشکلات جدی در داخل مواجه است و آنان خود را در ماجرای یمن چنان گرفتار کردند که حال فردی را پیدا کردند که خنجری در پهلویش قرار گرفته و آنان را دچار ضعف و تردید کرده است.

تاجیک ادامه داد: آمدن بایدن نیز باعث شد تا شرایط عربستان نسبت به گذشته تغییرات جدی و مهمی داشته باشد. آنان در دوران ترامپ هرچه خواستند انجام دادند و مدام به دنبال ماجراجویی بودند، هرچند که در نهایت نتوانستند به اهداف خودشان برسند، ولی حالا با آمدن بایدن این شرایط از آنان گرفته شده است. من فکر می‌کنم که مجموع اتفاقات منطقه‌ای و جهانی و شرایط داخلی عربستان، وضعیت را به سمت و سویی برده است که حالا کوه یخ روابط بین ریاض و تهران در حال ذوب شدن باشد.

این دیپلمات سابق با اشاره به مواضع ایران طی یک دهه اخیر در قبال عربستان سعودی، گفت: ما همواره به دنبال آن بودیم که با ریاض مذاکره داشته باشیم، ولی سعودی‌ها به این مساله تن ندادند. این اشتباه محاسباتی آنان بود که فکر می‌کردند یمن را ظرف مدت حداکثر ۶ ماه شکست خواهند داد، ولی حالا بعد از گذشت ۶ سال به نتیجه نرسیدند. آنان فکر می‌کردند که ترامپ با فشار حداکثری علیه ایران می‌توان، تهران را دچار فروپاشی و در نهایت برابر ریاض مجبور به عقب نشینی کند، ولی در نهایت هیچکدام از این اتفاقات رخ نداد تا آنان مجبور به آن شوند که از طریق دیپلماتیک مسائل را حل کنند.

تاجیک با تاکید بر اینکه ایران باید در قبال تحولات عربستان سعودی کاملا هوشیار و صبور باشد، گفت: ما در قبال عربستان باید مراقب باشیم که نه بیش از حد عجول باشیم و نه آنقدر عشوه و ناز داشته باشیم که این فرصت را از دست بدهیم. ما باید کاملا منطقی رفتار کنیم. ما باید تمام شرایط و اتفاقاتی که باعث شده تا بن سلمان به این وضعیت و مواضع برسد را بررسی کنیم، ولی این لزوما به معنای آن نیست که ما برای عربستانی‌ها «طاقچه بالا بگذاریم».

وی ادامه داد: توصیه من این است که ما در کنار عربستان می‌توانیم مسائل منطقه را حل کنیم و شرایط را برای ایجاد توسعه در خاورمیانه رقم بزنیم. ما نباید فراموش کنیم که قدرت تخریبی عربستان بالاست و آنان در هر اتفاقی سعی می‌کنند از اندوخته ارزی خودشان برای رسیدن به اهدافشان استفاده کنند. اشکال بزرگ ریاض این است که هر مساله‌ای را سریعا امنیتی کرده و به سطح خشونت می‌رسانند. این در حالی است که هر کشوری ممکن است با کشور دیگری اختلاف داشته باشد که این اختلافات را می‌توان از مسیر دیپلماتیک حل کرد، ولی عربستانی‌ها مایل هستند تا سریعا مسائل را امنیتی جلوه بدهند.

این دیپلمات سابق افزود: ایران و عربستان باید دغدغه‌های یک دیگر را درک کنند و مطابق با آن دغدغه‌ها و نگرانی‌ها با هم مذاکره کنند. البته این عادت رفتاری عربستان که سریعا مسائل را امنیتی می‌کند، شاید مسیر حل این دغدغه‌ها را سخت‌تر کند. مثلا یکی از موضوعاتی که عربستان نسبت به آن ابراز نگرانی می‌کند، این است که ادعا دارد ایران در مسائل جهان عرب دخالت می‌کند. این در حالی است که اساسا بحث عرب و عجم در شرایطی که مسائل در منطقه و همسایگی ایران و سایر کشور‌ها رخ می‌دهد، معنایی ندارد.

تاجیک تصریح کرد: واقعیت این است که عربستان احساس و تصور بردار بزرگتر را در منطقه دارد که اگر این تصور و احساس برطرف نشود، رسیدن به توافق در دسترس نخواهد بود. ما باید سعی کنیم که با مذاکره و طرح مسائل و دغدغه‌ها و ترسیم اهداف و منافع مشترک بر اساس الگوی توسعه منطقه‌ای این اختلافات را بین خودمان با عربستان برطرف کنیم. شاید اگر این توافقات از طریق مسائل اقتصادی پیگیری شود و یک پیوند اقتصادی بین ایران و عربستان و سایر کشور‌های منطقه‌ای ایجاد شود، توافق راحت‌تر حاصل شود و از سطح امنیتی تنزل پیدا کند.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه ما در منطقه پروژه کلان اقتصادی نداریم که همه یا اکثر کشور‌ها در آن دخیل باشند، چراکه ایجاد چنین ظرفیت‌هایی باعث می‌شود که حساسیت‌ها امنیتی برطرف شود.

این دیپلمات سابق با تاکید بر اینکه ایران بار‌ها اعلام کرده که در مساله یمن دخالتی ندارد، هرچند که به کمک و حمایت از مردم یمن اذعان کرده است، گفت: قطعا ایران مانند سایر کشور‌های منطقه در قبال اتفاقات منطقه منافعی دارد و ثبات در یمن و پایان جنگ در این منطقه از این حیث مستثنی نیست.

تاجیک با بیان اینکه اختلافات بین ایران و عربستان برپایه موضوعات سیاسی و ژئوپولتیکی در منطقه است، گفت: من اعتقاد دارم که راه حل این اختلافات درگیری نیست و عربستان باید بپذیرد که ایران یک قدرت منطقه‌ی‌ای ای شده است. اینکه عربستان تصور کند، چون برادر بزرگتر است، کسی حق اظهارنظر درباره مسائل منطقه‌ای ندارد، یک خطای بزرگ محاسباتی است. اینکه ایران در مساله سوریه یا عراق با دولت‌ها برای حل مشکلات همکاری می‌کند، به هیچ عنوان به معنای دخالت نیست.‌

وی افزود: شاید یکی از دلایل این برداشت اشتباه در آن است که متاسفانه بین اصحاب رسانه، نخبگان و پژوهشگران ایران و عربستان نشست و ارتباطی وجود ندارد. واقعیت این است که ما به جز مساله حج با عربستان ارتباطی نداریم و نتوانستیم یک گفتمان قالب بین خودمان با عربستان ایجاد کنیم.

این دیپلمات سابق در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است روابط ایران و عربستان در صورت بهبود با اتفاقات احتمالی در دولت‌های بعدی ایران یا عربستان تحت تاثیر قرار بگیرد و مجددا تضعیف شود، گفت: چنین مسائلی حاکمیتی هستند. من نگران تغییر دولت‌ها نیستم. مسائل ما با عربستان حاکمیتی و اساسی است. من احساس می‌کنم که روند کنونی به سمت کاهش اختلافات خواهد رفت، هرچند که نباید از قدرت تخریبی عربستان و مخالفان خارجی مانند اسراییل غافل شد.

تاجیک ادامه داد: خوشبختانه با رفتن ترامپ، جو بین المللی به سمت حل مشکلات از طریق دیپلماسی حرکت کرده است. امروز عربستان در عرصه داخلی با موضوعات مانند قتل خاشقچی و حقوق بشر درگیر است و آنان علاقمند به آن هستند که مسائل خودشان را با ایران حل کنند. اینکه آنان همچنان سعی می‌کنند با یک ادبیات خاصی سخن گفته و شرطی برای ایران بگذارند، بیشتر صمرف داخلی داشته و برای حفظ آبروست.

این دیپلمات سابق در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است اسراییل از بهبود روابط ایران با عربستان جلوگیری کند، گفت: اگر این اتفاق در دوران ترامپ رخ داده بود، ممکن بود که بتواند تاثیری داشته باشد، ولی در وضعیت کنونی من چنین چیزی را بعید می‌دانم. به ویژه آنکه اسراییل در این اواخر با مشکلات داخلی خودش مواجه شده و نسبت به دولت بایدن دچار اختلافاتی شده است. ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که عربستان، چون داعیه رهبری جهان اسلام را دارد همواره در قبال رابطه با اسراییل یک سری رفتار‌های محتاطانه و محافظه‌کارانه دارد؛ بنابراین مجموع این اتفاق باعث می‌شود که تاثیر اسراییل بر این مساله جدی نباشد.

تاجیک با بیان اینکه محور اصلی مذاکرات ایران و عربستان مساله یمن است، گفت: من فکر می‌کنم که در این مذاکرات طرفین باید به یک راه حل سیاسی و دیپلماتیک برای مساله یمن برسند. عربستان و یمن طی قرون گذشته ۶ بار درگیری و تنش داشتند که در تمامی موارد، پایان کار از طریق اقدامات سیاسی رقم خورده است. اکنون نیز که عربستان با حماقت خودش باعث شده تا یک قدرت موشکی در مجاورتش ایجاد شود، راهی ندارد تا دوباره از طریق سیاسی به این جنگ خاتمه بدهد.

وی افزود: البته فرآیند این راهکار احتمالا زمان‌بر خواهد بود و در این میان ایران می‌تواند به حل هرچه زودتر مساله کمک کرده تا مساله به صورت آبرومندانه برای ریاض خاتمه پیدا کند. چراکه همه به خوبی می‌دانند که عربستان در یمن دست به جنایت زد و بشریت یک عذرخواهی از جانب ریاض به صنعا بدهکار است.