شیفت واردکنندگان خودرو به تولید

دنیای‌اقتصاد : همزمان با مذاکرات برجامی ایران، اروپا و آمریکا در وین که احتمال لغو تحریم‌ها را بالا برده، فضا برای حضور متفاوت خودروسازان خارجی به کشور در حال فراهم شدن است، تا جایی که بناست تولید و مونتاژ جایگزین واردات شود. طبق اطلاعاتی که منابع آگاه در اختیار «دنیای‌اقتصاد» قرار داده‌اند، خودروسازان خارجی با شیوه‌های مختلفی قصد بازگشت یا حضور در ایران پساتحریم را دارند. بر این اساس، برخی خودروسازان خارجی که پیش‌تر صرفا واردکننده بوده‌اند، به دنبال تولید و مونتاژ در ایران هستند و حتی بخشی از زیرساخت‌های لازم را نیز ایجاد کرده‌اند. همچنین برخی شرکت‌هایی که پیش‌تر به عنوان نماینده رسمی خودروسازان خارجی در ایران فعالیت می‌کردند، قصد دارند به سمت تولید و مونتاژ بروند.

البته با توجه به اینکه هنوز برجام احیا نشده و تحریم‌ها نیز پابرجا هستند، برخی شرکت‌های واردکننده درشرایط کنونی نیم نگاهی به خودروسازان چینی نیز دارند تا اگر شرایط برای همکاری با بزرگان اروپایی و آسیایی فراهم نشد، حداقل چینی‌ها را کنار خود داشته باشند.

خودروسازانی هم هستند که در گذشته با شرکت‌های ایرانی همکاری داشتند و مشترکا محصول تولید می‌کردند و حالا قرار است به صورت مستقل در کشور فعالیت کنند. در نهایت اینکه برخی خودروسازان خارجی دیگر نیز سراغ بخش خصوصی رفته‌اند و قصد دارند تحت همکاری با آنها، محصولاتشان را در ایران تولید کنند.

واردکنندگانی که می‌خواهند تولید کنند

تا پیش از ۳۱ خرداد ۹۷، واردات انواع خودرو به ایران رونق داشت و شرکت‌های خارجی به واسطه نمایندگی‌های رسمی خود، محصولات‌شان را به کشور صادر می‌کردند. از انتهای خرداد در راستای مدیریت منابع ارزی، دولت واردات خودرو به کشور را ممنوع کرد، چه آنکه آمریکا از توافق هسته‌ای و برجام خارج شده بود و برای کشور به‌خصوص در بخش فروش نفت برنامه تحریم داشت. دولت می‌دانست که در آینده با کمبود منابع ارزی مواجه می‌شود، از همین رو واردات خودرو را به بهانه لوکس بودن آن، ممنوع کرد. در پی این ممنوعیت، کسب ‌و کار بسیاری از نمایندگی‌های واردکننده خودرو تعطیل شد و آنهایی که دوام آوردند، تمرکز خود را روی خدمات پس از فروش و محصولات دست دوم گذاشتند. این موضوع نمایندگی‌های واردکننده خودرو را سرخورده کرد، زیرا به نوعی یک شبه کسب‌وکارشان هوا شد، بی‌آنکه کسی پاسخگوی این اتفاق باشد. منهای مساله ممنوعیت واردات که نمایندگی‌های رسمی را زمین زد، در گذشته اتفاقات دیگری نیز رخ داد تا ثابت شود پروسه واردات خودرو در ایران تا چه حد می‌تواند متزلزل و درگیر قوانین ناگهانی باشد. یک روز اعلام می‌شد واردات خودرو توسط شرکت‌های متفرقه ممنوع است و روز دیگر این ممنوعیت به نوعی برداشته می‌شد. در نهایت اینکه نوسان‌های وقت و بی‌وقت قیمت ارز نیز به نوبه خود واردات خودرو را چالش‌برانگیز کرد. با توجه به این چالش‌ها، برخی شرکت‌های مادر خارجی، در اوج دوران پسابرجام (سال ۹۶) به فکر تولید در ایران افتادند تا از دردسرهای خاص واردات عبور کنند. یکی از این شرکت‌ها، میتسوبیشی موتورز ژاپن بود که سال ۹۶ سهام سایپای خمین را خرید و حتی گفته می‌شود بخشی از تجهیزات مورد نیاز برای تولید محصولاتش را در آن نصب کرد. میتسوبیشی در آن مقطع توسط نماینده رسمی خود (آرین موتور) اقدام به صادرات خودرو به ایران می‌کرد، اما تصمیم گرفت روش خود را تغییر دهد و به سمت تولید برود. با این حال مجموعه حواشی و سنگ‌اندازی‌های داخلی از یکسو و تحریم از سوی دیگر، اجازه تولید خودرو در ایران را به این شرکت ژاپنی نداد. حالا اما با توجه به مذاکرات برجامی و احتمال لغو تحریم‌ها در آینده‌ای شاید نه چندان دور، گویا میتسوبیشی پرونده تولید در ایران را از بایگانی بیرون کشیده تا دوباره روی آن کار کند. اگر میتسوبیشی این بار موفق به پیاده‌سازی پروژه‌اش شود، تبدیل به اولین شرکت ژاپنی خواهد شد که خود راسا اقدام به تولید یا مونتاژ خودرو در ایران کرده است. پیش‌تر محصولات ژاپنی در ایران مونتاژ شده‌اند (مانند نیسان) اما آنها همه تحت لیسانس و میهمان شرکت‌های خصوصی و دولتی داخلی بوده‌اند. این در حالی است که میتسوبیشی می‌خواهد خود به تنهایی یا نهایتا با مشارکت بخش خصوصی غیر خودروساز، اقدام به تولید محصول در ایران کند تا عملا یک خودروساز خصوصی دیگر در کشور متولد شود. میتسوبیشی اما تنها شرکتی نیست که قصد دارد به جای صادرات محصول به ایران، تولید (مونتاژ) را در دستور کار خود قرار دهد. در کنار این شرکت، از رامک خودرو (نماینده رسمی سانگ یانگ کره جنوبی) نیز خبر می‌رسد این شرکت هم قصد دارد به سمت مونتاژ محصولات سانگ یانگ در ایران برود. پیش‌تر مسوولان رامک خودرو خبر از تجهیز کارخانه موردنظر خود برای تولید محصولات سانگ یانگ دادند، پروژه‌ای که البته به تحریم خورد و متوقف شد و اگر برجام احیا شود، آن نیز از سر گرفته خواهد شد.

بازگشت فولکس به بخش خصوصی ایران

در دوران پسابرجام خبرهای مختلفی درباره حضور فولکس واگن در ایران به گوش رسید، تا جایی که حتی گفته شد این شرکت می‌خواهد با ایران‌خودرو وارد همکاری مشترک شود. بحث حضور فولکس در ایران به حدی جدی بود که محمدرضا نعمت زاده وزیر وقت صمت نیز به آلمان رفت و با فولکسی‌ها مذاکره کرد. با این حال اما فولکس قسمت ایران‌خودرو نشد و یک شرکت بخش خصوصی به نام ماموت را به عنوان همکار ایرانی خود برگزید. کارهای فولکس و ماموت ابتدا خوب پیش رفت، تا جایی که طرف ایرانی اقدام به احداث کارخانه‌ای جدید برای تولید محصولات فولکس کرد. این در حالی بود که تحریم از راه رسید و ارتباط دو طرف را به مو رساند اما ظاهرا پاره نکرد. گفته می‌شود کارخانه موردنظر مراحل نهایی تجهیز خود را می‌گذراند و اگر چینی‌ها مهمان آن نشوند، میزبان محصولاتی از فولکس واگن خواهد شد. در این صورت، فولکس پس از ۱۲ سال به ایران باز خواهد گشت تا مانند اواسط دهه ۸۰، اقدام به تولید محصول در بخش خصوصی کشور کند.

رنوی مستقل

مدل دیگری که خودروسازان خارجی قصد دارند در ایران پساتحریم پیاده کنند، حضور مستقل است. پرچمدار این تغییر بزرگ در خودروسازی ایران، رنو فرانسه است، شرکتی که تجربه حضور در کشور را به واسطه پلت‌فرم مشترک ایکس ۹۰ دارد، اما این بار می‌خواهد خودش باشد و خودش. رنو در پسابرجام هم قصد داشت حضور مستقلی را در ایران تجربه کند، اما سنگ اندازی‌های داخلی مانع شد، با این حال خودروساز فرانسوی ظاهرا بی خیال نشده و قصد دارد در صورت لغو تحریم‌ها به ایران برگردد و کار نیمه تمامش را تمام کند. در قراردادی که رنو در پسابرجام با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران امضا کرد، قرار شد سایت بن رو (متعلق به سایپا و واقع در شهرستان ساوه) به این شرکت واگذار شود و رنویی‌ها محصولات خود را در آن تولید کنند. با این حال مسوولان وقت سایپا بن رو را به رنو ندادند و با وقوع تحریم، این شرکت مجبور به ترک ایران شد. گفته می‌شود در صورت بازگشت رنو، این بار بن رو به این خودروساز واگذار خواهد شد و اولین شرکت مستقل خارجی در خودروسازی ایران فعالیتش را آغاز می‌کند. همین چندی پیش مسوولان استان مرکزی اعلام کردند در صورت لغو تحریم‌ها، پروژه تولید محصولات رنو در ایران احیا و از سر گرفته خواهد شد.