گزینه‌های اندک رئیسی برای مهار تورم

همشهری: مرکز آمار ایران می‌گوید: نرخ تورم سالانه در پایان مردادماه امسال به 45.2درصد رسیده، تورم نقطه به نقطه هم 43.2درصد بوده است. در مردادماه میانگین قیمت کالاها و خدماتی مصرفی 3.2درصد نسبت به تیرماه افزایش یافته و نرخ تورم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها هم از 59درصد عبور کرده است.

این بالاترین نرخ تورم در ایران پس از سال1374 است که از دولت دوم حسن روحانی برای دولت سیدابراهیم رئیسی به ارث رسیده هرچند به‌گفته رئیس‌جمهوری جدید، نرخ تورم طبق محاسبه بانک مرکزی 55درصد است که از شکافی 10درصدی با نرخ اعلامی مرکز آمار برخوردار است. ابراهیم رئیسی، بهبود وضعیت معیشت خانوارها و اقتصاد ایران را اولویت نخست دولت خود پس از مهار ویروس کرونا اعلام کرده و قول داده نرخ تورم را تا پایان سال آینده به 20درصد برساند.

هرچند نرخ تورم در پایان سال74 به روایت بانک مرکزی به 49.4درصد رسید اما بالاترین نرخ تورم 78سال اخیر، در دی‌ماه همان سال به میزان 50.6درصد به ثبت رسیده، در نتیجه برای مبنا قرار دادن عدد دقیق، لازم است صبر کنیم تا نرخ تورم پایان سال محاسبه و مقایسه شود.

تازه‌ترین محاسبات مرکز رسمی آمار ایران که فعلا به‌صورت انحصاری اجازه انتشار نرخ تورم را دارد، نشان می‌دهد نرخ تورم سالانه مرداد امسال به 45.2درصد رسیده که نسبت تیرماه یک درصد رشد داشته، مرکز آمار می‌گوید: نرخ تورم نقطه به نقطه در تیرماه امسال 0.4درصد کاهش یافته و به 43.2درصد رسیده به این معنا که خانوارهای ایرانی به‌طور میانگین 43.2درصد بیشتر از مرداد١٣٩٩ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند.

رشد نرخ تورم خوراکی‌ها

این گزارش می‌افزاید: هرچند نرخ تورم نقطه به نقطه اندکی نسبت به‌ماه گذشته عقب‌نشینی کرده اما نرخ تورم خوراکی‌ها همچنان مسیر افزایشی را تجربه می‌کند؛ به‌گونه‌ای که رشد قیمت ماهانه سبد کالاهای خوراکی و آشامیدنی در مرداد نسبت به تیرماه امسال 4.6درصد برآورد شده، شهروندان ایرانی در‌ماه گذشته برای خرید یک سبد از کالاهای خوراکی و آشامیدنی یکسان نسبت به مرداد سال گذشته 59درصد و در یک سال منتهی به مردادماه 57.4درصد بیشتر هزینه کرده‌اند.

دلیل اصلی کاهش بسیار اندک نرخ تورم نقطه به نقطه در مردادماه امسال به‌گفته مرکز آمار ایران کاهش نرخ تورم کالاهای غیرخوراکی و خدمات بوده که نسبت به تیرماه سال گذشته با کاهشی 1.3درصدی به 36.1درصد رسیده است. این در شرایطی است که نرخ تورم نقطه به نقطه در نقاظ شهری ایران نیم درصد کاهش یافته و به 42.4درصد رسیده اما در نقاط روستایی روی عدد 47.7درصد ثابت مانده که نشان می‌دهد فشار تورم در نقاط روستایی ایران بیشتر از نقاط شهری است.

تب تورم فروکش می‌کند؟

پرسش اصلی اینجاست که آیا نرخ تورم در ماه‌های آینده فروکش می‌کند؟ آیا دولت سیزدهم می‌تواند تا پایان سال آینده آن را به 20درصد برساند؟ براساس داده‌های رسمی مرکز آمار هرچند نرخ تورم ماهانه و نقطه به نقطه به شکل ضعیفی کاهش یافته، اما چون نرخ تورم و قیمت‌ خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها هنوز پر نوسان است، هنوز نمی‌توان نشانه‌ای قطعی یافت، مبنی بر اینکه دست‌کم در نیمه دوم سال نرخ تورم به شکلی محسوس نزولی شود.

به‌ویژه اینکه، در حوزه مولفه‌های کلان پولی نیز نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی همچنان در مرز هشدار قرار دارد. باید توجه داشت کند شدن اندک شیب منحنی رشد نرخ تورم در مرداد امسال عمدتا ناشی از نوسان قیمت کالاهای غیرخوراکی و خدمات بوده، در نتیجه این احتمال مطرح می‌شود که درصورت بی‌ثباتی در نرخ ارز، نرخ تورم گروه کالاهای خدماتی و غیرخوراکی، به‌ویژه کالاهای بادوام در ماه‌های پیش‌رو احتمالا روندی افزایشی را تجربه کند.

به‌باور اغلب کارشناسان، تنها گزینه پیش روی دولت سیزدهم برای کشیدن افسار تورم، اعمال انضباط شدید مالی و البته جلوگیری از بی‌انضباطی بانک‌ها و کنترل ترازنامه بانک‌های ضعیف است. هرچند دستیابی به هدف انضباط شدید مالی دولت، با توجه به وعده داده شده برای افزایش حقوق‌ها، متناسب با تورم، سخت و پیچیده به‌نظر می‌رسد، این وعده می‌تواند دولت را با کسری بودجه شدید مواجه ‌سازد، از این منظر گزینه نخست و فوری، تغییر مسیر جبران کسری بودجه دولت، از مسیری غیرتورمی و دست کشیدن از استقراض آشکار و نهان از بانک مرکزی است. تیم اقتصادی دولت جدید در نخسین گام باید به جنگ با تورم برود تا جلوی کوچک‌تر شدن هرچه بیشتر سفره خانوارها و تضعیف قدرت خرید آنها را بگیرد.

اقتصاد ایران از معدود اقتصادهای دنیاست که همچنان با نرخ تورم بالا مواجه است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در فاصله سال‌های 1379 تا پایان سال1399 تنها در 2سال 95 و 96 نرخ تورم تک رقمی و زیر 10درصد را به‌صورت شکننده تجربه کرده است.