فوران کراکاتوآ: بلند‌ترین صدای انفجار در تاریخ

ایندیپندنت فارسی: یکی از بزرگ‌ترین انفجارهایی که جهان تابه‌حال شناخته؛ ۱۳۲ سال پیش در تنگه سوندا در اندونزی اتفاق افتاد.

انفجاری آتش‌فشانی که تخمین زده می‌شود ۱۳ هزار بار بزرگ‌تر از بمب «پسر کوچک» بود که هیروشیما را نابود کرد، در ۲۶ با فوران آتش‌فشان کراکاتوآ اتفاق افتاد.

نیروی فوران بلندترین صدایی که تاکنون در جهان ثبت‌شده است را ایجاد کرد. این صدا ۴۶۶۵۳ کیلومتر دورتر در جزیره رودریگز در اقیانوس هند و حدود ۴۸۰۰ کیلومتر آن‌سوتر در آلیس اسپرینگز شنیده شد. امواج ضربه‌ای این انفجار هفت بار کره زمین را دور زد.

جزیره کراکاتوآ دارای سه قله آتش‌فشانی مرتبط در منطقه‌ای به مساحت ۹ کیلومتر در ۵ کیلومتر در تنگه سوندا بین جاوا و سوماترا بود.

اولین نشانه‌های بروز مشکل در ۲۰ می ۱۸۸۳ (۳۰ اردیبهشت ۱۲۶۲) گزارش شد و کشتی‌های عبوری ابرهایی از خاکستر و گردوغبار را در بالای جزیره گزارش دادند.

غوغای رعدوبرق، ابرهای رشته‌ای و پرتاب گدازه‌هایی که آسمان شب را روشن می‌کرد، نه‌تنها انبوهی از بازدیدکنندگان را به ارمغان آورد، بلکه باعث شد مردم در جزایر مجاور جشنواره‌هایی را نیز برگزار کنند. ازدحامی که بسیار مرگبار بود.

همه این فعالیت‌ها در ساعت ۱٫۰۶ بعدازظهر ۲۶ اوت ۱۸۸۳ ( ۴ شهویور ۱۲۶۲) هنگامی‌که اولین سری انفجارهای شدید رخ داد، به پایان رسید و در ساعت ۲ بعدازظهر ابری از خاکستر سیاه تا ارتفاع ۲۷ کیلومتر به آسمان برخاست.

صبح روز ۲۷ اوت سه دهانه کراکاتوآ برای بیش از ۱۴ ساعت فوران کردند. سپس از ساعت ۵:۳۰ صبح چهار سری انفجار بسیار بزرگ رخ داد.

صدای سومین انفجار در ساعت ۱۰٫۰۲ صبح به حدی بلند بود که ۳ هزار و۲۰۰ کیلومتر دورتر در پرت استرالیا و ۴ هزار و۸۰۰ کیلومتر آن‌طرف‌تر در جزایر موریس شنیده شد. این بلندترین صدایی بود که جهان تابه‌حال شنیده بود، معادل ۲۰۰ مگاتن TNT و ۱۳ هزار برابر اندازه بمبی که هیروشیما را نابود کرد.

مجموعه عظیم انفجارها خاکستر را به ارتفاع ۸۰ کیلومتر به آسمان بلند کرد. از ۳۶۴۰۰ نفر قربانیان تخمین زده شده، دست‌کم ۳۱هزار نفر بر اثر سونامی ایجاد شده که دو سوم جزیره کراکاتوآ را زیر آب فرو برد، ناپدید شدند.

مردم وحشت‌زده در جزایر مجاور وقتی دیدند موج جزر و مدی به ارتفاع ۳۷ متر و با سرعت تقریبی ۴۸۰ کیلومتر در ساعت به‌سوی آن‌ها می‌آید سعی کردند فرار کنند. هنگامی‌که این موج با سواحل جاوا برخورد کرد، حدود ۲۴ کیلومتر در ساحل پیشروی و شهر آنیر را محو کرد.

سپس جریان‌های «پیروکلاستیک» به وجود آمد. سنگ‌های خردشده‌ای که در فوران‌ انفجاری آتش‌فشان‌ به هوا پرتاب‌شده بودند به‌صورت مخلوط سیال از قطعات سنگ‌داغ، گازهای داغ و هوای محبوس شده با سرعت‌بالا – تا ۱۶۰ کیلومتر در ساعت - با دمای ۶۰۰ تا ۷۰۰ درجه سانتی‌گراد حرکت می‌کرد. حدود ۴ هزار و۵۰۰ نفر در مسیر این جریان سوختند و جان خود را از دست دادند.

فوران‌ها پس از چهارمین انفجار بزرگ به‌سرعت کاهش یافت و صبح روز ۲۸ اوت کراکاتوآ سکوت کرد؛ اما در آن زمان دو سوم جزیره از بین رفته و در زیر امواج ناپدید شده بود.

گردوغبار ریز ناشی از انفجارها در سراسر زمین حرکت کرد و پرده‌ای جوی ایجاد کرد که دمای کره زمین را تا چندین درجه کاهش داد.

فعالیت‌های آتش‌فشانی بیشتر در طول سال‌های بعد منجر به ایجاد یک جزیره جدید با مخروطی آتش‌فشانی در همان مکان شد که در سال ۱۹۲۷ از دل فاجعه‌ی سال ۱۸۸۳ بیرون آمد و آن را آناک کراکاتوآ یعنی «کودک کراکاتوآ» نامیدند.

آناک کراکاتوآ هنوز فعال است و فوران‌ها در آن محل همچنان ادامه دارد.

آخرین بار از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ در هر سال فورانی رخ داد و سپس یک رویداد بزرگ در دسامبر ۲۰۱۸ به وقوع پیوست. فوران آناک کراکاتوآ در سال ۲۰۱۸ باعث رانش زمین و سونامی با امواجی با ارتفاع ۵ تا ۱۳ متر شد.