امام علی بن موسی‌الرضا(ع) هشتمین امام شیعیان، از سلاله پاک رسول خدا و هشتمین جانشین پیامبر مکرم اسلام(ص) بوده که در یازده ذیقعده ۱۴۸ قمری در شهر مدینه به دنیا آمد. پدر بزگوار آن حضرت، امام موسی کاظم(ع) نام مبارک او را «علی» گذاشت.
امام رضا(ع) در سن ۳۵ سالگی عهده‌دار مسئولیت امامت و رهبری شیعیان شد و حیات ایشان مقارن بود با خلافت خلفای عباسی که سختی‌ها و رنج بسیاری را بر امام ایجاد کردند و سرانجام مأمون عباسی ایشان را در سن ۵۵ سالگی بر اثر مسمومیت به شهادت رساند.
تاریخ شهادت و ولادت امام رضا(ع)
مورخین با اختلاف نظر، تاریخ ولادت ایشان را به سال های ۱۴۸، ۱۵۱ و ۱۵۳ هجری قمری و در روزهای نوزدهم رمضان، دهم رجب و یازدهم ذی‌القعده نسبت داده‌اند. در مورد سالروز وفات ایشان نیز اختلاف نظر وجود دارد و محققین وفات ایشان را طی سالهای ۲۰۲، ۲۰۳ و ۲۰۶ هجری قمری محتمل دانسته‌اند، اما آنچه که در میان عموم شیعه‌ها پذیرفته شده است، ولادت آن بزرگوار را سال ۱۴۸ هجری قمری و وفات ایشان را سال ۲۰۳ هجری قمری دانسته‌اند لذا بر اساس آن، طول عمر با برکت امام رضا(ع) ۵۵ سال و دوران ۲۰ ساله امامت حضرت ثامن‌الائمه(ع) با حکومت پنج ساله هارون الرشید، سه ساله خلافت محمد امین و ۱۳ ساله زمامداری عبدالله مامون همزمان می‌شود.
خلاصه ای از دوران امامت امام رضا(ع)
حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) دوران امامت خود را از سال ۱۸۳ هجری قمری در اوج خفقان سیاسی دنیای اسلام و اقتدار حکومت عباسیان آغاز کرد، این مرحله از دوران زندگی ایشان از تاثیرگذارترین مراحل تاریخ تشیع است، عزیمت اجباری امام به خراسان بنا به اصرار مامون و پذیرفتن تقاضای سیاسی خلیفه عباسی مبنی بر در دست گرفتن زمامداری مسلمین و پذیرش منصب ولایتعهدی به اجبار و اکراه از وقایع مشهور تاریخ اسلام است.
هجرت تاریخی امام از مدینه به مرو با استقبال گستره شیعیان و هواداران اهل بیت(س) در مسیر حرکت کاروان آن حضرت همراه بود و انتشار حدیث سلسلة الذهب، برگزاری نماز عید فطر و جلسات مناظره با علمای اهل کتاب از این دوره زندگی امام در تاریخ به یادگار مانده است.
عاقبت با توجه به اوج‌گیری احساسات مذهبی به نفع امام رضا(ع) و بروز اختلافات خانوادگی در خاندان عباسی، آن امام بزرگوار به دسیسه چینی مامون خلیفه عباسی مسموم و به شهادت رسیدند و پیکر مطهر ایشان در حوالی طوس به خاک سپرده شد.
نحوه‌ی شهادت امام رضا(ع)
مأمون که برای حفظ حکومت خود امام رضا(ع) را از مدینه به مرو آورده بود و با ترفندهای خود و اطرافیانش به اهداف خود نرسیده بود، وقتی که رفتار و قاطعیت آن حضرت را دید، دریافت که گفتار و رفتار آن حضرت در نهایت موجب ضعف و تزلزل حکومت او می‌شود و از سوی دیگر عباسیّان همواره در مورد ولایت عهدی امام رضا(ع)، مأمون را تهدید کرده و به او هشدار می‌دادند لذا تصمیم گرفت تا آن حضرت را به گونه‌ای از میان ببرد، اما کاملاً مراقب بود که این عمل به طور کاملاً محرمانه انجام شود تا مسئله جدیدی برای حکومت او پیش نیاید؛ با مسموم کردن آن حضرت به هدف خود رسید، امام(ع) در روز آخر صفر بر اثر زهر مسموم، دعوت حق را لبیک گفت و به اجداد پاکش پیوست.
دفن شبانه پیکر امام رضا(ع)
مردم و دوستداران امام، وقتی که خبر شهادت حضرت را شنیدند، ازدحام کرده و گفتند که مأمون با نیرنگ، امام(ع) را کشته است. مأمون شخصی را نزد مردم فرستاد و گفت تشییع جنازه به فرصتی دیگر موکول شده است، مأمون از ترس این که آشوبی برپا شود، مردم را با این ترفند متفرق کرد و دستور داد جنازه آن حضرت را شبانه غسل داده و به خاک سپردند.
کنیه های امام رضا(ع)
کنیه‌های امام رضا(ع)، ابوالحسن و ابوعلی است و لقب‌هایی چون رضا، صابر، زکی، ولی، فاضل، صدیق، رضی، سراج الله، نورالمهدی، قره‌العین المومنین، کفوالملک و کافی‌الخلق را برای نیز آن حضرت عنوان کرده‌اند.
یک کارشناس مذهبی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: ایام نسبت به همدیگر برخی مزایا و ویژگی‌های خاصی دارند؛ ماه صفر هم جز ایامی است که اهل بیت(س) به صدقه دادن در این ماه بسیار توصیه کرده‌اند.
حجت‌الاسلام سالار سنجری ادامه داد: این ماه در برخی روایات نحس نامیده شده است که دلیل آن، اندوه و مصیبتی است که اهل بیت(ع) را در برگرفته بود لذا این ماه با ایام دیگر فرق دارد.
وی در خصوص دلیل نامگذاری ایشان به لقب «رضا» خاطرنشان کرد: از امام جواد(ع) سوال کردند که چرا پدر شما را لقب رضا نامیده‌اند، ایشان نیز در جواب فرمودند که در آسمان‌ها و زمین و همچنین میان دوستان و دشمنان، همه از ایشان راضی هستند و رفتار بسیار خوبی دارند؛ البته در روایت دیگری نیز این‌گونه تعبیر شده است که ایشان به تمام اتفاقاتی که پیش می‌آمد، به حول و قوه الهی راضی بودند لذا رضا نامیده شده‌اند.
وی با اشاره به عنوان کردن ایشان به نام «غریب الغربا» گفت: امام نه تنها غریب نیست بلکه به منزله‌ی وطن است؛ وطنی که وجود ما از آنجاا ست که نمونه‌ی آن کامل بودن نماز مسافر در حرم امام حسین(ع) است و حتی برخی از بزرگواران شنیده‌ام که نماز مسافر در حرم امامان باید کامل خوانده شود.
حجت‌الاسلام سنجری افزود: امام رضا(ع) به‌نابه توطئه‌ی مأمون جهت وجه شرعی دادن به حکومت خود، از مدینه خارج شدند لذا به دلیل غریب بودن ایشان در این منطقه، عنوان «غریب الغربا» را نسبت داده‌اند.
وی در رابطه با راه‌های شناخت امام یادآور شد: جهت شناخت امام رضا(ع) باید زیارت جامعه کبیره را مطالعه کرد که در آنجا امام را با عنوان‌های حقیقت لایتناهی الهی، خلیفة الله، عامل رحمت و نزول نعمات الهی نام برده‌اند؛ در یک کلمه می‌توان گفت که امام به معنای واقعی عبدالله است و تمام رفتار ایشان حتی مقدار کمی نیز اضافه نبوده بلکه رنگ و بوی خدا را دارد.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه حرم امام رضا(ع) در کشور ما واقع شده است، مهمترین وظیفه‌ای که داریم، رفتن به زیارت ایشان است که به قول خود امام رضا(ع)، زیارت ایشان، امت الهی را می‌سازد.
این کارشناس مذهبی متذکر شد: معرفت نسبت به امام و عمل به فرامین امام رضا(ع) دو عامل مهمی هستند که در زیارت ایشان به آن تاکید شده است؛ در برخی روایات زیارت امام رضا(ع) برای با ثواب زیارت امام حسین(ع) و حتی در برخی بیشتر نیز گفته شده است که اگر اتفاقی در مسیر زیارت برای بیافتد، برای قطره بارانی بچکد، زائر را در قیامت از عذاب جهنم نجات خواهد داد.
وی تاکید کرد: از آیت الله حق شناس نقل شده است که در عالم مکاشفه امام به ایشان می‌فرمایند که به سوی ما آی تا به سوی تو روی کنیم لذا لنگ لنگان هم که شده باید به سوی ایشان رویم چرا که بهترین عمل، زیارت است.
