عملیات انتقال قلب

روزنامه همشهری: مرگ مغزی سما، دختر یک‌ساله بندرعباسی هرچند پدر و مادرش را عزادار کرد، اما تصمیم بزرگ آنها به کودک دیگری در تهران زندگی بخشید. دیروز در جریان عملیاتی سخت و نفسگیر، یک هواپیمای جت و 2بالگرد به پرواز درآمدند تا قلب سما کوچولو در کمترین زمان ممکن از بندرعباس به تهران منتقل و به پسری 16ماهه پیوند زده شود. اما این عملیات چگونه انجام شد؟

سما کوچولو که به‌تازگی یک‌ساله شده بود، همراه پدر و مادرش در بندرعباس زندگی می‌کردند. سما، دختر شیرین و زیبایی بود. او در عین حال بازیگوش بود و شوق زیادی برای کشف دنیای پیرامونش داشت. چند روز قبل او در خانه مشغول بازی بود که حادثه‌ای تلخ اتفاق افتاد. درحالی‌که مادر سما مشغول انجام کارهای خانه بود، او به دور از چشم مادر سراغ یک سطل پر از آب رفت.

او همینطور که دستش را داخل سطل کرده بود تا آب‌بازی کند، ناگهان داخل سطل افتاد. آن زمان هیچ‌کس این صحنه را ندید تا دختر یک‌ساله به دور از چشم والدینش در سطل آب دچار خفگی شود. لحظاتی از این حادثه می‌گذشت که مادر متوجه غیبت دخترش شد. دلشوره عجیبی به جانش افتاد و بعد از آنکه با نگاهش خانه را پایید و دخترک را ندید، دوان دوان خودش را به حیاط رساند. وقتی او به نزدیکی سطل آب رسید، سما را غوطه‌ور در آب دید. او آن چیزی را که به چشم می‌دید، باور نداشت، اما همه‌‌چیز واقعیت داشت.

او فورا دخترش را از آب بیرون کشید و در آغوش گرفت. سما نفس نمی‌کشید و بدنش سرد بود. زن ناخواسته فریاد کشید و درخواست کمک کرد. در یک چشم به‌هم زدن چند نفر از نزدیکان سر رسیدند و تلاش کردند به او کمک کنند. هیچ‌کس باورش نمی‌شد سما کوچولو که تا همین چند دقیقه قبل صدای بازی کردنش شنیده می‌شد، دچار چه حادثه تلخی شده است. در این شرایط بود که سما به بیمارستان شهید محمدی بندرعباس انتقال یافت.

تصمیم بزرگ

زمانی که دختربچه به بیمارستان منتقل شد، علائم حیاتی ضعیفی داشت. شواهد نشان می‌داد او زمان زیادی زیر آب بوده و به ارگان‌های حیاتی‌اش آسیب زیادی رسیده است. با وجود این، تلاش‌ها برای نجات دختربچه ادامه یافت، اما کمی بعد معلوم شد که او دچار مرگ مغزی شده و امکان بازگشتش به زندگی نزدیک به صفر است. با این حال قلب، کبد و کلیه‌های سما هنوز کار می‌کرد و درصورتی که پدر و مادرش موافقت می‌کردند اعضای بدن او می‌توانست جان دست‌کم 4کودک دیگر را نجات دهد.

در این شرایط بود که گروهی از پزشکان جلسه‌ای با پدر و مادر سما ترتیب دادند تا ضمن اعلام خبر مرگ مغزی او، ماجرای اهدای اعضای بدن را مطرح کنند. وقتی پزشکان درباره مرگ مغزی سما کوچولو صحبت می‌کردند، چهره معصوم دختربچه جلوی چشمان پدر و مادرش بود. سما تازه راه افتاده بود و برای پدر و مادرش شیرین‌زبانی می‌کرد، اما حالا باید بعد از یک‌سال با او وداع می‌کردند. درحالی‌که بغض پدر و مادر سما ترکیده بود، کادر درمان برای آنها از کودکان دیگری گفتند که نیازمند اهدای عضو هستند؛ آنهایی که مدت‌هاست از نارسایی اعضای بدن رنج می‌برند و در صف دریافت عضو پیوندی هستند. چند جمله صحبت کردن در این‌باره کافی بود تا پدر و مادر سما رضایتنامه را امضا کنند.

برنامه پیچیده برای انتقال قلب

قلب سما کوچولو هنوز می‌تپید، اما پیوند قلب به امکاناتی ویژه نیاز داشت که فقط در تهران وجود دارد؛ به همین دلیل باید هرچه سریع‌تر قلب سما برای پیوند به تهران منتقل می‌شد. از سوی دیگر زمان جداسازی تا پیوند قلب کوتاه است و مسافت طولانی بندرعباس تا تهران باید به شکل هوایی طی می‌شد. در این شرایط بود که گروهی ویژه از هوانیروز، سازمان اورژانس کشور، اداره پیوند وزارت بهداشت و تیم جراح قلب تشکیل شد تا قلب کودک مرگ مغزی شده به تهران منتقل شود.

طبق برنامه‌ریزی قرار شد گروهی شامل جراحان قلب از تهران با یک هواپیمای جت راهی بندرعباس شوند و در آنجا پس از جداسازی قلب با بالگرد به فرودگاه بندرعباس و از آنجا در کوتاه‌ترین زمان ممکن با جت به تهران برگردند و در تهران نیز در فرودگاه یک بالگرد برای انتقال هرچه سریع‌تر از فرودگاه به بیمارستان درنظر گرفته شده بود.

پرواز قلب

دکتر جعفر میعادفر، رئیس سازمان اورژانس کشور در این باره می گوید: «ساعت 7صبح دیروز، گروهی از جراحان قلب در فرودگاه مهرآباد منتظر پرواز اختصاصی با جت فالکون بودند. آنها همراه با تجهیزات ویژه‌ای پرواز خود به‌سوی بندرعباس را آغاز کردند و در زمان کوتاهی به بیمارستان شهید محمدی رسیدند. در آنجا پزشکان بیمارستان همه‌‌چیز را برای انجام عملیات جداسازی اعضای بدن سما کوچولو آماده کرده بودند. کادر پزشکی در مدت زمان کوتاهی اعضای بدن بیمار را که هنوز زنده بود، جداسازی کردند و در ظرف مخصوص قرار دادند.»

از آن زمان بود که شمارش معکوس برای انتقال اعضای پیوندی به تهران آغاز شد. در محوطه بیمارستان شهید محمدی یک بالگرد آماده بود که جراحان سوار بر آن خود را به فرودگاه بندرعباس رساندند. شرایط به‌گونه‌ای بود که خلبان جت فالکون با موتورهای روشن در انتظار کادر پزشکی و اعضای پیوندی بود. لحظات به سرعت می‌گذشت. رئیس سازمان اورژانس کشور ادامه می دهد: «پزشکان درحالی‌که ظرف مخصوص محتوی اعضای پیوندی را به‌دست داشتند، روی باند فرودگاه می‌دویدند تا از هدر رفتن وقت جلوگیری کنند.

با سوارشدن آخرین عضو کادر پزشکی به هواپیما در آن بسته شد و هواپیما به پرواز درآمد. کنترل هواپیما در ‌دست یکی از ماهرترین خلبان‌ها بود. او پیش از این نیز در چند عملیات انتقال اعضای بدن حضور داشت و پس از دقایقی هواپیما را روی باند فرودگاه مهرآباد به زمین نشاند.» در گوشه‌ای از باند فرودگاه مهرآباد یک بالگرد منتظر بود تا اعضای پیوندی را به شکل هوایی به بیمارستان قلب شهیدرجایی منتقل کند. دکتر میعادفر در ادامه می گوید:«همه دست به‌دست یکدیگر داده بودند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن این عملیات انجام شود. به این ترتیب، دقایقی بعد بالگرد در بیمارستان فرود آمد و پزشکان دوان‌دوان اعضای پیوندی را به اتاق عمل رساندند.»

قلب سما در سینه پسر 16ماهه

در شرایطی که از صبح چهارشنبه تیم جراحان برای جداسازی و انتقال اعضای بدن سما کوچولو به بندرعباس رفته بودند، گروهی دیگر از جراحان قلب در اتاق عمل بیمارستان قلب شهیدرجایی مشغول انجام کارهای مقدماتی برای پیوند قلب به پسری 16ماهه بودند.

این کودک از مدت‌ها قبل از نارسایی قلبی رنج می‌برد و تنها راه ادامه زندگی‌اش پیوند قلب بود. در این شرایط قلب سما کوچولو که بیش از هزار و 200کیلومتر را از بندرعباس تا تهران طی کرده بود در عملیاتی سخت و نفسگیر به پسر 16ماهه پیوند زده شد و آنطور که پیگیری‌های ما نشان می‌دهد این جراحی موفقیت‌آمیز بود. در همین حال قادری، مسئول عملیات انتقال قلب و رئیس اورژانس هوایی تهران درباره اعضای پیوندی به ما گفت: قلب، کلیه‌ها و کبد بیمار مرگ مغزی شده در بندرعباس جداسازی و قلب در تهران به پسری 16ماهه پیوند زده شد و کبد و کلیه‌ها نیز برای پیوند به 3بیمار نیازمند دیگر به شیراز منتقل می‌شود.